Ưu tiên của Pháp về hỗ trợ Việt Nam ứng phó biến đổi khí hậu

Nhân dịp 10 năm Thỏa thuận Paris về khí hậu được ký kết, Đại sứ Pháp tại Việt Nam Olivier Brochet đã trả lời báo Dân trí về ngoại giao khí hậu và sự hỗ trợ của Pháp đối với Việt Nam để ứng phó với biến đổi khí hậu.

Năm nay đánh dấu 10 năm Thỏa thuận Paris về khí hậu được ký kết và Pháp được xem là một trong những quốc gia đi đầu về ngoại giao khí hậu. Đại sứ có thể cho biết, tại Việt Nam, ưu tiên lớn nhất của Pháp trong lĩnh vực môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu là gì?

– Quả thật, việc ký kết Thỏa thuận Paris tại COP15 vào năm 2015 đã đánh dấu một bước ngoặt. Lần đầu tiên, cộng đồng quốc tế nhất trí phải cùng nhau nỗ lực để tránh sự nóng lên thảm khốc của khí hậu. Vấn đề khí hậu là một ưu tiên của Pháp, quốc gia đặc biệt gắn bó với việc triển khai hiệu quả Thỏa thuận Paris, nhằm hạn chế mức tăng nhiệt độ dưới 2°C (so với nhiệt độ thời kỳ tiền công nghiệp).

Do đây là một nỗ lực chung, trước tiên chúng tôi phải nỗ lực trong nước, tại Pháp và tại châu Âu. Đây là những gì chúng tôi đang làm: Pháp cam kết giảm một nửa lượng khí thải CO2 từ nay cho tới năm 2030 (so với năm 1990). Và chúng tôi đang đi đúng hướng: năm 2024, chúng tôi đã đạt được mức giảm 34%. Liên minh châu Âu (EU) gần đây đã đặt mục tiêu giảm 90% vào năm 2040.

Chúng tôi cũng muốn hỗ trợ những nỗ lực của các quốc gia chưa có đủ nguồn lực tài chính và công nghệ cần thiết. Chính vì vậy, gần 10% nguồn tài chính khí hậu do các nước phát triển cung cấp cho các nước đang phát triển đến từ Pháp: vào năm 2024, Pháp đã đóng góp 8,4 tỷ USD.

Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự và phát biểu tại Phiên thảo luận cấp cao về chủ đề: “Môi trường, COP 30 và Y tế toàn cầu” trong khuôn khổ Hội nghị BRICS mở rộng năm 2025 tại Rio de Janeiro, Brasil (Ảnh: TTXVN).

Theo Đại sứ, Việt Nam đã thể hiện vai trò như thế nào trong việc thực hiện các cam kết khí hậu quốc tế, đặc biệt là mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050?

– Ngay từ đầu, Việt Nam đã là một đối tác có trách nhiệm, cam kết sát cánh cùng chúng tôi để thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Việt Nam đã đệ trình lên Liên hợp quốc “Đóng góp do quốc gia tự quyết định” (NDC) – tức kế hoạch giảm phát thải của Việt Nam – đã được cập nhật nhiều lần.

Thông qua các tài liệu này, Việt Nam đưa ra những cam kết đầy tham vọng nhằm đạt được mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ Việt Nam trong mục tiêu này, đặc biệt là thông qua các dự án mà tôi đã đề cập trong lĩnh vực chuyển đổi năng lượng, cũng như trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng giao thông.

Tuyến tàu điện ngầm số 3, được đưa vào khai thác tại Hà Nội vào tháng 8/2024, là một ví dụ hoàn hảo. Mỗi ngày, tuyến tàu điện ngầm này vận chuyển hàng chục nghìn cư dân thành phố và góp phần giảm ô nhiễm không khí và khí nhà kính. Pháp khuyến khích Việt Nam tiếp tục nỗ lực trong việc kết hợp tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ với việc giảm phát thải khí nhà kính.

Trong 10 năm qua, các dự án hợp tác giữa Việt Nam và Pháp về môi trường và khí hậu đã đạt được kết quả nào đáng chú ý? Pháp dự định hợp tác với Việt Nam như thế nào để thúc đẩy năng lượng tái tạo và nâng cao hiệu quả năng lượng?

– Ngoại giao khí hậu của Pháp được xây dựng xung quanh 4 ưu tiên.

Đầu tiên, như tôi vừa đề cập, là cung cấp hỗ trợ tài chính cho các nước đang phát triển và khuyến khích khu vực tư nhân “xanh hóa” các khoản đầu tư.

Ưu tiên thứ hai của chúng tôi là chuyển đổi năng lượng. 1/3 lượng khí thải nhà kính toàn cầu đến từ sản xuất điện và nhiệt, trong số đó, một nửa lượng khí thải đến từ than đá. Nếu chúng ta muốn giảm lượng khí thải, đây là lĩnh vực chúng ta phải hành động.

