‘Bấm nút’ vào kỷ nguyên metro

Ồ ạt những công trường tỉ USD

Tròn 8 tháng sau “khoảnh khắc lịch sử” khởi công Khu đô thị lấn biển Cần Giờ, hàng vạn người dân địa phương lại tưng bừng chứng kiến lễ khởi công tuyến metro nối thẳng tới trung tâm thành phố. Tuyến Bến Thành – Cần Giờ do Công ty CP Đầu tư và Phát triển đường sắt cao tốc Vinspeed làm chủ đầu tư là tuyến đường sắt đô thị đầu tiên trên cả nước do một doanh nghiệp tư nhân đầu tư và thực hiện toàn bộ, cũng là tuyến “chạy” nhanh nhất lịch sử. Từ khi lên ý tưởng cho tới khi đề xuất phương án đầu tư, được phê duyệt rồi khởi công ngày 19.12 tới, dự án chỉ mất vỏn vẹn chưa đầy 1 năm, bằng 1/6 thời gian chuẩn bị của tuyến metro số 1 TP.HCM; 1/16 tuyến metro số 2 TP.HCM và 1/3 tuyến metro Cát Linh – Hà Đông của Hà Nội. Sau gần 2 thập niên mòn mỏi chờ đợi cây cầu Cần Giờ xóa cảnh “qua sông lụy đò”, TP.HCM tiến thẳng lên kết nối bằng đường sắt đô thị với tốc độ lên tới 350 km/giờ, tổng vốn đầu tư gần 4 tỉ USD.

Nếu đúng tiến độ, sau 3 năm, TP.HCM sẽ có thêm 54 km đường sắt đô thị. Nhìn lại chỉ vừa năm ngoái, người dân còn tỏ ra băn khoăn khi lãnh đạo thành phố đặt mục tiêu 10 năm tới hoàn thành thêm 355 km đường sắt đô thị trong khi phải mất gần 20 năm chật vật mới hoàn thành 19,7 km metro tuyến số 1. Thế nhưng, tiến độ “thần tốc” của tuyến Bến Thành – Cần Giờ đã thắp lên tính khả thi của “giấc mơ” metro.

Cùng với metro Bến Thành – Suối Tiên, Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR) cũng đang rốt ráo hoàn thiện những công tác cuối cùng để đảm bảo điều kiện khởi công tuyến metro số 2 (Bến Thành – Tham Lương) vào 15.1.2026. Ông Phan Công Bằng, Giám đốc MAUR, cho biết: Hiện nay, công tác bồi thường, hỗ trợ và giải phóng mặt bằng của dự án đã hoàn thành 100%; dự kiến hoàn tất công tác di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật vào đầu năm 2026. Đáng chú ý, mặc dù 10/11 nhà ga của tuyến metro số 2 là đi ngầm, phương án thi công dưới lòng đất khó khăn hơn nhiều so với ga đi trên cao, song MAUR dự kiến sẽ xây dựng tuyến metro số 2 trong 57 tháng, hoàn thành toàn bộ dự án vào cuối năm 2030. Nếu so với thời gian thi công 12 năm của tuyến metro số 1, tiến độ tuyến số 2 này được rút ngắn hơn 2,5 lần.

Theo ông Phan Công Bằng, UBND TP đã giao MAUR thực hiện nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư và làm chủ đầu tư đối với 9 dự án đường sắt đô thị, bao gồm cả các tuyến kết nối tới sân bay Long Thành và kéo dài tuyến nối trung tâm TP.HCM đi Bình Dương (cũ) đang được Chính phủ thúc đẩy ưu tiên thực hiện. Dự kiến, cơ bản các dự án trên sẽ hoàn thành lập Báo cáo nghiên cứu khả thi và thiết kế FEED trong giai đoạn 2026 – 2027; hoàn thành công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư giai đoạn 2027 – 2028; sau đó khởi công và hoàn thành xây dựng giai đoạn 2027 – 2035.

Như vậy, từ nay đến 2035, TP.HCM sẽ lần lượt khởi công và hoàn thành 11 tuyến đường sắt, chạy từ nội đô tới liên vùng với tổng chiều dài hơn 400 km (tính cả tuyến Bến Thành – Cần Giờ).

