Câu chuyện xúc động về Đại danh Y Hải Thượng Lãn Ông cứu người

Kỷ niệm 70 năm Ngày Thầy thuốc Việt Nam 27-2, những ngày này có rất đông người dân, du khách gần xa, cơ quan chức năng về dâng hoa, dâng hương tại khu mộ và khu lưu niệm Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác ở huyện miền núi Hương Sơn (Hà Tĩnh).

Tại đây, mọi người đều bày tỏ lòng thành kính, tưởng nhớ, tri ân công lao to lớn của Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác đối với nền y học, văn học nước nhà.

“Ông già lười Hải Thượng”

Người dân Tình Diệm xưa (nay là xã Quang Diệm, huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh) luôn nhắc nhớ về những ân tình, y đức của “Ông già lười Hải Thượng” dành cho quê hương.

Đại danh y Lê Hữu Trác sinh ngày 12-11-1724 tại vùng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, tỉnh Hải Dương (nay thuộc xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên).

Ông là con út trong gia đình có 7 anh em, do đó thường được gọi là cậu Chiêu Bảy. Biệt hiệu “Hải Thượng Lãn Ông” của ông được hiểu là “Ông già lười ở Hải Thượng”. Tên gọi này xuất phát từ việc kết hợp hai chữ đầu của “Hải Dương” và “Thượng Hồng”. Chữ “lười” trong biệt hiệu ám chỉ sự chán ghét công danh, không màng mưu lợi, quyền chức của ông.

Từ nhỏ, Lê Hữu Trác đã bộc lộ tài năng học tập xuất sắc, tinh thông sách sử, nên được cha cho lên kinh kỳ theo học. Tại đây, ông nổi tiếng với trí tuệ hơn người và thi đỗ liền Tam trường.

Ông cùng các bạn học lập hội “Thi xã” bên Hồ Tây để hằng ngày đối thơ, xướng họa. Tính cách hào sảng, thích giao du của ông khiến không chỉ bạn đồng niên mà cả chúa Trịnh cũng hết lòng yêu quý. Tuy nhiên, năm 1739, khi ông 19 tuổi, cha ông qua đời, ông phải về nhà chịu tang và lo liệu công việc gia đình.

Năm 1740, ở tuổi 20, Lê Hữu Trác nhập ngũ. Đến năm 1746, sau khi anh cả qua đời, ông rời quân ngũ và về sống tại huyện Hương Sơn cùng mẹ già.

Năm 1758, con trai ông mất vì dịch đậu mùa khi mới 5 tuổi, từ đó ông dành 15 năm tiếp theo để nghiên cứu y học, đặc biệt tập trung vào việc chữa trị bệnh đậu mùa.

Năm 1782, theo lệnh chúa Trịnh Sâm, ông đến Đông Kinh để chữa trị cho Thái tử.

Báo hiếu mẹ và cứu người

Chị Lê Thị Hoa (cán bộ Trung Tâm Văn hóa – Truyền thông huyện Hương Sơn) cho hay: “Sử sách ghi lại năm 1746, khi nhận được tin người anh trai cả ở quê ngoại Hương Sơn mất, không có ai chăm lo mẹ già lúc đó đã ngoài 70 tuổi nên ông đã từ bỏ việc quân, về quê ngoại Hương Sơn nuôi mẹ và mấy cháu nhỏ mồ côi và làm thầy thuốc cứu người…”.

Đây cũng là nơi ông đã phát hiện 305 vị thuốc nam mới; thu thập 2.854 vị thuốc nam hay của các bậc tiền bối và đã viết nên bộ Hải Thượng Y tông tâm lĩnh.

Bộ sách này được ông dày công biên soạn suốt hàng chục năm, gồm 28 tập, 66 quyển, bao quát nhiều chuyên ngành y học như nội khoa, sản khoa, phụ khoa, da liễu và nhãn khoa. Nội dung không chỉ tổng hợp kiến thức quý báu, ông còn mạnh dạn phê phán, chỉ ra những điểm chưa phù hợp khi áp dụng vào điều trị cho người Việt Nam.

Trong gần 20 năm sau đó, ông tiếp tục cho ra đời nhiều tác phẩm y học giá trị như Y Hải Cầu Nguyên (1782), Thượng Kinh Ký Sự (1783) – ghi lại những điều “mắt thấy tai nghe” khi lên kinh chữa bệnh cho thái tử.

Anh Lê Đức Thế (trú huyện Hương Sơn) nói: “Khi chúng tôi sinh ra thì cụ Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác đã đi xa hơn 200 năm rồi, nhưng trong làng, xã chúng tôi trong các câu chuyện của cha, ông luôn nhắc nhớ cụ về tấm gương tự học và thảo hiếu với người thân, xóm làng.

Ngày lễ, ngày Tết tôi thường đưa các con đến khu di tích và khu mộ thắp nén hương thơm lên mộ cụ và cũng để giáo dục các con”.

Theo ông Lê Hữu Dũng (trú xã Quang Diệm, huyện Hương Sơn), Đại danh y Lê Hữu Trác luôn hết lòng yêu thương người bệnh địa phương, không phân biệt sang hèn, không màng công danh phú quý và là một người thầy cao cả.

Một trong những câu chuyện về y đức của vị Đại danh y khiến người dân cảm động mỗi khi nhắc đến là câu chuyện cứu đứa trẻ con người làng chài trên sông Ngàn Phố.

Chuyện kể, lúc đó vào mùa hè, bệnh đậu mùa hoành hành khiến rất nhiều người chết. Một đứa trẻ 13 tuổi ở làng chài nghèo phát bệnh, bị biến chứng và nguy kịch. Người cha đã bán cả cái chài mưu sinh trên sông để có tiền sắm lễ, một mực mời thầy Lê Hữu Trác cứu con.

Cảm thương người dân nghèo, Đại danh y Lê Hữu Trác đã từ chối lễ vật và quyết định dồn hết tâm lực để cứu đứa trẻ đang nằm trong khoang thuyền tanh hôi nóng nực. Ròng rã 1 tháng 4 ngày, đứa trẻ được cứu sống.

Bảo tồn và phát huy di sản

Hiện nay, tại huyện Hương Sơn đã xây dựng Đề án phát triển du lịch “Chăm sóc sức khỏe gắn với Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác – Danh nhân văn hóa thế giới” thành sản phẩm du lịch đặc thù của địa phương.

Để gìn giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa mà Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác để lại, thời gian qua, huyện Hương Sơn đã không ngừng nỗ lực bảo vệ, tôn tạo khu di tích đồng thời phối hợp tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa.

Huyện Hương Sơn đã đầu tư, phát triển các vườn dược liệu trong quần thể di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác gồm nhà thờ, khu mộ và tượng đài. Đồng thời, tái hiện không gian phòng khám chữa bệnh, chế biến thuốc, cắt thuốc, bốc thuốc; giới thiệu các bài thuốc của Hải Thượng Lãn Ông.

Cạnh đó, huyện còn hình thành một số cơ sở khám chữa bệnh đông y, cơ sở cung cấp dịch vụ kết hợp với du lịch chăm sóc sức khỏe, khám chữa bệnh theo các bài thuốc của Hải Thượng Lãn Ông.

Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông tại Hương Sơn đã trở thành sự kiện văn hóa tâm linh hấp dẫn thu hút du khách vào dịp mùa xuân hằng năm.