Đại sứ Pháp tại Việt Nam Olivier Brochet (Ảnh: Đại sứ quán Pháp).

Đó là những gì chúng tôi đang thực hiện với Việt Nam trong khuôn khổ Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP), trong đó Pháp cung cấp 500 triệu euro tài trợ để cải thiện lưới điện và cho phép lưu trữ điện. Thông qua các hành động này, chúng tôi mong muốn có thể thực hiện việc lắp đặt các nguồn năng lượng tái tạo (mặt trời, gió) trên quy mô lớn, hiện có khả năng cạnh tranh hơn than đá.

Trong 20 năm qua, Pháp cũng đã hỗ trợ phát triển các cơ sở hạ tầng thủy điện tại Việt Nam. Một số dự án tại Hòa Bình và Ialy, do Cơ quan Phát triển Pháp tiến hành, đã cho phép tăng công suất sản xuất của các nhà máy điện không phát thải CO2.

Ưu tiên thứ ba là bảo vệ và phát triển các bể chứa carbon: rừng, rừng ngập mặn và đại dương hấp thụ một lượng vô cùng lớn CO2. Nếu chúng ta phá hủy chúng, lượng CO2 này sẽ được thải vào khí quyển và góp phần gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu. Do đó, chúng ta phải bảo tồn chúng, từ châu Á đến khu vực rừng Amazon, qua châu Phi.

Ưu tiên thứ tư là thích ứng. Biến đổi khí hậu đã hiện hữu ở đây, với nhiệt độ trung bình cao hơn 1,4°C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp. Điều này dẫn đến mực nước biển dâng cao, xói mòn, các hiện tượng thời tiết cực đoan và sự di dời của các loài thực vật, động vật có thể gây ra bệnh tật hoặc làm thay đổi các hoạt động kinh tế (du lịch, nông nghiệp). Cả Việt Nam và Pháp đều đã cảm nhận được hệ quả của biến đổi khí hậu.

Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, Pháp phân bổ 1/3 nguồn tài chính khí hậu mỗi năm (tức 3,5 tỷ USD cho năm 2024) cho các dự án thích ứng.

Ví dụ, tại Việt Nam, Pháp đang hợp tác với các đối tác địa phương về phòng chống dịch bệnh động vật, thích ứng nông nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long, chống xói mòn bờ biển gần Đà Nẵng và quản lý nước ở tỉnh Điện Biên để tỉnh tích trữ nước tưới tiêu và giảm thiểu tác động của lũ lụt. Các dự án này đã mang lại những kết quả rất cụ thể, giúp hàng chục nghìn người có thể tiếp tục các hoạt động kinh tế và xã hội của mình.

Việt Nam đang chịu nhiều ảnh hưởng bởi các cơn bão, lũ lụt và sạt lở. Trong thời gian tới, Pháp có thể hỗ trợ Việt Nam như thế nào trong việc nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm và đối phó với các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt?

– Đúng vậy, Việt Nam đặc biệt dễ bị tổn thương trước những hiện tượng thời tiết khắc nghiệt do vị trí địa lý. Các nhà khoa học dự đoán biến đổi khí hậu sẽ khiến những hiện tượng thời tiết này không chỉ xảy ra thường xuyên hơn mà còn dữ dội hơn. Tôi cho rằng năm 2025 là một ví dụ cho thấy tình hình thời tiết khắc nghiệt, không chỉ ở Việt Nam mà còn ở một số quốc gia lân cận, chẳng hạn Indonesia và Sri Lanka, nơi đã bị tàn phá bởi một cơn bão chưa từng có.

Đối mặt với vấn đề này, điều quan trọng nhất là phòng ngừa, ở cả 3 cấp độ. Đầu tiên, bằng cách cố gắng hạn chế sự nóng lên toàn cầu. Điều này là cần thiết, nhưng vẫn chưa đủ. Do đó, chúng ta phải dự đoán tốt hơn những sự kiện này bằng cách nghiên cứu chúng và phát triển các hệ thống cảnh báo sớm.

Một tuyến đường tại TPHCM bị ngập do triều cường tối ngày 6/12 (Ảnh: Nam Anh).

Các khu vực đô thị lớn, trong đó có Hà Nội và TPHCM, đang phải đối mặt với tình trạng ngập úng, triều cường, ô nhiễm không khí, Pháp có thể hỗ trợ Việt Nam như thế nào trong việc giải quyết các vấn đề này? Những bài học kinh nghiệm từ các thành phố của Pháp có thể áp dụng hiệu quả tại Việt Nam hay không?

– Viện Nghiên cứu Phát triển Pháp (IRD) đang hợp tác với thành phố Hà Nội để nâng cao hiểu biết về ô nhiễm không khí. Ở cấp độ quốc tế, Pháp đã khởi động sáng kiến ​​CREWS vào năm 2015, đóng góp 26 triệu euro tài trợ để cải thiện hệ thống cảnh báo sớm tại 19 quốc gia đặc biệt dễ bị tổn thương ở châu Phi và Thái Bình Dương.

