Điều gì đang xảy ra với ‘vua trái cây’ của Việt Nam?

+ Ông Nguyễn Văn Mười: Đúng là tháng 1-2025, giá trị xuất khẩu rau quả của Việt Nam giảm 5.2% so với cùng kỳ và giảm so với tháng liền kề. Hiệp hội chúng tôi xác định nguyên nhân chủ yếu đến từ giá trị xuất khẩu sầu riêng giảm vào thời điểm cuối năm, đã kéo tổng giá trị xuất khẩu của ngành giảm.

Theo đó, trong tháng 1-2025, thị trường Trung Quốc đã siết chặt kiểm tra chất vàng O (Basic Yellow 2 – BY2) và Cadimi trên sầu riêng của Thái Lan. Và điều này cũng khiến sầu riêng Việt Nam bị vạ lây.

Một số lô hàng sầu riêng của nước ta đã lên tới biên giới, chỉ chờ để làm thủ tục thông quan, tuy nhiên lên tới nơi mới nhận được thông tin là phía Trung Quốc cần có giấy kiểm tra chất vàng O.

Đây là quy định mới mà trúng ngay thời gian cận tết, thêm vào đó chưa có nhiều đơn vị có đủ điều kiện để cấp chứng nhận về kiểm định chất này, do đó các doanh nghiệp chọn quay về nội địa. Điều này cũng khiến cho giá trị xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam giảm sụt, kéo theo tổng giá trị xuất khẩu của ngành giảm theo.

Cũng phải nói rõ rằng, trong chuyện này các doanh nghiệp xuất khẩu đều trong tình trạng bị động, bởi quy định về chất vàng O là mới. Theo tôi biết từ các doanh nghiệp Thái Lan, đây là chất mà do chính phía Trung Quốc cung cấp cho doanh nghiệp để xử lý trong vấn đề bảo quản. Và hiện nay, cơ quan chức năng nước này lại siết chặt để đảm bảo các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm.

Thực tế, hồi tháng 1, phía bạn chưa kiểm tra lô hàng nào của nước ta nên chưa khẳng định có dư lượng chất vàng O trong sầu riêng Việt Nam.

. Thưa ông, tại Thái Lan, ngay sau khi phát hiện sự việc nước này đã nhanh chóng phát động chiến dịch “Set Zero – Trái cây an toàn, chất lượng phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu”. Vậy, tại nước ta, tới nay các rào cản đang được giải quyết ra sao?

Cũng như Thái Lan, ngay sau khi có phản ánh của doanh nghiệp, cơ quan chức năng của Việt Nam cũng rất nhanh chóng hỗ trợ doanh nghiệp, làm việc với giới chức của Trung Quốc để tháo gỡ khó khăn, nối lại hoạt động xuất khẩu.

Cũng trong cuối năm ngoái, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã công bố danh sách 9 trung tâm, phòng kiểm nghiệm chất vàng O của Việt Nam đã được Trung Quốc công nhận (tính tới ngày 26-1). Các trung tâm này đặt tại Hà Nội, Hải Phòng Cần Thơ, Cà Mau và TP.HCM.

Về phía Hiệp hội, chúng tôi cũng liên tục tuyên truyền và có các cảnh báo các vùng trồng, doanh nghiệp xuất khẩu về việc tăng cường kiểm soát chất lượng, thắt chặt liên kết thu mua. Hiện tại, một số vựa sầu riêng trái vụ tại miền Tây cũng đã mở và thu mua trở lại, dù giá thu mua thấp hơn so với hồi cuối và đầu năm, từ 200.000 đồng/kg về mức 90.000 đồng/kg đối với sầu riêng Thái loại 1.

Nâng cao chất lượng, mở rộng thị trường

. Liệu rằng, chúng ta có đạt được mục tiêu giá trị xuất khẩu sầu riêng mang về 3,5 tỉ USD trong năm 2025 và đạt 8 tỉ USD của ngành rau quả Việt Nam khi mà các quy định xuất khẩu ngày càng siết chặt?

+ Dĩ nhiên, hiện nay không chỉ Trung Quốc, mà các thị trường xuất khẩu chính khác của Việt Nam cũng nâng cao tiêu chuẩn nhập khẩu, không chỉ với sầu riêng mà tất cả các nông sản.

Đơn cử như Mỹ đã cấm 7 hoạt chất thuốc bảo vệ thực vật và yêu cầu mã số vùng trồng, mã số đóng gói do Bộ Nông nghiệp Mỹ cấp. Còn các nước châu Âu cũng tăng tỉ lệ kiểm tra thuốc bảo vệ thực vật trên nhiều loại trái cây từ 10% lên 20%.

Như vậy, nếu các doanh nghiệp không chủ động nâng cao chất lượng thì khó có thể đạt được các mục tiêu đã đề ra. Dù vậy, ở thời điểm hiện tại, cơ quan chức năng của nước ta luôn tạo điều kiện hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Đơn cử như với sầu riêng, hiện nay Bộ NN-PTNT cũng nhanh chóng công bố 9 phòng kiểm nghiệm chất vàng O, đây là cơ sở để sầu riêng Việt Nam tiếp tục xâm nhập thị trường tỉ đô.

Trong bối cảnh này, các doanh nghiệp xuất khẩu cần phải kiểm tra kỹ hàng hóa trước khi xuất sang Trung Quốc. Đồng thời, lô hàng phải có giấy chứng nhận nghiêm ngặt của trung tâm, phòng kiểm nghiệm chất vàng O trong sầu riêng.

Nếu đáp ứng được tốt các yêu cầu thì những tháng cuối của sầu riêng nghịch vụ, lẫn mùa thu hoạch chính vụ, bắt đầu từ giữa tháng 4 tại các tỉnh miền Tây sẽ có nhiều cơ hội tăng trưởng.

. Ông dự báo thế nào về xuất khẩu sầu riêng và ngành rau quả trong năm 2025?

+ Như đã nói ở trên, khó khăn còn nhiều nhưng kỳ vọng cũng không ít. Đối với sầu riêng, nước ta đã chính thức được xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc. Với thêm một mã hàng, thì giá trị xuất khẩu loại quả này sẽ còn nhiều kỳ vọng tăng trưởng.

Dĩ nhiên doanh nghiệp phải tự biết đầu tư công nghệ, tăng cường chế biến sâu, đầu tư về mẫu mã, phù hợp với tiêu chuẩn nước xuất khẩu, để theo kịp các xu hướng tiêu dùng.

Thêm vào đó năm 2025, các quốc gia đều đề cao tính an toàn, xanh hóa của sản phẩm. Đây sẽ là tiêu chuẩn cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường quốc tế, không chỉ riêng đối với sầu riêng mà còn nhiều nông sản khác như dừa, chanh leo và bưởi.

. Xin cám ơn ông!