Những lưu ý khi sử dụng lao động nước ngoài

Theo quy định hiện hành, doanh nghiệp (DN), cơ quan, tổ chức, cá nhân, nhà thầu chỉ được tuyển dụng người lao động (NLĐ) nước ngoài vào làm vị trí công việc quản lý, điều hành, chuyên gia và lao động kỹ thuật mà NLĐ Việt Nam chưa đáp ứng được theo nhu cầu sản xuất – kinh doanh. Bên cạnh đó, NLĐ nước ngoài phải có giấy phép lao động (trừ một số trường hợp quy định tại Điều 152 Bộ Luật Lao động 2019) và làm đúng vị trí công việc đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chấp thuận bằng văn bản. Nhưng hiện vẫn còn một số DN chưa tuân thủ đúng quy định này.

Những khuất tất

Những sai phạm trong việc sử dụng NLĐ nước ngoài ở Công ty TNHH C.X (tỉnh Bình Dương) là ví dụ điển hình. Theo đó, ông G.J (quốc tịch Trung Quốc) bắt đầu làm việc tại công ty từ tháng 1-2021 nhưng đến tháng 7-2021 mới ký hợp đồng lao động (HĐLĐ) xác định thời hạn 2 năm sau khi được cấp giấy phép lao động (GPLĐ) ở vị trí nhân viên kinh doanh. 

Đến cuối tháng 6-2023, khi HĐLĐ hết hạn, giữa ông J. và công ty xảy ra tranh chấp lao động về tiền lương và trợ cấp thôi việc. Khi ông J. đưa vụ việc ra tòa, nhiều sai phạm của công ty sử dụng NLĐ nước ngoài mới được tiết lộ.

Cụ thể, tại tòa, bà N.T.B.P – giám đốc và là đại diện theo pháp luật của công ty – trình bày bà chỉ là người đứng tên giùm cho ông J. và 2 người bạn của ông J. Thực tế những người này mới là chủ DN và điều hành mọi hoạt động sản xuất – kinh doanh. Mặt khác, công việc thực tế của ông J. là phó tổng giám đốc, phụ trách tuyển dụng và dạy nghề cho công nhân, không phải là nhân viên kinh doanh.

HĐXX nhận định công ty có nhiều sai phạm trong tuyển dụng, sử dụng NLĐ nước ngoài khi chưa được cấp GPLĐ, điều này dẫn đến quan hệ hợp đồng trong thời gian làm việc có thể bị xem là vô hiệu (một phần hoặc toàn bộ); công việc thực tế của ông J. không đúng với vị trí việc làm được cơ quan có thẩm quyền cho phép thể hiện trong GPLĐ là trái quy định pháp luật.

Ngoài ra, công ty không kê khai và trích nộp thuế thu nhập cá nhân trên số tiền đã trả cho ông J. trong thời gian làm việc là cũng vi phạm pháp luật về thuế thu nhập cá nhân. Nhưng do những nội dung này nằm ngoài yêu cầu khởi kiện, nên tòa không xử lý. Vì vậy, HĐXX khuyến cáo DN cần tuân thủ đúng quy định pháp luật khi sử dụng NLĐ nước ngoài để tránh những hậu quả pháp lý liên quan.

Tương tự, tại một trường đại học ở TP HCM cũng từng xảy ra sai phạm trong việc sử dụng NLĐ nước ngoài dẫn đến bị Thanh tra Sở Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH cũ) đề nghị UBND thành phố ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính. Theo đó, qua thanh tra phát hiện đơn vị này sử dụng 16 lao động là người nước ngoài, trong đó có 9 người không có GPLĐ.

Tạo sự đồng bộ

Theo Sở Nội vụ, hằng năm, Sở LĐ-TB-XH (cũ) thực hiện cấp GPLĐ khoảng 15.000 – 18.000 NLĐ nước ngoài vào Việt Nam làm việc. 

Thời gian qua, sở luôn chú trọng tuyên truyền pháp luật; phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức đối thoại với DN có sử dụng NLĐ nước ngoài để tháo gỡ các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện. Song, vẫn còn tình trạng DN vi phạm quy định trong tuyển dụng, sử dụng NLĐ nước ngoài, trong khi đó, cơ quan chức năng gặp một số khó khăn trong công tác quản lý.

Nguyên nhân do cơ quan quản lý lao động cấp tỉnh không được chia sẻ dữ liệu về NLĐ nước ngoài nhập cảnh từ cơ quan quản lý xuất nhập cảnh để xác định mục đích vào Việt Nam, từ đó kiểm soát chặt chẽ quá trình làm việc; chưa có dữ liệu dùng chung trên toàn quốc về NLĐ nước ngoài để kiểm tra đối chiếu các thông tin của người nước ngoài.

Bên cạnh đó, quy định hiện hành hướng đến tạo thuận lợi cho DN có đủ nguồn nhân lực, song vẫn có một số nội dung chưa chặt chẽ. Chẳng hạn, ở vị trí công việc “lao động kỹ thuật” chưa giải thích chi tiết về từ ngữ dẫn đến một số công việc không mang tính chất kỹ thuật vẫn được xem là lao động kỹ thuật. Mặt khác, điều kiện tuyển dụng vị trí này cũng chưa phù hợp vì không yêu cầu cao về trình độ, chủ yếu dựa vào năng lực và kinh nghiệm.

Để khắc phục bất cập nêu trên, luật sư Trần Hữu Tín, Trưởng Văn phòng Luật sư Tín và Cộng sự, cho rằng cần hoàn thiện các quy định pháp luật đối với việc tiếp nhận, quản lý, bảo đảm chính sách, chế độ cho NLĐ nước ngoài, tạo cơ sở pháp lý cho công tác quản lý nhà nước về lao động. Ngoài ra, nên đơn giản hóa thủ tục cấp GPLĐ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong việc thực hiện các thủ tục liên quan cũng như trong công tác quản lý.

Hoạt động thanh tra, kiểm tra thực hiện pháp luật tại các DN cũng cần được tăng cường và xử lý nghiêm nếu có sai phạm. “Nên có cơ chế kết nối liên thông, phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý về xuất nhập cảnh, cư trú… Từ đó, tạo sự đồng bộ trong triển khai thực hiện cũng như công tác quản lý NLĐ nước ngoài” – luật sư Tín đề xuất.