Trước những vấn đề như vậy, chúng ta cần trở nên kiên cường chống chịu hơn. Chúng ta cần suy nghĩ lại về quy hoạch đô thị, cơ sở hạ tầng và nông nghiệp để làm cho các hệ thống này ít bị tổn thương hơn. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc bảo tồn các hệ sinh thái tự nhiên như rừng ngập mặn, giúp hạn chế xói mòn bờ biển và ảnh hưởng của bão, đồng thời góp phần vào đa dạng sinh học.

Đây là những gì Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) đang thực hiện tại Đồng bằng sông Cửu Long, Cà Mau, trong khuôn khổ dự án WARM của Liên minh châu Âu. Tại Điện Biên, Cơ quan phát triển Pháp đã sử dụng các giải pháp khác, thông qua việc xây dựng các kênh đào, hồ chứa và đê mới để giảm thiểu tác động của lũ lụt. Chúng tôi cũng đang huy động hợp tác phi tập trung, là một lợi thế mà chúng tôi có thể sử dụng để thích ứng, vì các địa phương của Pháp đã tích lũy được những kinh nghiệm chuyên môn có thể mang tính hữu ích ở Việt Nam. Vùng Île-de-France đang hợp tác với thành phố Hà Nội về quy hoạch đô thị bền vững, chẳng hạn để tránh lũ lụt đô thị.

Đại sứ kỳ vọng gì về tương lai quan hệ Việt – Pháp trong thời gian tới, đặc biệt trong bối cảnh hai nước cùng hướng tới phát triển bền vững và hội nhập quốc tế sâu rộng?

– Phát triển bền vững là một trụ cột cốt lõi trong mối quan hệ của chúng ta, và cũng là trọng tâm của Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện. Tôi tin rằng trụ cột này sẽ tiếp tục phát triển, bởi quá trình chuyển đổi xanh và năng lượng cũng cần thiết và tất yếu như quá trình chuyển đổi số. Để bước vào kỷ nguyên phát triển mới của đất nước, Việt Nam cần thực hiện thành công những chuyển đổi này.

Do đó, có một phạm vi hợp tác rộng lớn, và chúng tôi đang nỗ lực phát triển phạm vi này bằng cách làm sâu sắc thêm các mối quan hệ hợp tác hiện có – ví dụ chuyển đổi năng lượng và thích ứng với hậu quả của biến đổi khí hậu – bằng cách áp dụng các công nghệ mới, chẳng hạn như hydro, cho phép lưu trữ điện trong tương lai với giá cả cạnh tranh.

Chúng tôi cũng đang nỗ lực phát triển các lĩnh vực hợp tác mới. Ví dụ trong lĩnh vực khai thác tài nguyên khoáng sản, chúng tôi gần đây đã khởi xướng hợp tác nhằm giảm thiểu tác động môi trường của hoạt động khai thác này. Tôi không loại trừ khả năng thiết lập quan hệ đối tác trong những năm tới, tính tới năng lực công nghiệp và công nghệ ngày càng cao của Việt Nam, để cùng phát triển hoặc cùng thiết lập các giải pháp mới nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu.

Chúng ta cũng cần tiếp tục phối hợp nỗ lực tại các diễn đàn quốc tế để chứng minh rằng chủ nghĩa đa phương là công thức thành công. Điều này tất nhiên áp dụng cho việc triển khai Thỏa thuận Paris, nhưng cũng thông qua việc hợp tác về các vấn đề khác như loại bỏ than, trong đó chúng tôi mong muốn hợp tác chặt chẽ hơn với Việt Nam thông qua sáng kiến ​​“Tăng tốc Chuyển đổi Than”, do Pháp đồng chủ trì với Indonesia.

Chúng ta cũng đã đạt được những tiến bộ đáng kể về bảo vệ đại dương nhân dịp Hội nghị Liên hợp quốc lần thứ 3 tại Nice, Pháp, vào tháng 6 năm ngoái. Chuyến thăm của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính rất đáng chú ý và đã nhấn mạnh vai trò trung tâm của ASEAN trong những vấn đề này. Việt Nam đã phê chuẩn Hiệp định BBNJ về bảo tồn đa dạng sinh học ở vùng biển quốc tế nhân dịp này, giúp đạt được ngưỡng 60 quốc gia phê chuẩn cần thiết để khởi động việc triển khai thỏa thuận.

Đây là một thắng lợi tập thể, một minh chứng nữa cho thấy chủ nghĩa đa phương phát huy hiệu quả khi chúng ta cùng nhau hành động. Trong khuôn khổ nhiệm kỳ chủ tịch G7 sắp tới của Pháp, các vấn đề môi trường sẽ là trọng tâm chính. Tôi tin rằng đây sẽ là cơ hội để chúng tôi tiếp tục hợp tác với Việt Nam và có thể dự kiến đưa ra các sáng kiến ​​chung mới.

Xin trân trọng cảm ơn ông!