Cũng trong ngày hôm nay, tuyến đường sắt đô thị số 5 (Văn Cao – Ngọc Khánh – Láng – Hòa Lạc) hơn 72.000 tỉ đồng của Hà Nội với tổng chiều dài 39,585 km chính thức khởi công. Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội (MRB) dự kiến hoàn thành tuyến số 5 trước năm 2030, kết nối 9 phường và 10 xã, đưa hành khách di chuyển nhanh và thuận tiện từ các khu vực ngoại ô vào trung tâm thành phố. Trong khi đó, tuyến 3.1 (đoạn Nhổn – ga Hà Nội) đã hoàn thành đoạn trên cao dài 8,5 km, dự kiến hoàn thành công tác khoan hầm trong quý 1/2026 và bắt đầu triển khai công tác lắp đặt thiết bị cho đoạn đi ngầm. Mới đây, hồi đầu tháng 10, UBND TP.Hà Nội cũng đã khởi công tuyến metro số 2 đoạn Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo, tổng mức đầu tư hơn 35.000 tỉ đồng. Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2030 hoàn thành thi công xây dựng 96,8 km; đến năm 2035 hoàn thành đầu tư xây dựng 301 km đường sắt đô thị phục vụ người dân thủ đô.

Bên cạnh đó, UBND tỉnh An Giang và Tập đoàn Sun Group cũng khởi công tuyến tàu điện đô thị (LRT) đầu tiên tại Phú Quốc hôm nay 19.12. Tuyến LRT dài gần 18 km kết nối trực tiếp Cảng hàng không quốc tế Phú Quốc đến Đại lộ APEC, dẫn thẳng tới Trung tâm Hội nghị và Triển lãm APEC, tổng vốn gần 9.000 tỉ đồng. Dự án sẽ được triển khai thần tốc để về đích trong quý 2/2027, vận hành nhiều tháng trước thời điểm diễn ra APEC 2027.

Loạt công trường metro tỉ USD đang thành hình ở các địa phương, kỳ vọng thay đổi diện mạo đô thị nhiều vùng đất.

Từ trải nghiệm tới phương tiện di chuyển hằng ngày

Giai đoạn TP.HCM bứt tốc metro cũng trùng với thời điểm tuyến metro số 1 kỷ niệm tròn 1 năm đưa vào khai thác thương mại (22.12.2024).

Suốt 1 năm qua, tuyến metro số 1 đều đặn hoạt động từ 5 – 22 giờ với hơn 200 lượt chạy tàu mỗi ngày và liên tục được điều chỉnh tăng tần suất, thời gian hoạt động vào những dịp cao điểm lễ, tết. Theo số liệu thống kê từ MAUR, tính đến 15.12, tuyến metro số 1 đã vận hành an toàn 78.194 lượt tàu, phục vụ khoảng 18,95 triệu lượt hành khách (đạt 114,21% so với kế hoạch). Trung bình mỗi tháng tuyến phục vụ trên 1,5 triệu lượt khách, khoảng 52.000 lượt/ngày và đạt đỉnh hơn 110.000 lượt/ngày vào các dịp lễ tết. Số lượng người dân sử dụng metro vượt ngoài mong đợi của chính chủ đầu tư và đơn vị khai thác, bởi lúc đầu, metro số 1 chỉ dự báo đạt 39.000 lượt khách/ngày.

Ông Phan Công Bằng, Giám đốc MAUR, phấn khởi thông báo: Đây là kết quả rất đáng tự hào của những người làm metro tại TP.HCM. Tuyến đường sắt đô thị đầu tiên không còn chỉ là lựa chọn mang tính trải nghiệm, mà đã trở thành một phần trong việc di chuyển hằng ngày của người dân thành phố.

Trên các chuyến tàu sớm, rất nhiều nhân viên văn phòng di chuyển từ khu vực TP.Thủ Đức cũ đến trung tâm thành phố, sau đó tỏa ra các nơi bằng xe buýt hoặc phương tiện công cộng khác. Ở hướng ngược lại, nhiều người từ các khu vực thuộc các quận cũ như 1, 3, 8… cũng đi xe buýt đến nhà ga trung tâm, sau đó lên tàu đến các địa điểm nằm dọc xa lộ Hà Nội để làm việc. Trên metro có người ngồi mở máy tính làm việc, có người chăm chú đọc sách…

Tương tự, mạng lưới đường sắt đô thị của Hà Nội cũng đặt mục tiêu tới năm 2035 sẽ có khả năng vận chuyển khoảng 3,2 triệu lượt khách mỗi ngày, chiếm 35 – 40% thị phần vận tải hành khách công cộng khu vực nội đô và khoảng 20% tại khu vực ngoại ô.

Người dân đi làm, đi học, đi chơi bằng metro; du khách đến VN cũng có metro đưa thẳng từ sân bay về trung tâm thành phố…, kỷ nguyên metro đang mở ra một tương lai đô thị hiện đại, văn minh, nâng cao chất lượng sống của người dân trên cả nước.