6 điều cần biết về zona thần kinh

Bác sĩ Bùi Thanh Phong, quản lý Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết zona thần kinh thường kéo dài 2-4 tuần và đau dây thần kinh có thể kéo dài nhiều tháng, nhiều năm sau khi phát ban trên da đã lành. Bệnh trở thành nỗi ám ảnh của nhiều người do cơn đau ảnh hưởng nặng tới chất lượng cuộc sống. Bác sĩ chỉ ra 6 điều cần biết về vaccine để người dân hiểu và tránh tâm lý sợ bệnh, điều trị, phòng ngừa đúng cách.

Thủy đậu và zona có cùng tác nhân

Thủy đậu và zona thần kinh là hai biểu hiện bệnh khác nhau cùng do virus varicella zoster gây ra. Người nhiễm virus lần đầu tiên sẽ phát triển bệnh thủy đậu. Sau khi khỏi, virus không đào thải hoàn toàn mà tiềm ẩn trong rễ hạch thần kinh, tái hoạt động sau nhiều năm. Lúc này, virus có thể lan truyền dọc theo dây thần kinh cảm giác gây phát ban ngoài da và đau đớn cho người mắc, gây zona thần kinh.

Virus dễ lây lan

Mầm bệnh gây thủy đậu lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mụn nước hoặc hít phải các giọt bắn khi ho, hắt hơi. Virus đi vào máu gây phát ban, ngứa toàn thân với hàng chục đến hàng trăm nốt mụn rộp trên cơ thể.

Còn phát ban do zona thần kinh thường xuất hiện dọc quanh eo, ở một nửa bên cơ thể, đôi khi ở một bên mặt. Người mắc zona không lây bệnh zona nhưng người tiếp xúc với chất dịch từ mụn nước của người bệnh trên cơ thể, giường, quần áo, khăn tắm… có thể bị bệnh thủy đậu.

Người mắc thủy đậu và zona nên sinh hoạt trong phòng riêng cho đến khi mụn nước đóng vảy để tránh lây lan cho người khác, thăm khám bác sĩ để được chỉ định thuốc và phương pháp chăm sóc phù hợp. Thuốc kháng virus được sử dụng tốt nhất cho người mắc zona thần kinh trong vòng 72 giờ đầu kể từ khi phát ban giúp giảm đau và nguy cơ biến chứng.

Zona thần kinh không chỉ là bệnh ngoài da

Thời gian phát bệnh zona thần kinh kéo dài 2-4 tuần, triệu chứng có thể nghiêm trọng, dai dẳng, đặc biệt ở người già và người suy giảm miễn dịch. Ngoài gây phát ban, mụn nước đau đớn ngoài da, virus có thể gây tổn thương dây thần kinh kéo dài suốt nhiều tháng hoặc nhiều năm, có thể suốt đời.

Các cơn đau được mô tả như điện giật, bị bỏng nước sôi, khiến người bệnh không thể ăn, ngủ, sinh hoạt bình thường. Người trên 50 tuổi có nguy cơ đau sau zona cao gấp 15 – 25 lần so với người dưới 30 tuổi. Zona mọc ở tai, mặt có thể gây liệt mặt, suy giảm thính lực, thị lực, viêm màng não và đột quỵ.

Điều kiện khiến virus tái hoạt động

Theo các nghiên cứu, bệnh zona thần kinh ảnh hưởng nhiều hơn đến người lớn tuổi. Các yếu tố mắc zona thần kinh cao, gồm: người trên 50 tuổi, chấn thương cột sống, mắc bệnh ung thư như bạch cầu, u lympho, nhiễm HIV, dùng thuốc hoặc sử dụng phương pháp điều trị gây ức chế hệ thống miễn dịch, chẳng hạn như những người ghép tạng, ghép tủy xương, bệnh vảy nến nặng hoặc viêm khớp vảy nến…

Bên cạnh đó, người căng thẳng tinh thần cũng có khả năng mắc zona thần kinh và triệu chứng trầm trọng hơn. Lý do hệ miễn dịch suy yếu không thể giữ cho virus ở trạng thái ngủ đông.

Zona thần kinh có thể tái phát

Tình trạng suy giảm miễn dịch, giới tính nữ, tiền sử gia đình và các bệnh lý mạn tính đi kèm làm gia tăng khả năng tái phát zona thần kinh. Tỷ lệ bệnh tái phát cao hơn 30% ở người mắc đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu… Bệnh nhân đau thần kinh kéo dài sau đợt zona đầu tiên và có zona xuất hiện ở vùng mắt cũng có nguy cơ tái phát cao hơn.

Tiêm vaccine giảm virus tái kích hoạt

Theo bác sĩ Phong, thủy đậu và zona thần kinh đều đã có vaccine. Trong đó, tiêm vaccine thủy đậu giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và phát triển zona thần kinh sau này. Vaccine thủy đậu được chỉ định từ 9 tháng tuổi và người lớn, có hiệu quả lên 97% nếu tiêm đủ hai mũi.

Còn tiêm vaccine zona thần kinh giúp phòng bệnh và tái phát, giảm các biến chứng. Hai mũi vaccine có hiệu quả trên 97% ở người từ 50 tuổi và từ 70-87% ở người từ 18 tuổi có nguy cơ cao mắc zona thần kinh do hệ miễn dịch suy yếu, sử dụng các liệu pháp điều trị gây ức chế hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch. Đồng thời vaccine giúp giảm biến chứng đau thần kinh sau zona và các biến chứng nguy hiểm khác hơn 90%.

Để tăng hiệu quả phòng bệnh, người dân nên tránh tiếp xúc với người mắc bệnh zona khi cơ thể còn vết mụn nước. Sức khỏe tổng thể cần được tăng cường thông qua loạt hoạt động gồm: ngủ đủ giấc, không hút thuốc, chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng, tập thể dục để tăng đề kháng, đến bác sĩ khám và điều trị khi nhiễm bệnh.

Minh Anh