Khi vợ chồng tâm sự với AI

Phải chăng khi các thành viên chọn trò chuyện với thuật toán thay vì đối diện với nhau, họ đang tự tạo ra khoảng cách vô hình?

Sao em không nói với anh?

Vừa xem xong trận đá bóng giấc khuya, Tâm vào phòng và thấy laptop vợ vẫn còn sáng đèn. Thư – vợ Tâm – là giáo viên trường tiểu học và vợ anh thường soạn giáo án trên laptop. Tâm định tắt laptop cho vợ thì anh khựng lại khi nhìn vào màn hình. Hàng loạt sự tương tác của Thư với Gemini vẫn đang trên màn hình chính.

Thư kể trưa hôm sau, khi Thư lo xong việc ăn uống, ngủ trưa cho học trò thì cô nhận được tin nhắn chồng gửi qua. Nhìn vào tin nhắn, Thư thấy chồng gửi ảnh màn hình tương tác của cô với Gemini và chồng khoanh đỏ nội dung Thư “than vãn bế tắc” của cô với Gemini về vấn đề tài chính gia đình.

Chồng Thư là chủ tiệm photocopy, chỉnh sửa ảnh. Bây giờ hầu như ai cũng dùng AI làm ảnh nên thu nhập từ việc chỉnh sửa ảnh của Tâm gần như không còn. Rồi chồng Thư lại gửi tiếp các hình ảnh có khoanh đỏ khác, nội dung về việc Thư xung đột với gia đình chồng này nọ. Chồng Thư nhắn câu chốt: “Sao em không nói với anh?”. Thư chỉ biết nín lặng.

Trái ngược với gia đình Thư là chuyện của vợ chồng An. An và chồng vẫn hay chuyện trò lúc cuối ngày, vẫn dùng AI nhưng chỉ trong công việc. Tuy nhiên, Su – con gái đang học lớp 7 – lại dần xa cách vợ chồng An. Su chỉ đi học và về thì cắm đầu vào điện thoại suốt ngày. Cho đến ngày kia, tài khoản của An “ting” lên báo tiền bị trừ để đóng phí cho app AI.

Vợ chồng An tìm hiểu nguyên nhân thì biết Su mua app để có con AI mạnh mẽ hơn cho việc học hành. Kiểm tra AI trên điện thoại của con thì ngoài những bài tập Su chụp ảnh gửi AI giải thì còn đó hàng trăm tương tác có nội dung tư vấn – từ tình yêu, cách trả thù bạn, cách thoát khỏi ba mẹ… khiến vợ chồng An phát hoảng.

“Người bạn” AI hay sự khủng hoảng tỏ bày?

Xung đột theo các mức độ khác nhau dễ dàng xảy ra với Tâm, Thư cũng như vợ chồng An và con gái sau đó. Sự gần gũi, kiên nhẫn và luôn ủng hộ người dùng đến mức “thượng thừa” của các chatbot dần dà làm nhiều người trở nên lệ thuộc và dần cô đơn ngay cả khi họ đang ở trong môi trường luôn đề cao tính kết nối như gia đình. 

Những đặc tính đặc biệt của AI như vô danh, quá hiểu biết, lắng nghe tuyệt đối và biết truyền cảm hứng cộng với tâm lý thích riêng tư, tránh làm phiền người thân hoặc bối rối khi tỏ bày của người dùng… vô hình trung đã kết nối mật thiết mối quan hệ người – “máy” với nhau như một kênh kết nối không dứt ra được.

Vừa rồi, các nhà khoa học tại Viện MIT MEDIA LAB (Mỹ) đã công bố nghiên cứu của họ về tác động tiêu cực của người dùng khi quá lệ thuộc vào chatbot. 

Theo kết luận của nghiên cứu này đã chỉ ra hai nhóm tác động rất nguy hiểm nếu ai đó “nghiện” chatbot là: ảo hóa và xói mòn cảm xúc xã hội và giảm sút khả năng tư duy và phán đoán. 

Hệ lụy từ hai tác động này không chỉ kéo người “nghiện” chatbot dần rời xa tự tính của mình, mà trong trường hợp cực đoan hơn, chính sự thông minh nhưng thiếu thấu hiểu của các chatbot còn đưa phản hồi nguy hiểm, cổ xúy, ủng hộ, giúp sức người dùng lâm vào tự hại.

Rõ ràng việc vợ, chồng, con cái, cha mẹ trong gia đình nói riêng chỉ biết chia sẻ cảm xúc, tâm trạng cũng như tìm kiếm giải pháp tâm lý của mình từ AI không chỉ là có gì đó “sai sai”, mà thực tế đây còn là hành vi mang lại rất nhiều điều tiêu cực.

AI có thể giải quyết nhiều vấn đề cho người dùng thông qua cơ sở dữ liệu có sẵn, nhưng trong câu chuyện tình cảm gia đình nói riêng, sự kết nối trực tiếp và chân thành của các thành viên cùng nhau mới chính là liệu pháp đúng đắn nhất để xây dựng và duy trì hạnh phúc. 

Tình cảm là câu chuyện của cảm xúc, và xét theo góc độ này, không có dữ liệu nào của AI có thể thay thế được trái tim con người cả.