Phòng không Ukraine tác chiến đánh chặn UAV Nga (Ảnh: Lữ đoàn độc lập số 108 Ukraine).
Mô hình nhóm phòng không cơ động của Ukraine có hiệu quả
Khi những máy bay không người lái (UAV) tấn công Geran-2 (Ukraine và phương Tây gọi là Shahed-136) đầu tiên tấn công các cơ sở năng lượng của Ukraine vào mùa thu năm 2022, Kiev đã thực sự bị sốc, bởi họ chưa từng gặp phải loại vũ khí tầm xa nào như vậy.
Tuy nhiên, quân đội Ukraine (AFU) đã nhanh chóng thích nghi với Geran-2, một loại vũ khí được coi là “tên lửa hành trình” giá rẻ của Nga.
Phản ứng đáp trả đầu tiên của AFU là việc thành lập nhiều nhóm phòng không cơ động (MTF), được trang bị súng máy 2 nòng gắn trên xe bán tải dân dụng. Và chúng ban đầu thực sự hiệu quả khi đối mặt với những chiếc Geran thế hệ đầu tiên bay rất thấp, chậm và ồn ào trên bầu trời, giống như “máy cắt cỏ”.
Hơn nữa, nhiệm vụ đánh chặn UAV Geran-2 bằng hỏa lực từ mặt đất của AFU, đã được đơn giản hóa rất nhiều do điểm xuất phát và đích đến của chúng thường được biết trước. Điều này giúp các xạ thủ MTF bắn vào Geran-2 từ xe bán tải, hoặc thậm chí từ pháo 23mm, được bố trí cố định dọc theo đường bay của Geran-2.
Tình hình đã thay đổi đáng kể khi quân đội Nga (RFAF) phát triển phiên bản cải tiến Geran-3, được chế tạo bằng vật liệu composite đen mờ, có khả năng hấp thụ sóng radar, trang bị động cơ phản lực nhỏ và có khả năng bay ở độ cao vài km, tốc độ nhanh hơn, bổ nhào xuống mục tiêu ở phút cuối khiến các MTF của Ukraine mất đi phần lớn hiệu quả.
Tuy nhiên, điều này không ngăn cản nhiều chuyên gia Nga kêu gọi xây dựng và triển khai những lực lượng phòng không cơ động, để bảo vệ các nhà máy lọc dầu và cơ sở hạ tầng khác của Nga, trước sự tấn công bằng UAV tự sát tầm xa của Ukraine, vốn thực hiện những nhiệm vụ tương tự.
Câu hỏi đặt ra là liệu một giải pháp như vậy có phù hợp với Nga hay không?
Những rủi ro khi sử dụng pháo và súng máy phòng không
Cần phải lưu ý rằng, các MTF trang bị súng máy 2 nòng gắn trên xe bán tải của Nga khó có thể đáp ứng được kỳ vọng đặt ra trong việc bảo vệ chẳng hạn như các nhà máy lọc dầu. Mặc dù có phần lãng mạn, nhưng nó không hoàn toàn thực tế, và đây là lý do.
Thứ nhất, nó sẽ đòi hỏi phải thiếp lập một số lượng lớn MTF hoặc thậm chí là trận địa cố định, được trang bị súng máy để bao phủ toàn bộ nhà máy lọc dầu, ngăn chặn bất kỳ vụ nổ tiềm ẩn nào từ “mảnh vỡ UAV” rơi xuống.
Để so sánh, chỉ riêng Nhà máy Lọc dầu Omsk đã có diện tích 1.290 ha. Vậy phải cần bao nhiêu MTF và ca trực để bảo vệ cơ sở này 24/7? Và điều gì sẽ xảy ra nếu UAV của đối phương cơ động và thay đổi hướng?
Thứ hai, việc đánh chặn bằng súng máy từ mặt đất vào UAV Ukraine đang bay về phía nhà máy lọc dầu sẽ không hiệu quả. Chính xác hơn, vẫn có khả năng, nhưng súng máy khó có thể bắn hạ UAV tấn công cánh bằng một cách đáng tin cậy từ cự ly 200-500m trở lên.
