Tháo gỡ điểm nghẽn, phát huy hiệu quả kết nối các vùng kinh tế

Việc đổi mới mạnh mẽ quản lý kinh tế cần thể hiện rõ hơn trong việc hiện thực hóa chủ trương phát triển bền vững các vùng kinh tế. Phát triển vùng là chủ trương lớn của Đảng, nhằm xác định rõ mô hình phát triển theo không gian lãnh thổ của quốc gia, khai thác tốt nhất tiềm năng, thế mạnh của các vùng, ngành, địa phương để tạo ra các động lực tăng trưởng và giá trị mới cho phát triển nhanh, bền vững đất nước.

Trong năm 2022, Bộ Chính trị ban hành sáu nghị quyết về phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của sáu vùng kinh tế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 57/NQ-CP ngày 21/4/2022 về các nhiệm vụ, giải pháp hoàn thiện thể chế liên kết vùng kinh tế-xã hội.

Thủ tướng Chính phủ đã quyết định thành lập 6 Hội đồng điều phối vùng, là tổ chức phối hợp liên các ngành, do Thủ tướng, Phó Thủ tướng Chính phủ làm Chủ tịch, thực hiện chức năng nghiên cứu, chỉ đạo, điều phối, giải quyết những công việc quan trọng, liên ngành về liên kết vùng, phát triển bền vững vùng.

Trong thực tế, việc phân vùng kinh tế và chủ trương phát triển theo vùng thúc đẩy mạnh mẽ quá trình đầu tư công, thu hút đầu tư phát triển kinh tế và tạo động lực phát triển kinh tế-xã hội. Do mỗi vùng có một số đặc điểm nổi trội, thế mạnh so với các vùng khác, đồng thời cũng có những hạn chế và khó khăn đặc thù, cho nên việc liên kết vùng vừa bổ sung những khiếm khuyết do điều kiện tự nhiên đặc thù, vừa tăng hiệu quả phát triển kinh tế theo quy mô vùng.

Để khắc phục việc huy động nguồn lực đầu tư cho các vùng kinh tế chưa đáp ứng được yêu cầu, nhất là đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông kết nối vùng, liên vùng, cấp ủy, chính quyền các địa phương cần tham gia tích cực, chủ động vào quá trình xây dựng và triển khai quy hoạch vùng. Điểm nghẽn về thể chế trong phát triển các vùng kinh tế cần các cơ quan chức năng khắc phục ngay chính là sự phân tán về thể chế, thiếu hệ thống phân cấp và phân công rõ ràng về vai trò và trách nhiệm giữa các cơ quan ở Trung ương và giữa Trung ương với địa phương, dẫn đến chậm trễ và thiếu hiệu quả trong việc xây dựng và thực thi chính sách.

Các địa phương cần phát huy vai trò và hiệu quả hoạt động của các Hội đồng vùng, là cơ sở để gia tăng hiệu quả việc phối hợp với chính quyền các địa phương và Trung ương để đưa ra các quy định về đầu tư, giải quyết một số vấn đề có tính liên tỉnh, đồng thời góp phần xóa bỏ tình trạng nặng tư duy “kinh tế tỉnh” mà không rõ tư duy “kinh tế vùng”, khắc phục tình trạng cơ cấu đầu tư chưa hợp lý, thiếu trọng tâm, trọng điểm.

Trong xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng, các địa phương cần cần coi trọng sự đồng bộ và tính kết nối để phát huy được ở mức cao nhất lợi thế của các công trình hạ tầng quan trọng; chú trọng liên kết liên ngành, liên tỉnh trong đầu tư phát triển; liên kết doanh nghiệp để hình thành mạng lưới sản xuất, cung ứng sản phẩm, dịch vụ trên cơ sở khai thác điều kiện lợi thế, nguồn tài nguyên ở từng địa bàn, địa phương; phát huy, khai thác lợi thế quy mô nhiều ngành, lĩnh vực; cần phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành Trung ương với các địa phương, có cơ chế tài chính để huy động, chia sẻ nguồn lực giữa các địa phương trong vùng.

Việc kết nối kinh tế địa phương với kinh tế vùng, kinh tế đất nước phải dựa trên lợi thế cạnh tranh của từng địa phương, từng vùng, đồng thời cần đặt trong tổng thể thúc đẩy lợi thế cạnh tranh của quốc gia. Việc thống nhất nhận thức của các cấp, các ngành về cơ chế điều phối, kết nối vùng sẽ khắc phục tình trạng các địa phương hình thành cơ cấu sản xuất tương đồng nhau, lại có các chính sách đầu tư kết cấu hạ tầng và thu hút lao động cũng giống nhau, gây lãng phí nguồn lực. Các địa phương cần xây dựng các kế hoạch phát triển kinh tế hợp tác cùng nhau để chuyển trọng tâm của quy hoạch và đầu tư kinh tế địa phương từ cạnh tranh giữa các tỉnh lân cận trong vùng sang hợp tác, hỗ trợ, bổ sung cho nhau trong phạm vi liên tỉnh.

Trong quy hoạch của từng vùng kinh tế, các cơ quan chức năng cần xác định được lợi thế cạnh tranh của từng địa phương để xây dựng phương án phân vùng và tích hợp, từ đó hình thành các chuỗi giá trị trong vùng và giữa các địa phương. Thí dụ như khi một địa phương thu hút đầu tư phát triển các khu công nghiệp thì các địa phương lân cận sẽ đầu tư vào việc cung ứng nguồn lao động, nguyên vật liệu, dịch vụ hậu cần…, từ đó hình thành các vùng sản xuất quy mô lớn, có tính gắn kết trong vùng và liên vùng.