Lao động hồi hương chật vật tìm việc

Hàng ngàn lao động Việt Nam sau nhiều năm làm việc tại Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc)… đã trở về nước với tay nghề và kỷ luật cao, song lại chật vật tìm việc làm phù hợp. Nghịch lý về “nguồn lực hồi hương” đang bộc lộ với những điểm nghẽn cần sớm được tháo gỡ.

Trở thành… lao động phổ thông

Sau nhiều năm làm việc ở nước ngoài, lao động Việt Nam trở về với hành trang là tay nghề vững vàng, tác phong công nghiệp và kinh nghiệm thực tiễn phong phú. Họ được xem là lực lượng lao động chất lượng cao cho thị trường trong nước. Thế nhưng, họ về nước đúng thời điểm thị trường lao động co hẹp, doanh nghiệp (DN) thiếu đơn hàng, tuyển dụng dè dặt nên nhiều người không dễ tìm được việc làm phù hợp.

Nghịch lý ngày càng thể hiện rõ, khi người lao động (NLĐ) từng được tôi luyện trong môi trường quốc tế lại loay hoay tìm chỗ đứng ngay tại quê nhà. Không ít người phải chấp nhận làm việc trái nghề với thu nhập thấp, thậm chí quay lại làm lao động phổ thông.

Anh Hồ Văn Thanh (quê Thanh Hóa), từng làm việc gần 6 năm theo chương trình EPS tại Hàn Quốc, có kinh nghiệm vận hành dây chuyền sản xuất. Khi còn ở nước ngoài, thu nhập của Thanh khoảng 1.400 – 1.800 USD/tháng nhưng khi về nước, anh phải mất nhiều tháng tìm việc.

“Tôi chỉ tốt nghiệp THPT, chưa có bằng cấp gì giá trị ngoài kinh nghiệm thực tế. DN trong nước lại đòi hỏi bằng cấp, chứng chỉ, trong khi kinh nghiệm làm việc thực tế của tôi lại khó chứng minh trên giấy tờ” – anh Thanh bày tỏ.

Chị Võ Thanh Trúc (quê Đồng Tháp), từng là lao động kỹ thuật tại Nhật Bản, cho hay dù quen với môi trường làm việc kỷ luật, chị vẫn gặp khó khăn khi tìm công việc đúng chuyên môn tại quê nhà. Vì không có chứng chỉ nghề và kinh nghiệm làm việc tại DN trong nước, chị chấp nhận làm lao động phổ thông với thu nhập thấp hơn nhiều so với năng lực.

Trong khi đó, anh Nguyễn Công Tuấn (quê Quảng Trị), có hơn 8 năm làm việc trong lĩnh vực cơ khí tại Hàn Quốc, mong muốn tìm vị trí quản lý sản xuất hoặc tổ trưởng kỹ thuật khi về nước. Tuy nhiên, hồ sơ của anh vẫn bị xếp chung với lao động phổ thông do thiếu chứng chỉ theo khung kỹ năng trong nước.

Với hơn 5 năm làm tổ trưởng chuyền may công nghiệp tại Đài Loan (Trung Quốc), chị Lý Thị Thy Thy (quê Đồng Nai) cũng không thể tìm được công việc phù hợp khi hồi hương. “Nhiều công ty gần nhà trả mức lương thấp như công nhân may chưa có kinh nghiệm nên tôi từ chối. Tôi đành mua trả góp ô tô điện chạy dịch vụ để có tiền nuôi con và mẹ già” – chị cho biết.

Cần kênh kết nối hiệu quả

Rất nhiều NLĐ hồi hương dù không thiếu năng lực vẫn không được DN trong nước tiếp nhận. Trong khi đó, nhiều DN trong nước lại khẳng định đang “khát” lao động có tay nghề.

Theo đại diện một công ty sản xuất linh kiện có vốn đầu tư nước ngoài tại TP HCM, DN ưu tiên tuyển lao động từng làm việc tại Nhật Bản, am hiểu quy trình và có tác phong công nghiệp. Nhiều vị trí việc làm được rao tuyển với mức lương 25-30 triệu đồng/tháng, song vấn đề mà DN này gặp phải là những lao động hồi hương ứng tuyển đều không phù hợp.

Ông Trần Ngọc Biên, Giám đốc Công ty TNHH T&C Auto Center, cho biết sẵn sàng trả lương cao hơn mặt bằng chung cho NLĐ từng làm việc tại Hàn Quốc hay Nhật Bản, nếu kỹ năng được đánh giá rõ ràng. “DN không ngại trả lương cao nhưng cần cơ chế đánh giá minh bạch, thay vì chỉ qua bằng cấp” – ông nhấn mạnh.

Thực trạng này cho thấy sự đứt gãy kết nối cung – cầu lao động, dẫn đến nguy cơ lãng phí một nguồn lực đã được đầu tư lớn về thời gian, tiền bạc và chính sách. Các chuyên gia lao động cho rằng giải pháp then chốt là xây dựng cơ chế định danh và công nhận kỹ năng nghề cho NLĐ hồi hương; có hình thức đánh giá thực hành, sát với năng lực thực tế mà họ đã tích lũy ở nước ngoài.

Theo ông Biên, việc xây dựng khung đánh giá kỹ năng linh hoạt, có thể tham chiếu chuẩn nghề quốc tế, sẽ giúp DN rút ngắn thời gian tuyển dụng, còn NLĐ sớm tìm được việc làm phù hợp. Các trung tâm dịch vụ việc làm cũng cần kết nối chặt chẽ, tổ chức những phiên giao dịch việc làm chuyên đề dành cho NLĐ hồi hương, xây dựng cơ sở dữ liệu kỹ năng rõ ràng…

Bên cạnh đó, nhà nước cần đóng vai trò kiến tạo, không để NLĐ hồi hương “tự bơi” giữa thị trường lao động. Khi kỹ năng của NLĐ hồi hương được công nhận, DN chủ động tiếp nhận, còn hệ thống trung gian làm tốt vai trò kết nối, thì bài toán “giàu kinh nghiệm, nghèo cơ hội” mới có lời giải.