Lo sợ động thái đáp trả từ Nga cùng thách thức pháp lý liên quan, Bỉ quyết từ chối phương án dùng tài sản của Moskva để hỗ trợ Kiev theo đề xuất của EU.
Tuần qua, khi các lãnh đạo châu Âu nỗ lực hết sức nhằm giải tỏa khoảng 246 tỷ USD tài sản Nga đang bị đóng băng để hỗ trợ Ukraine, phương án này đã gây áp lực nặng nề lên ít nhất một quốc gia thành viên trong khối.
“Ai có thể tin được rằng Tổng thống Vladimir Putin sẽ bình tĩnh chấp nhận việc Nga bị tịch thu tài sản? Moskva đã nói rõ rằng nếu việc đó xảy ra, Bỉ và cá nhân tôi sẽ phải chịu hậu quả vĩnh viễn. Đó có vẻ là một khoảng thời gian khá dài”, Thủ tướng Bỉ Bart De Wever gần đây nói với báo giới.
Thủ tướng Bỉ Bart De Wever tại một cuộc họp báo ở Brussels ngày 23/10. Ảnh: Reuters
Vốn là một chính trị gia theo đường lối dân tộc chủ nghĩa không quá nổi tiếng trước khi lên nắm quyền hồi tháng hai, Thủ tướng De Wever đang đứng ở nơi “đầu sóng ngọn gió”, khi đối mặt với sức ép của Nga nhằm buộc Liên minh châu Âu (EU) từ bỏ việc biến tài sản bị đóng băng của họ thành khoản vay cho Ukraine.
Các quan chức khu vực coi việc thông qua kế hoạch trên là một bước tiến đặc biệt quan trọng, không chỉ để duy trì khả năng kháng cự của Ukraine trong cuộc chiến, mà còn nhằm đảm bảo tiếng nói của châu Âu trong việc ra các quyết định toàn cầu.
“Đừng tự lừa dối mình. Nếu chúng ta không thành công, khả năng hành động của EU sẽ bị tổn hại nghiêm trọng nhiều năm, thậm chí lâu hơn nữa”, Thủ tướng Đức Friedrich Merz nói. “Và chúng ta sẽ cho thế giới thấy vào thời điểm lịch sử này, chúng ta không đủ khả năng đoàn kết và hành động để bảo vệ trật tự chính trị của chính mình trên chính lục địa châu Âu”.
Những người khác còn đưa ra nhận định gay gắt hơn. Nathalie Tocci, lãnh đạo Viện Quan hệ Quốc tế Italy, cho biết nếu nỗ lực này thất bại, “điều đó đồng nghĩa với việc chúng ta sẽ không có đủ tiền để duy trì hỗ trợ kinh tế, quân sự cho Ukraine trong năm 2026 và xa hơn nữa”.
“Về cơ bản có nghĩa là Ukraine sẽ phải khuất phục và chúng ta đang mở toang cánh cửa để xung đột lan sang những quốc gia châu Âu khác”, bà cảnh báo.
EU từng e ngại việc sử dụng khoản dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Trung ương Nga vốn đang bị đóng băng ở Bỉ theo lệnh trừng phạt của phương Tây, do lo ngại các rủi ro pháp lý và tài chính khi tạo ra tiền lệ tịch thu tài sản quốc gia.
Tuy nhiên, trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump đã ngừng hỗ trợ tài chính cho Ukraine và những khó khăn kinh tế ngày càng đè nặng lên châu Âu, kế hoạch sử dụng khoản tiền này làm tài sản thế chấp cho các khoản vay đối với Ukraine ngày càng trở nên cấp thiết hơn.
Tin rằng sự ủng hộ của châu Âu với Ukraine sẽ cạn dần, Nga dường như đã chuyển sang một chiến dịch đa phương diện, cảnh báo sẵn sàng kiện tụng “nhiều thập kỷ” nếu tài sản của mình bị tịch thu và sẽ phản ứng cứng rắn nếu Brussels tiến hành “hành động thù địch” như vậy.
Phó chủ tịch Hội đồng An ninh Liên bang Nga Dmitry Medvedev thậm chí đe dọa rằng Bỉ có thể “biến mất” nếu Nga thử nghiệm thiết bị lặn không người lái Poseidon có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.
