Vì sao cúm bùng phát sau Tết?

Theo bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó Chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm TP HCM, số ca mắc bùng phát dịp Tết là do thời tiết lạnh kéo dài, tạo điều kiện thuận lợi cho virus cúm sống lâu ngoài môi trường, từ đó phát triển, lây lan bệnh. Không khí lạnh và ẩm thấp cũng khiến tế bào đường hô hấp dễ bị tổn thương, phản ứng miễn dịch của cơ thể bị suy giảm, khiến virus cúm dễ xâm nhập vào.

Thống kê cho thấy trong tháng 1, nhiệt độ ở cả nước thấp hơn trung bình nhiều năm 0,5-1,5 độ, có nơi thấp hơn. Những ngày qua, các tỉnh thành miền Bắc chìm trong giá rét cả ngày lẫn đêm, có nơi xuống 1 độ C. Dự báo tháng 2 tiếp tục có các đợt không khí lạnh tràn xuống miền Bắc.

Ngoài ra, Tết cũng là dịp mọi người di chuyển, tụ họp nhiều, nhất là các điểm du lịch, khu vực công cộng, nơi vui chơi giải trí, các tiệc tùng đông đúc. Những điều này khiến virus cúm cũng có cơ hội lây lan rộng, bùng phát nhiều nơi.

TS.BS Lê Quốc Hùng, Trưởng Khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, giải thích sở dĩ có tên cúm mùa vì bệnh thường bùng phát theo mùa, nhất là vào mùa đông xuân với những đợt khí hậu lạnh ẩm. Ngoài các yếu tố về thời tiết, mùa lễ hội đầu năm, một số nhà nghiên cứu đang đặt ra vấn đề miễn dịch liệu có bị suy giảm trong thời kỳ Covid-19 do gián đoạn chủng ngừa, ít tiếp xúc với mầm bệnh thông thường.

Theo bác sĩ Hùng, cúm có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm phế quản, viêm tai giữa, viêm cơ tim… Trong đó, viêm phổi diễn tiến rất nhanh và nặng, có thể cướp đi sinh mạng người bệnh, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch yếu như trẻ nhỏ, người già, người mắc bệnh nền, bệnh tự miễn, người làm việc quá sức, phụ nữ mang thai…

“Bệnh có thể chuyển nặng do điều trị ban đầu không đúng cách, đến bệnh viện không đúng lúc, chữa trị không phù hợp”, bác sĩ nói.

Bộ Y tế ghi nhận số ca cúm tăng cục bộ từ cuối năm 2024 và dịp Tết, tác nhân chủ yếu là virus A/H3N2, A/H1N1 và cúm B, không có chủng bất thường. Một số bệnh viện phía Bắc ghi nhận số ca mắc tăng cao, nhiều ca phải thở máy, có trường hợp tử vong. Tại Khoa Bệnh Nhiệt đới và can thiệp giảm hại, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, số bệnh nhân cúm trong tháng 1 cao gấp 6 lần so với tháng 12/2024. Bệnh viện Nhi Trung ương, Trung tâm Bệnh Nhiệt đới Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Lão khoa Trung ương cũng ghi nhận tình trạng tương tự. Bệnh nhân nặng thường là người già, có bệnh nền.

Nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ Đông Á đang ghi nhận đợt dịch cúm mùa nghiêm trọng nhất trong nhiều năm, khiến các bệnh viện quá tải, thuốc khan hiếm. Trong đó, Nhật Bản đang vật lộn giữa đợt dịch cúm tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ, số ca nhiễm đạt mức cao kỷ lục kể từ năm 1999. Kể từ đầu tháng 1, Hàn Quốc báo cáo đang trải qua đợt dịch cúm lớn nhất kể từ năm 2016.

Tùy từng loại virus, cúm có thể gây những triệu chứng, diễn tiến nặng nhẹ khác nhau. Ba chủng virus cúm ảnh hưởng tới người là cúm A, B, C. Trong đó, cúm A thường gặp nhất và gây biến chứng nguy hiểm, dẫn đến nhiều trận dịch, đại dịch ở các quốc gia. Chủng cúm này thường tổ hợp giữa các kháng nguyên H và N tạo ra các tác nhân gây bệnh như H5N1, H3N2, H1N1… Cúm A thường xuất hiện các biến chủng mới, thay đổi hàng năm, khả năng lây nhiễm cao.

Cúm thường gây sốt cao đột ngột, đau đầu, nhức mỏi cơ thể, ớn lạnh, đau họng, ho khan, chảy nước mũi, nước mắt, chán ăn… Hầu hết triệu chứng này tự biến mất sau khoảng 7-10 ngày. Một số trường hợp biến chứng nặng không được điều trị kịp thời có thể tử vong, với các triệu chứng khó thở, hụt hơi, sốt cao kéo dài quá hai ngày.

Người bệnh cúm cần nghỉ ngơi, bổ sung đủ nước, sử dụng thuốc hạ sốt, giảm đau theo chỉ định bác sĩ. Không tự ý dùng kháng sinh nếu không có chỉ định của bác sĩ. Trường hợp nặng, cần nhập viện để điều trị tích cực, không nên chủ quan trước các dấu hiệu chuyển biến nặng. Ngoài biến chứng viêm phổi, người mắc bệnh cúm còn dễ tử vong vì bội nhiễm các vi khuẩn, virus nguy hiểm khác như phế cầu khuẩn.

Phòng ngừa cúm bằng cách chích ngừa hàng năm, nhất là người thuộc nhóm nguy cơ cao. Sát khuẩn, vệ sinh hầu họng, giữ vệ sinh răng miệng hàng ngày. Đeo khẩu trang, tránh những nơi quá đông người, tránh tiếp xúc những người có nguy ngờ bệnh cúm. Vệ sinh tay thường xuyên. Ăn uống nghỉ ngơi hợp lý để có sức đề kháng, tránh nhiễm lạnh ở người cao tuổi.

Lê Phương