Phát hiện hé lộ con người đã biết tạo lửa từ 400.000 năm trước

Theo Scientific American, các nhà khảo cổ đã tìm thấy tại Barnham (hạt Suffolk, Anh) lớp đất bị nung đỏ tạo thành bếp lửa, hai chiếc rìu đá bị nứt vỡ bởi nhiệt độ cao và đặc biệt là hai mảnh khoáng vật pyrit. Đây là loại đá có thể tạo tia lửa khi đánh vào đá lửa, thường được dùng để nhóm lửa trong thời tiền sử.

Những dấu tích này cho thấy nhóm người sống tại Barnham, rất có thể là người Neanderthal, đã biết cách nhóm lửa theo ý muốn. 

Phát hiện được công bố trên tạp chí Nature, do Nick Ashton, chuyên gia thời đại đồ đá cũ tại Bảo tàng Anh, dẫn đầu. Ông nhận định đây là bằng chứng sớm nhất về kỹ năng tạo lửa từng được tìm thấy trên thế giới.

Khả năng chủ động tạo và duy trì lửa là bước ngoặt giúp loài người cổ thích nghi tốt hơn với môi trường. Lửa mang lại hơi ấm, bảo vệ khỏi thú dữ và hỗ trợ nấu chín thức ăn, từ đó tăng giá trị dinh dưỡng và cải thiện sức khỏe. 

Việc làm chủ lửa cũng mở ra cơ hội phát triển các công nghệ sơ khai như chế tạo keo và tạo điều kiện cho giao tiếp xã hội, hình thành văn hóa quanh bếp lửa.

Trước những phát hiện này, bằng chứng rõ ràng nhất về kỹ năng nhóm lửa chỉ mới có ở một địa điểm tại miền Bắc nước Pháp, ít hơn đến 350.000 năm so với Barnham. Ashton cho rằng con người chắc chắn biết sử dụng lửa trước đó nữa, nhưng Barnham là chứng cứ trực tiếp và mạnh mẽ nhất cho đến nay.

Việc xác định lửa do con người tạo ra luôn là thách thức lớn đối với khảo cổ học. Tro than dễ bị gió thổi bay, trầm tích bị nung có thể bị xói mòn và không phải lúc nào cũng có thể phân biệt lửa tự nhiên với lửa do con người đốt.

Tại Barnham, các nhà khoa học phân tích lớp đất bị nung đỏ và phát hiện dấu hiệu của việc đốt gỗ ở nhiệt độ cao và tập trung, không giống với đặc trưng của cháy tự nhiên. Những biến đổi khoáng chất trong trầm tích cho thấy khu vực này từng được đốt nhiều lần, một chỉ dấu quan trọng của hoạt động sinh hoạt.

Quan trọng hơn, pyrit không tồn tại tự nhiên tại khu vực Barnham. Điều này đồng nghĩa cư dân cổ đã phải thu thập khoáng vật từ nơi khác và mang về để phục vụ việc tạo tia lửa. Đây là bằng chứng gián tiếp nhưng mạnh mẽ về hiểu biết và chủ ý của họ trong việc làm chủ lửa.

Dù chưa tìm thấy xương người tại địa điểm này, sự xuất hiện của rìu đá đồ đá cũ và dấu vết sinh hoạt giúp xác định chủ nhân của bếp lửa cổ xưa. 

Chris Stringer, chuyên gia tiến hóa người tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London, cho biết người Neanderthal từng sinh sống tại khu vực Kent, chỉ cách Barnham khoảng 130km, trong cùng thời kỳ. Khi nước biển còn thấp, Anh và châu Âu nối liền nhau bằng một dải đất, cho phép các nhóm người di chuyển qua lại.

Stringer kỳ vọng các phương pháp phân tích được ứng dụng ở Barnham sẽ giúp phát hiện thêm nhiều địa điểm khác tại Anh và châu Âu cũng có dấu hiệu nhóm lửa cổ đại, từ đó làm sáng tỏ tiến trình con người chinh phục một trong những bước ngoặt quan trọng nhất của văn minh.