Châu Âu trở lại cuộc đua không gian, ‘đối đầu’ GPS Mỹ

Các chuyên gia nhận định sự kiện này không chỉ là cột mốc kỹ thuật mà còn khẳng định vị thế của châu Âu trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về công nghệ và năng lực công nghiệp vũ trụ. 

Sự kiện diễn ra trong bối cảnh châu Âu không còn sử dụng được tên lửa Soyuz của Nga và phải phụ thuộc nhiều vào SpaceX – hãng đang chiếm ưu thế trong lĩnh vực phóng vệ tinh thương mại.

Trở lại quỹ đạo

Theo Đài France24, vụ phóng diễn ra vào khoảng 2h sáng 17-12 (giờ địa phương) từ sân bay vũ trụ Kourou, vùng Guyane thuộc Pháp. Khoảng gần 7h sáng, trung tâm điều khiển đã vang lên những tràng pháo tay xác nhận việc triển khai hai vệ tinh vào quỹ đạo ở độ cao khoảng 23.000km so với bề mặt Trái đất thành công.

Hai vệ tinh mới này nâng tổng số vệ tinh Galileo đang hoạt động lên 34 chiếc. Theo Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA), việc bổ sung không chỉ nâng cao độ bền vững của hệ thống bằng cách gia tăng số vệ tinh dự phòng, mà còn bảo đảm khả năng cung cấp dịch vụ định vị liên tục 24/7 cho hàng tỉ người dùng.

Hệ thống Galileo được Liên minh châu Âu (EU) tài trợ và do Ủy ban châu Âu (EC) quản lý. Các dịch vụ của chương trình được vận hành bởi Cơ quan Chương trình không gian EU (EUSPA), với sự hỗ trợ phát triển kỹ thuật từ ESA và các đối tác công nghiệp khác. Theo trang web chính thức của EC, hai vệ tinh này sẽ trải qua vài tháng thử nghiệm và hiệu chuẩn trên quỹ đạo trước khi chính thức đi vào hoạt động.

Đây là sứ mệnh thương mại thứ tư của hệ thống phóng Ariane 6, kể từ khi dòng tên lửa dùng một lần này chính thức đi vào hoạt động năm ngoái. Trước đó, các vệ tinh Galileo chủ yếu được phóng bằng tên lửa Ariane 5 và Soyuz của Nga. Tuy nhiên, sau khi Nga xung đột với Ukraine, châu Âu đã chấm dứt hợp tác không gian với Matxcơva. 

Việc mất khả năng tiếp cận tên lửa Soyuz cùng với những chậm trễ trong việc hoàn thiện Ariane 6 đã khiến châu Âu rơi vào tình trạng thiếu phương tiện phóng độc lập trong thời gian dài. Thậm chí, ESA đã phải thuê SpaceX của tỉ phú Elon Musk để phóng hai vệ tinh Galileo vào tháng 9-2024.

Sứ mệnh tiếp theo, dự kiến diễn ra trong quý 1-2026, sẽ đánh dấu lần đầu tiên Ariane 6 sử dụng cấu hình bốn tên lửa đẩy thay vì hai như hiện nay. Bên cạnh đó, hệ thống cũng sẽ chuyển sang triển khai thế hệ vệ tinh thứ hai từ cuối năm 2027 với độ bền cao và công nghệ tiên tiến hơn.

Vị thế và thách thức

Galileo là sáng kiến trọng điểm trong Chương trình Không gian EU và được xem là dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất do EU từng thực hiện. EU khẳng định Galileo là hệ thống định vị vệ tinh chính xác nhất thế giới với sai số chỉ khoảng 1m, chính xác gấp bốn lần GPS của Mỹ.

Hiện hệ thống Galileo được ước tính phục vụ khoảng 4,5 tỉ người trên toàn cầu, hỗ trợ nhiều ứng dụng quan trọng từ định vị giao thông (ô tô, tàu thủy, drone) đến điều phối thời gian cho viễn thông và các giao dịch tài chính. 

Bên cạnh chức năng dẫn đường, Galileo còn tham gia mạng lưới tìm kiếm – cứu nạn quốc tế, hỗ trợ hàng không, hàng hải và cung cấp chuẩn thời gian chính xác cao nhờ đồng hồ nguyên tử.

ESA nhấn mạnh trên X rằng vụ phóng thành công này tiếp tục củng cố “khả năng tự chủ và sức chống chịu của châu Âu trong không gian”. Ông David Cavaillolès, Giám đốc điều hành Công ty phóng vệ tinh thương mại Arianespace, tuyên bố: “Là lần phóng đầu tiên của Ariane 6 cho chương trình Galileo, tên lửa đã đưa thành công các vệ tinh Galileo SAT 33 và SAT 34 vào quỹ đạo, một lần nữa chứng minh độ tin cậy và chính xác của nó”.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định vẫn tồn tại thách thức đáng kể. Theo AFP, trong bối cảnh SpaceX vươn lên thống trị thị trường phóng thương mại toàn cầu nhờ phát triển các tên lửa có khả năng tái sử dụng – công nghệ mà Ariane 6 hiện vẫn chưa sở hữu, ông Josef Aschbacher hứa hẹn: “Chúng tôi thực sự phải bắt kịp và bảo đảm châu Âu sớm đưa ra thị trường loại tên lửa tái sử dụng”.

Hiện nhiều công ty hàng không – vũ trụ châu Âu đang tham gia đấu thầu để phát triển hệ thống tên lửa tái sử dụng cho ESA – điều được kỳ vọng sẽ giúp châu Âu thu hẹp khoảng cách với các đối thủ trong cuộc đua không gian toàn cầu.