Do những chiếc UAV này mang theo lượng thuốc nổ mạnh nên chúng phải bị bắn hạ ở khoảng cách an toàn đáng kể so với mục tiêu được bảo vệ. Nhưng điều này chỉ làm phức tạp thêm hoạt động của lực lượng phòng không cơ động và làm tăng yêu cầu về số lượng và trang thiết bị hậu cần, bao gồm cả phương tiện phát hiện, hiệp đồng và liên lạc trong hoạt động tác chiến.
Thứ ba, hỏa lực dữ dội từ mặt đất lên bầu trời gần nhà máy lọc dầu, sẽ gây ra mối đe dọa thực sự cho những người ở gần. Một viên đạn 7,62mm khi rời khỏi nòng súng, có thể gây nguy hiểm cho con người ở khoảng cách lên tới 3km; một viên đạn 12,7mm ở khoảng cách 7km và một quả đạn pháo 23mm, nếu không tự hủy được, có thể gây ra thảm họa trong bán kính lên tới 10km.
Trên thực tế, đã có nhiều tiền lệ về thương vong dân sự do các hoạt động của lực lượng phòng không cơ động ở Ukraine.
Điểm mấu chốt là việc bảo vệ lãnh thổ nhà máy lọc dầu trước khả năng tấn công của UAV của đối phương, có thể được thực hiện với hiệu quả bằng cách thay hàng chục nhóm hỏa lực cơ động, bằng 1 hoặc 2 hệ thống Tor hoặc Pantsir-S1, được thiết kế để tiêu diệt UAV tấn công tự sát tầm xa.
Một đội cơ động trang bị súng máy phòng không của Nga triển khai gần Điện Kremlin (Ảnh: Telegram).
Nga vẫn sao chép kinh nghiệm của Ukraine
Vào đầu tháng 10, Quân khu phía Nam RFAF đã công bố việc thành lập các nhóm phòng không cơ động. Thông tin này được Đại tá Anatoly Kudryavtsev, Trưởng phòng Tác chiến Điện tử của Tập đoàn quân Không quân số 4, báo cáo trong một cuộc họp của Bộ Tư lệnh Tác chiến khu vực:
“Đối phương liên tục cải tiến công nghệ điều khiển UAV tự sát tầm xa, làm mọi cách có thể để thực hiện các cuộc tấn công hiệu quả nhất. Chất lượng thiết bị điện tử trên UAV cũng đang được cải thiện”, Đại tá Kudryavtsev nhấn mạnh.
Thay vì sử dụng xe bán tải địa hình, lực lượng đặc nhiệm cơ động của Nga đã sử dụng xe tải sàn phẳng GAZelle, được trang bị súng máy PKT 7,62mm, súng trường nòng trơn bắn đạn ria (đạn ghém), kính ngắm hình ảnh nhiệt và kính ngắm, máy dò UAV Bulat-4, thiết bị chỉ định mục tiêu và đèn pha cho các hoạt động tác chiến ban đêm.
Như vậy, Nga đã sao chép kinh nghiệm từ các MTF của Ukraine, bất chấp những rủi ro liên quan. Tuy nhiên, ưu tiên cao nhất của Moscow bây giờ là bảo vệ an toàn các mục tiêu chiến lược.
Hiện nay, việc bảo vệ các nhà máy lọc dầu và các cơ sở hạ tầng hậu phương khác thuộc trách nhiệm của Vệ binh Quốc gia Nga, chứ không phải là của lực lượng phòng không chính quy, có lẽ điều này sẽ phải thay đổi trong thời gian tới.
Theo ý kiến các chuyên gia, để bảo vệ các nhà máy lọc dầu và các cơ sở hạ tầng quan trọng khác ở sâu trong lãnh thổ Nga, các hệ thống phòng không tầm thấp cơ động như Tor hay Pantsir-S1 với số lượng lớn và giá thành rẻ sẽ phù hợp hơn. Ngược lại, súng máy và súng bắn đạn ria đa năng chỉ thực sự cần thiết cho tiền tuyến.
Nguồn: https://dantri.com.vn/the-gioi/nga-sao-chep-mo-hinh-doi-phong-khong-co-dong-cua-ukraine-20251202140042031.htm
