Tại Hội thảo khoa học cà phê quốc tế thuộc khuôn khổ Lễ hội Di sản Cà phê Toàn cầu 2025 đang diễn ra tại tỉnh Lâm Đồng, câu chuyện nâng tầm giá trị hạt cà phê Việt Nam một lần nữa trở thành tâm điểm thảo luận.
Các nhà khoa học và doanh nghiệp đều thống nhất rằng, để thay đổi vị thế trên bản đồ thương mại quốc tế, ngành cà phê không thể tiếp tục dựa vào lợi thế sản lượng mà bắt buộc phải tìm kiếm động lực tăng trưởng mới từ công nghệ.
Cuộc đua công nghệ trong thị trường 48 tỷ USD
Phân tích về giải pháp gia tăng giá trị, PGS.TS Lại Quốc Đạt – Trường Đại học Bách khoa (ĐHQG TPHCM), nhận định rằng lối đi tất yếu là phải chuyển dịch từ xuất khẩu cà phê nhân thô giá trị thấp sang các dòng sản phẩm sau chế biến như cà phê rang xay chất lượng cao, cà phê hòa tan và cà phê đặc sản (specialty coffee) với hương vị độc đáo.
Minh chứng rõ nét nhất cho tiềm năng này là thị trường cà phê hòa tan. Theo ông Đạt, quy mô thị trường toàn cầu của ngành hàng này đang chứng kiến sự tăng trưởng ổn định và dự kiến sẽ chạm mốc 48,17 tỷ USD vào năm 2030. Động lực chính thúc đẩy sự bùng nổ này đến từ xu hướng tiêu thụ ngày càng tăng ở nhóm dân số trẻ và sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, đặc biệt là ở phân khúc cà phê có hương và dòng sản phẩm cao cấp.
Các nhà khoa học và doanh nghiệp trao đổi tại hội thảo khoa học cà phê quốc tế thuộc Lễ hội Di sản Cà phê Toàn cầu 2025 (Ảnh: Ngọc Hương).
Tại Việt Nam, thị trường cà phê hòa tan cũng ghi nhận những bước tiến tích cực khi đạt giá trị 73,5 triệu USD vào năm 2024 và dự báo sẽ vượt mốc 112 triệu USD vào năm 2033 nhờ sức cầu nội địa. Tuy nhiên, áp lực cạnh tranh cũng ngày càng gay gắt khi người tiêu dùng đặt ra những đòi hỏi khắt khe hơn về chất lượng. Thực tế này buộc các nhà sản xuất phải không ngừng cập nhật công nghệ để đáp ứng thị hiếu.
Ông Đạt nhấn mạnh xu hướng công nghệ tương lai sẽ tập trung vào các phương pháp chiết xuất hiện đại, sấy thăng hoa (freeze-dried) giúp tiết kiệm năng lượng, hay các dòng sản phẩm uống liền và cà phê chức năng như khử caffeine. Công nghệ, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững chính là những trụ cột chiến lược định hình tương lai của ngành, trong đó việc ứng dụng AI sẽ đóng vai trò then chốt để nâng cao hiệu quả sản xuất và minh bạch chuỗi cung ứng.
Giải bài toán phân bổ giá trị không đồng đều
Nhìn nhận vấn đề từ góc độ chiến lược vĩ mô, bà Lê Hoàng Diệp Thảo – Nhà sáng lập kiêm CEO TNI King Coffee – chỉ ra một thực tế đáng suy ngẫm về sự mất cân đối trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Mặc dù cà phê là một trong những chuỗi cung ứng nông sản lớn nhất thế giới, nhưng giá trị lại phân bổ không đồng đều giữa các khâu. Việt Nam hiện là quốc gia sản xuất cà phê lớn thứ hai thế giới, đóng góp tới 20% sản lượng Robusta toàn cầu, nhưng vai trò chủ yếu vẫn chỉ dừng lại ở khâu xuất khẩu nguyên liệu thô.
Cà phê nhân xanh (Ảnh: Huân Trần).
Hệ quả của mô hình này là người trồng cà phê – mắt xích quan trọng nhất – hiện chỉ nhận được khoảng 10-20% giá bán lẻ. Trong khi đó, phần lớn giá trị gia tăng lại nằm ở các công đoạn chế biến, thương mại và xây dựng thương hiệu.
Để giải quyết bài toán này, bà Thảo đề xuất khung chiến lược phát triển ngành cà phê giai đoạn 2025-2050 dựa trên ba trụ cột kiềng ba chân: Bền vững, Công nghệ và Công bằng. Trong đó, tính bền vững được xác định là nền tảng cốt lõi của toàn bộ chuỗi giá trị, hướng tới mục tiêu giảm phát thải và đạt trung hòa carbon vào năm 2050 thông qua việc mở rộng các mô hình sản xuất thích ứng với biến đổi khí hậu.
Nghịch lý xuất khẩu và hướng đi mới
Đồng quan điểm về sự cần thiết phải tái cấu trúc ngành hàng, ông Nguyễn Nam Hải – Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam (VICOFA) – cho rằng nghịch lý lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở cơ cấu sản phẩm. Cà phê nhân thô vẫn chiếm tỷ trọng áp đảo lên đến 91% tổng sản lượng xuất khẩu, trong khi tỷ trọng chế biến sâu và xây dựng thương hiệu vẫn chưa tương xứng với vị thế của một cường quốc cà phê.
Bên cạnh đó, thị trường nội địa dù có dư địa phát triển rất lớn nhưng vẫn chưa được khai thác một cách hiệu quả. Ông Hải nhận định rằng, để bứt phá trong giai đoạn tới, ngành cà phê Việt Nam cần chuyển hướng mạnh mẽ sang phát triển bền vững, ổn định diện tích canh tác và tái canh bằng các giống chịu hạn để thích ứng với biến đổi khí hậu. Song song đó, việc số hóa chuỗi giá trị và gia tăng tỷ trọng chế biến sâu được xem là điều kiện tiên quyết.
Về định hướng thị trường, bên cạnh việc duy trì thị phần truyền thống tại châu Âu, các doanh nghiệp cần chủ động mở rộng sang các khu vực tiềm năng như châu Á và Trung Đông.
Đồng thời, việc phát triển thị trường nội địa gắn liền với du lịch, văn hóa và trải nghiệm cà phê cũng là một hướng đi chiến lược. Chỉ khi tháo gỡ được các nút thắt về khí hậu, tiêu chuẩn chất lượng và cơ cấu chế biến, cà phê Việt Nam mới có thể thực sự nâng tầm vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/91-xuat-tho-ca-phe-viet-dang-bo-lo-mo-vang-48-ty-usd-20251223165954112.htm
