Nguy và cơ với nhôm thép Việt sau đòn thuế của ông Trump

Nhôm và thép của Việt Nam đang phải chịu mức thuế lần lượt là 10% và 25% theo Mục 232 mà Mỹ áp dụng từ năm 2018 với hầu hết các nước. Tức là, sau quyết định mới của ông Trump, mức thuế doanh nghiệp thép của Việt Nam phải chịu giữ nguyên trong khi nhôm tăng thêm 15 điểm phần trăm.

Ông Nghiêm Xuân Đa, Chủ tịch Hiệp hội thép (VSA) nói với VnExpress, ảnh hưởng trực tiếp tới doanh nghiệp thép “sẽ không đáng kể” bởi cú sốc về thuế đã xảy ra từ 2018.

Với nhôm, việc tăng thuế lại khiến các doanh nghiệp ngành này lo lắng nhiều hơn về năng lực xuất khẩu trong tương lai sang Mỹ – thị trường chiếm khoảng 60% tổng kim ngạch xuất khẩu của họ, theo Hội nhôm thanh định hình Việt Nam (VAA).

VAA dự đoán nhóm doanh nghiệp chịu tác động trực tiếp từ chính sách này là các nhà sản xuất có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) – cũng là nhóm xuất khẩu chính. Các doanh nghiệp tư nhân trong nước sẽ chịu tác động ít hơn.

“Nhưng hệ lụy sau đó là công suất dư thừa ở các nhà máy sẽ gây áp lực trở lại thị trường trong nước vốn đang thừa sau thời gian dài suy thoái, ảnh hưởng lên toàn bộ các nhà sản xuất nhôm Việt Nam”, đại diện VAA nói.

Sắc lệnh áp thuế 25% của ông Donald Trump với mặt hàng nhôm, thép dự kiến có hiệu lực từ 4/3. Cùng với Việt Nam, các nước đang được miễn thuế nhôm, thép cũng phải chịu mức thuế cao bởi tuyên bố “không ngoại lệ” của ông Trump. Trước đó, trong nhiệm kỳ đầu tiên, một số quốc gia lớn như Canada, Mexico và Brazil đã được miễn trừ mức thuế 10-25% nói trên. Người kế nhiệm là cựu Tổng thống Joe Biden sau đó đã đàm phán các thỏa thuận hạn ngạch miễn thuế tương tự với Anh, Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU).

Ảnh hưởng gián tiếp từ việc này có thể tác động tới ngành nhôm thép của các nước từng không phải chịu thuế cao. Họ sẽ mở rộng, cạnh tranh sang các thị trường khác của Việt Nam khi không còn được ưu đãi.

“Không bán được ở Mỹ, họ có thể chuyển sang châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc hoặc có thể cả Việt Nam. Việc này làm tăng thêm áp lực cạnh tranh tại các thị trường lớn của doanh nghiệp trong nước”, ông Đa nhìn nhận.

Cùng quan điểm, ông Đỗ Ngọc Hưng, Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam (Bộ Công Thương) tại Mỹ cho rằng khó khăn xuất khẩu vào nước này sẽ khiến chuỗi cung ứng toàn cầu bị ảnh hưởng, khi các nước tìm đường sang thị trường khác, gồm Việt Nam. Chưa kể, nhiều công ty thép quay lại thị trường nội địa khiến các nước tăng cường bảo hộ, cũng gây ảnh hưởng tới nước xuất khẩu thép như Việt Nam.

Song giới phân tích cho rằng đây có thể là cơ hội cho doanh nghiệp Việt để tăng xuất khẩu vào Mỹ. Tuyên bố không loại trừ bất cứ quốc gia nào của ông Trump sẽ tạo môi trường cạnh tranh công bằng cho tất cả nhà xuất khẩu thép.

Theo số liệu từ Viện Sắt thép Mỹ (AISI), Việt Nam là một trong 5 nhà cung cấp thép lớn nhất của Mỹ với kim ngạch khoảng 1,7 tỷ USD năm ngoái. Các quốc gia xếp trên Việt Nam đa phần là những nước được miễn thuế hoặc có hạn ngạch miễn thuế như Canada, Mexico, Brazil và Hàn Quốc.

“Không còn sự phân biệt đối xử, các công ty thép Việt Nam sẽ không phải đối mặt với chênh lệch và hạn ngạch thuế quan từ nhà xuất khẩu khác”, đại diện một doanh nghiệp phân tích, cho rằng điều này sẽ mở ra cơ hội gia tăng xuất khẩu cho nhà sản xuất nội địa.