Thêm vào đó, những tuần gần đây, các vụ máy bay không người lái (drone) bí ẩn xâm nhập không phận đã khiến nhiều sân bay khắp châu Âu bị gián đoạn hoạt động. Giới chức khu vực cho rằng đây là một phần trong chiến dịch gây bất ổn của Nga, song Moskva phủ nhận.
“Nga đang thử thách chúng ta trong vùng xám bằng các chiến thuật nằm ngay dưới ngưỡng xung đột”, Blaise Metreweli, lãnh đạo cơ quan tình báo MI6 của Anh, tuyên bố, thêm rằng điều quan trọng là châu Âu phải hiểu rõ những nỗ lực đó của Moskva.
Số phận của khối tài sản Nga bị đóng băng cũng nằm trong kế hoạch hòa bình 28 điểm do Washington đưa ra sau các cuộc thảo luận với Moskva. Đề xuất này kêu gọi sử dụng 100 tỷ USD tài sản Nga cho những nỗ lực do Mỹ dẫn đầu nhằm tái thiết và đầu tư vào Ukraine, phần còn lại sẽ được đưa vào một quỹ đầu tư chung giữa Mỹ và Nga.
Giới chức châu Âu cho hay kể từ đó, Thủ tướng De Wever cùng các lãnh đạo khác của khu vực đã phải đối mặt với áp lực liên tục từ giới chức Mỹ.
“Nga không chỉ cố gắng gây sức ép mà còn tìm cách khiến Nhà Trắng nghĩ rằng họ có thể chạm tay vào số tiền đó”, một cựu giám đốc ngân hàng phương Tây từng làm việc tại Moskva nói. “Họ nghĩ có thể khiến Nhà Trắng giúp họ lấy lại tài sản từ tay người châu Âu bằng cách chia cho phía Mỹ một phần”.
Theo hai nguồn thạo tin, phía châu Âu đã nhận được những tín hiệu rõ ràng rằng chính quyền Mỹ muốn sử dụng số tài sản trên cho một thỏa thuận dàn xếp, làm dấy lên nguy cơ về một cuộc tranh cãi giữa Washington với EU.
“Từng có rất nhiều cuộc tranh luận về việc liệu tịch thu tài sản có phải ý hay hay không, nhưng câu hỏi bây giờ là nếu EU không thực hiện, Mỹ sẽ làm”, Agathe Demarais, chuyên gia tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, cho hay. “Vì vậy, đây không còn là vấn đề có tịch thu tài sản hay không, mà là ai sẽ thực hiện, điều mà tôi cho rằng đang thay đổi hoàn toàn cục diện tranh luận”.
Chiến thuật của Nga hiện nay là tận dụng rạn nứt vốn có trong nội bộ EU, tập trung vào các lãnh đạo như Thủ tướng De Wever, những người còn e ngại trước ý tưởng tịch thu tài sản hoặc theo đuổi xu hướng dân túy. Những ngày gần đây, Thủ tướng Italy Giorgia Meloni, một đồng minh của Tổng thống Trump, cùng với Bulgaria, Cộng hòa Czech và Malta đã bày tỏ do dự về kế hoạch. Trong khi đó, các đồng minh của Nga là Hungary và Slovakia thẳng thừng từ chối.
Từ trái qua phải: Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz tại số 10 Phố Downing ở London. Ảnh: AP
Đến nay, Thủ tướng De Wever vẫn kiên quyết giữ lập trường và phản đối kế hoạch. Trong một cuộc phỏng vấn với báo La Libre của Bỉ, ông cho hay ý nghĩ rằng Nga có thể thất bại tại Ukraine rõ ràng là “ảo tưởng hoàn toàn”.
Ông cũng gọi mọi động thái sử dụng tài sản Nga là hành vi trộm cắp, lặp lại cách dùng từ của Điện Kremlin. “Việc đánh cắp tài sản bị đóng băng của một nước khác, cụ thể là các quỹ tài sản quốc gia của họ, là điều chưa từng có tiền lệ”, Thủ tướng Bỉ nhấn mạnh.
Bỉ lâu nay vẫn tìm kiếm những đảm bảo cụ thể rằng các nước láng giềng trong EU sẽ chia sẻ rủi ro nếu phát sinh kiện tụng và các quốc gia khác cũng phải cam kết sử dụng tài sản Nga đang được giữ tại nước họ.
