Bảo vật gần 600 năm tuổi “độc nhất vô nhị” đặt trên lưng rùa chân có 6 móng

Cách trung tâm thành phố Thanh Hóa 50km, Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh rộng hơn 140ha ở huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.

Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh đang lưu giữ 5 bia đá là Bảo vật quốc gia, gồm Vĩnh Lăng, Khôn Nguyên Chí Đức, Chiêu Lăng, Dụ Lăng và Kính Lăng.

Bà Lê Thị Thức, hướng dẫn viên Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh, cho biết, trong số 5 bảo vật quốc gia nói trên, có bia Vĩnh Lăng được xem là “độc nhất vô nhị” ở Việt Nam, bởi giá trị lịch sử và nghệ thuật điêu khắc tinh xảo.

Bia Vĩnh Lăng (Ảnh: Thanh Tùng).

Bia Vĩnh Lăng được xây dựng vào năm 1433, trên một gò đất rộng, cao thoai thoải thuộc phía tây nam khu chính điện Lam Kinh, cách mộ vua Lê Thái Tổ khoảng 300m.

Bia được làm bằng đá trầm tích nguyên khối, hình chữ nhật, cao 2m79, rộng 1m94, dày 0,27m, trán bia hình vòng cung.

Bia Vĩnh Lăng là một trong những tấm bia đẹp nhất Việt Nam về mỹ thuật và đặc biệt là kỹ thuật điêu khắc. Mặt trước, chính giữa bia được khắc hình vuông bao quanh hình tròn, giữa hình tròn chạm rồng nổi 5 móng. Hai bên cạnh trán bia mỗi bên chạm nổi hình một con rồng và hình tròn bên trong có rồng cuộn đầu vươn cao.

Bia Vĩnh Lăng được đặt trên lưng con rùa cùng chất liệu đá (Ảnh: Thanh Tùng).

Ngoài ra, xung quanh diềm bia có hai đường chỉ nổi chạy song song với nhau nối từ đỉnh xuống đế bia, giữa hai đường chỉ bên trong trang trí 9 hoa văn hình nửa lá đề. Trong mỗi nửa lá đề được khắc một hình rồng nổi, có vảy, thân uốn lượn mềm mại, đầu rồng hướng vươn lên đỉnh bia, miệng nhả ngọc.

Văn bia Vĩnh Lăng ghi lại thân thế, sự nghiệp, công trạng vua Lê Thái Tổ, tóm tắt ngắn gọn về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, đặc biệt nhấn mạnh lòng khoan dung độ lượng của vua đối với quân thù khi chúng bại trận. Nội dung văn bia do Nguyễn Trãi phụng soạn, người viết chữ trên bia là quan Hàn lâm viện đãi chế Vũ Văn Phỉ.

Bia Vĩnh Lăng được đặt trên lưng một con rùa cỡ lớn cùng chất liệu đá. Rùa có chiều dài 3m46, rộng 1m94, cao 0,90m kể cả đế. Rùa và bia có trọng lượng ước tính trên dưới 18 tấn.

Theo bà Thức, rùa đá ở dưới đế bia Vĩnh Lăng được điêu khắc theo hình dáng đầu vươn cao, lưng nhô, 4 chân, có đuôi. Điều đặc biệt, 4 chân rùa đều có 6 móng, gồm 5 móng nổi và 1 móng đục lõm (trong khi chân rùa chỉ có 5 móng).

Trước kia, có nhà che bia, do thời gian và biến cố lịch sử chỉ còn lại nền móng và chân tảng.

Năm 1960-1961, nhà nước đầu tư tôn tạo, xây dựng lại nền nhà bia 2 tầng, mái cong, lợp ngói mũi hài, dưới được đỡ bằng 16 cột, mỗi góc 4 cột theo kiểu kiến trúc thời Lê Trung Hưng.

Chân rùa có 6 móng (Ảnh: Thanh Tùng).

Ông Nguyễn Xuân Toán, Trưởng ban quản lý Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh, cho biết, bia Vĩnh Lăng là một công trình điêu khắc đá nghệ thuật quý giá về nhiều lĩnh vực, có ý nghĩa lớn lao trong kho tàng di sản văn hóa của Việt Nam dưới triều Lê Sơ. Bia Vĩnh Lăng được xếp hạng là bảo vật quốc gia ngày 30/12/2013.

Theo ông Toán, hiện nay chưa có công trình nghiên cứu nào xác định chính xác lý do rùa đá dưới đế bia Vĩnh Lăng có 6 móng. Tuy nhiên, có giả thuyết cho rằng rùa đá có 6 móng chân là tượng trưng cho 6 năm trị vì của vua Lê Thái Tổ.