Tương tự với ngành nhôm, theo đại diện VAA, biên độ lợi nhuận của doanh nghiệp sẽ giảm xuống nhưng tác động của chính sách lên các thị trường xuất khẩu là tương tự nhau. Do đó, doanh nghiệp Việt vẫn có lợi thế cạnh tranh như cũ so với các thị trường quốc tế và tốt hơn hàng Trung Quốc do nước này đang bị bổ sung mức thuế 10%.

VAA không loại trừ nguy cơ hàng từ Trung Quốc “rửa nguồn” lấy xuất xứ Việt Nam hoặc các nước ASEAN để lẩn tránh thuế. Do đó, họ khuyên các doanh nghiệp thận trọng, nghiên cứu kỹ hơn giải pháp do Cục Phòng vệ thương mại khuyến cáo.

Ở khía cạnh khác, Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ nhận định nước này đang phụ thuộc vào nhu cầu nhập khẩu, trong đó thép nhập khẩu chiếm 12-15% và nhôm 40-45%. Do đó, nếu Washington áp thuế 25% với toàn bộ hàng nhập khẩu, sản phẩm Việt Nam vẫn có cơ hội ở thị trường này, bởi năng lực của các nhà sản xuất Mỹ chưa thể đáp ứng ngay.

Việc áp thuế cũng được nhận định sẽ khiến lạm phát của Mỹ tăng lên khi nhôm và thép là những mặt hàng cơ bản, nhu cầu tiêu dùng lớn tại đây. Trong khi đó, hàng Việt có lợi thế giá cạnh tranh, chất lượng tốt. Điều này cũng mở ra cơ hội để sản phẩm của Việt Nam tăng thị phần.

Để tránh rủi ro và tận dụng cơ hội vào thị trường Mỹ, Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ khuyến cáo doanh nghiệp Việt Nam đánh giá tình hình để có chiến lược kinh doanh phù hợp, mở rộng xuất khẩu sang các thị trường có FTA với Việt Nam, tránh phụ thuộc vào một đối tác.

Ông Hưng cũng cho rằng doanh nghiệp cần tuân thủ các quy định của Mỹ về nguồn gốc xuất xứ và sẵn sàng tham gia đầy đủ quá trình giải trình của cơ quan điều tra Mỹ các vụ việc phòng vệ thương mại. Đồng thời, các doanh nghiệp cần phối hợp chặt với Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) và cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài theo dõi sát tình hình để có phản ứng phù hợp.

Còn theo TS Nguyễn Mạnh Quyền, Trưởng chi nhánh Thương vụ tại Houston, các doanh nghiệp tiếp cận, mở rộng kinh doanh tại thị trường lớn như Mỹ nên sử dụng dịch vụ của tổ chức, nhà tư vấn chuyên nghiệp, có giấy phép và đúng chuyên ngành. Việc này giúp tránh được những rủi ro tiềm ẩn, đặc biệt khi thị trường biến động lớn như hiện nay.

Với nhôm, VAA khuyến cáo doanh nghiệp ngành này tăng nghiên cứu phát triển sản phẩm mới, nâng tỷ lệ giá trị gia tăng trong sản xuất. Trước mắt, các nhà xuất khẩu nhôm cần đàm phán với đối tác nhập khẩu Mỹ hoặc trung gian để chia sẻ rủi ro với đơn hàng đã ký. Đồng thời, họ nên thảo luận phương án cho các đơn hàng tiếp theo để duy trì giao thương với bạn hàng truyền thống.

Năm nay, Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế ít nhất 8%, tạo đà cho những năm tiếp theo tăng trưởng hai chữ số. Để đạt mục tiêu, tốc độ tăng tổng kim ngạch xuất khẩu phải đạt 12%, thặng dư thương mại 30 tỷ USD.

Tuy nhiên, động lực tăng trưởng xuất khẩu dự báo sẽ chịu nhiều tác động từ các biến động phức tạp của địa chính trị, đối tác thương mại lớn như Mỹ, Trung Quốc.

Trong bối cảnh này, ông Nghiêm Xuân Đa cho rằng doanh nghiệp phải “chấp nhận cuộc chơi, nâng năng lực phản ứng với các biện pháp thuế quan”. Cụ thể, doanh nghiệp ngành thép phải có chiến lược chủ động về nguyên liệu, cải thiện công nghệ để giảm giá thành, đa dạng thị trường.

“Trong nguy có cơ, luôn có cơ hội xuất khẩu tiếp”, ông nói, cho rằng những vụ việc như này cũng là động lực để doanh nghiệp tái cơ cấu. “Ai không làm được bị đào thải, doanh nghiệp nào cạnh tranh tốt sẽ thêm cơ hội phát triển”, ông nói thêm.

Phương Dung