Thủ tướng De Wever kiên quyết bác bỏ các cáo buộc cho rằng ông đang hưởng ứng tuyên bố từ Nga, cho biết EU đang có những bước đi nhằm đáp ứng các điều kiện từ Bỉ, điều này dường như mở ra cơ hội thương lượng.
Việc ông do dự trước kế hoạch mà EU theo đuổi đã nhận được ủng hộ từ công chúng Bỉ khi các cuộc thăm dò cho thấy đa số người dân nước này đều phản đối việc sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga.
Là một chính trị gia dân túy, Thủ tướng De Wever trước đây từng ủng hộ các phong trào ly khai ở châu Âu. Đảng Liên minh Flanders Mới do ông lãnh đạo từ năm 2004 đã kêu gọi chuyển đổi Bỉ thành một nhà nước liên bang, cũng như vận động cho ý tưởng ly khai của vùng Flanders ở phía bắc đất nước.
Ông hiện vẫn là một ẩn số ở châu Âu. “De Wever vốn luôn là một chính trị gia địa phương. Đây là lần đầu tiên ông ấy đối mặt với cả Nga và Mỹ trên cương vị người ra quyết sách”, một cựu quan chức châu Âu từng làm việc tại Bỉ cho biết.
Ủy ban châu Âu (EC) trong những tuần qua tìm cách trấn an Thủ tướng De Wever rằng đất nước ông sẽ không phải đơn độc đối mặt với bất kỳ vụ kiện tụng hay hành động đáp trả nào từ phía Moskva.
Giới chức Bỉ từng khó chịu với cách tiếp cận ban đầu của EC, khi họ cảm thấy EC mặc định rằng Bỉ sẽ chấp thuận phương án của khối, mà không nỗ lực xoa dịu các mối quan ngại mà nước này nêu ra, theo hai nhà ngoại giao EU.
“Chúng tôi cảm thấy thất vọng vì không được lắng nghe, các mối quan ngại của chúng tôi đang bị xem nhẹ”, Ngoại trưởng Bỉ Maxime Prévot phát biểu trước truyền thông khi căng thẳng gia tăng những tuần gần đây. “Chúng tôi chỉ đơn giản là đang tìm cách tránh những hậu quả thảm khốc tiềm tàng cho một quốc gia thành viên đang bị yêu cầu thể hiện tinh thần đoàn kết nhưng lại không nhận được điều tương tự”.
Nhưng bất chấp lập trường phản đối, Bỉ vẫn nằm trong 25 quốc gia thành viên EU đã đồng ý vào tuần trước về một bước then chốt trong kế hoạch: Đóng băng tài sản Nga vô thời hạn và loại bỏ việc phải bỏ phiếu nhất trí sau mỗi 6 tháng, như một hình thức để tước quyền phủ quyết của Hungary.
EU trong hội nghị thượng đỉnh hôm 18/12 đã không thể đạt đồng thuận về kế hoạch chuyển tài sản Nga cho Ukraine, khi Bỉ yêu cầu bảo đảm về chia sẻ trách nhiệm pháp lý giữa các thành viên trong trường hợp bị Nga kiện tụng. Các nước khác cho rằng đề nghị này vượt mức mà họ có thể chấp nhận.
Điều này khiến phương án sử dụng tài sản Nga tạm thời bị gác lại. Thay vào đó, các lãnh đạo EU nhất trí cho Ukraine vay 90 tỷ euro (hơn 105 tỷ USD) trong hai năm tới, được bảo đảm bằng ngân sách chung của khối.
Cao ủy Chính sách đối ngoại của EU Kaja Kallas tuần qua lưu ý rằng dù quyết định chuyển tài sản Nga cho Ukraine có thể được thông qua bằng cách bỏ phiếu theo đa số để vượt qua phản đối từ Bỉ, việc đảm bảo có được ủng hộ từ nước này vẫn rất cần thiết.
“Nếu không có Bỉ, mọi việc sẽ không dễ dàng vì họ nắm giữ phần lớn tài sản và điều quan trọng là họ phải tham gia vào mọi việc chúng ta làm”, Kallas nói.
Vũ Hoàng (Theo Washington Post, AFP, Reuters)
Nguồn: https://vnexpress.net/noi-lo-khien-bi-phan-doi-dung-tai-san-nga-de-ho-tro-ukraine-4995196.html
