EU vẫn chưa giải được bài toán tài sản Nga

(PLO)- Kế hoạch của Liên minh châu Âu (EU) nhằm sử dụng 250 tỉ USD tài sản Nga để tài trợ cho Ukraine tiếp tục bị trì hoãn, đặt ra câu hỏi về tương lai của số tiền này cũng như khả năng của châu Âu trong việc tiếp tục viện trợ Kiev.

Các nhà lãnh đạo châu Âu đã không đạt được thỏa thuận về việc sử dụng tài sản Nga bị phong tỏa để viện trợ tài chính cho Ukraine, sau 14 giờ thảo luận tại hội nghị thượng đỉnh Liên minh châu Âu (EU) ở Brussels (Bỉ) trong hai ngày 18 và 19-12.

Giới quan sát cho rằng kết quả này bất lợi với sự đoàn kết của EU trong bối cảnh hỗ trợ tài chính của Mỹ cho Ukraine suy giảm dưới chính quyền Tổng thống Donald Trump và ngân sách quốc gia của các nước EU đang phải chịu nhiều áp lực, theo tờ Politico.

Vẫn chưa quyết định về tương lai tài sản Nga

Cuộc bỏ phiếu xoay quanh việc liệu EU có thể sử dụng 210 tỉ euro (250 tỉ USD) tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga đang bị phong tỏa trong khối làm cơ sở cho một khoản vay dành cho Ukraine trong hai năm tới hay không. Khoản vay này dự kiến sẽ được Moscow hoàn trả trong tương lai dưới dạng bồi thường chiến tranh – điều mà Điện Kremlin bác bỏ.

Nếu không có nguồn tài trợ bổ sung từ EU, Ukraine có thể cạn tiền vào tháng 4 năm sau. Đây là kịch bản mà các quan chức EU lo ngại sẽ dẫn tới thất bại quân sự, làm gia tăng nguy cơ Nga mở rộng ảnh hưởng tại châu Âu và gây lo ngại về việc xung đột lan rộng vượt qua biên giới châu Âu.

“Chúng ta chỉ có một lựa chọn đơn giản: hoặc là tiền bạc hôm nay, hoặc là chiến tranh ngày mai” – Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk nói với các phóng viên khi bước vào cuộc họp.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã trực tiếp tham dự cuộc họp ngày 18-12, cho thấy mức độ quan trọng sống còn của quyết định này đối với đất nước ông.

“Quyết định hiện đang được xem xét – việc sử dụng toàn bộ nguồn lực của Nga để phòng thủ trước cuộc tấn công của Nga – là một trong những quyết định rõ ràng nhất và hợp lý nhất về mặt đạo đức được đưa ra” – ông Zelensky nói, đồng thời cảnh báo rằng việc không tài trợ cho Kiev sẽ “tiếp thêm động lực cho Nga và làm tăng nguy cơ bùng phát các cuộc chiến mới”.

Tuy nhiên, kế hoạch sử dụng tài sản Nga đã thất bại khi Bỉ – nơi đang phong tỏa phần lớn trong tổng số tài sản của Nga tại châu Âu – đã bày tỏ sự phản đối mạnh mẽ đối với kế hoạch này, đồng thời đưa ra hàng loạt yêu cầu. Trước khi cuộc họp diễn ra, Thủ tướng Bỉ Bart De Wever cho biết Bỉ muốn các nước châu Âu cùng chia sẻ rủi ro pháp lý có thể phát sinh nếu Nga tiến hành các biện pháp trả đũa.

Các quan chức EU cho biết quyết định về đề xuất sử dụng tài sản Nga có thể được thông qua bằng đa số phiếu, thay vì yêu cầu nhất trí tuyệt đối. Tuy nhiên, họ không muốn tiến hành nếu thiếu sự ủng hộ của Bỉ. “Sau những cuộc thảo luận kéo dài, rõ ràng là các khoản vay bồi thường sẽ cần thêm thời gian để các nhà lãnh đạo xem xét kỹ lưỡng các chi tiết” – một quan chức EU cho biết sau cuộc họp.

Giải pháp thay thế

Rạng sáng 19-12 (giờ Bỉ), các nhà lãnh đạo EU đã nhất trí cung cấp khoản vay không lãi suất cho Ukraine, thay vì sử dụng các tài sản của Nga đang bị phong tỏa.

Theo các dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, do Mỹ cắt giảm một phần tài trợ, Ukraine sẽ thiếu hụt khoảng 160 tỉ USD (137 tỉ euro) trong hai năm tới. EU đặt mục tiêu bù đắp khoảng 2/3 con số này, tương đương khoảng 105 tỉ USD (90 tỉ euro).

“Chúng tôi đã đạt được thỏa thuận. Quyết định cung cấp 90 tỉ euro hỗ trợ Ukraine cho giai đoạn 2026-2027 đã được thông qua” – Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa đăng trên mạng xã hội X sau nhiều giờ đàm phán.

Ông Costa không nêu rõ nguồn tài trợ, nhưng một bản dự thảo kết luận của hội nghị mà hãng tin Reuters tiếp cận được cho biết khoản tiền này sẽ đến từ việc vay trên các thị trường vốn, với sự bảo đảm từ ngân sách EU.

Theo ông Costa, Ukraine chỉ phải hoàn trả khoản vay sau khi Nga chi trả tiền bồi thường. Các tài sản của Nga sẽ tiếp tục bị phong tỏa và cuối cùng có thể được sử dụng để hoàn trả khoản vay nếu Moscow không thực hiện nghĩa vụ bồi thường.

“EU bảo lưu quyền sử dụng các tài sản bị phong tỏa để trả khoản vay này” – ông Costa lưu ý.

Đề xuất này ban đầu vấp phải sự phản đối của Hungary. Trước cuộc họp, Thủ tướng Hungary Viktor Orban đã bác cả ý tưởng dùng tài sản Nga lẫn vay vốn. Ông nói rằng “cho tiền đồng nghĩa với chiến tranh”.

Để đề xuất vay tiền được thông qua, vốn cần sự nhất trí của toàn bộ 27 thành viên, EU đã điều chỉnh đề xuất để đảm bảo không làm phát sinh nghĩa vụ tài chính đối với Hungary, Slovakia và Czechia – những nước không muốn tham gia tài trợ cho Ukraine.

“Ông Orban đã đạt được điều ông ấy muốn: không có khoản vay bồi thường. Và EU hành động mà không có sự tham gia của Hungary, Czechia và Slovakia” – một nhà ngoại giao EU nói với Reuters.

Thứ trưởng Ngoại giao thứ nhất của Ukraine – ông Sergiy Kyslytsya hoan nghênh thỏa thuận của EU, cho rằng thoả thuận mang lại nguồn hỗ trợ tài chính mà Ukraine “cần để tiếp tục bảo vệ châu Âu trong khi tiếp tục tự vệ”.

“Có những thời điểm người ta cần nhớ rằng ‘cái hoàn hảo là kẻ thù của cái tốt’. Đó là một đêm dài đối với các nhà lãnh đạo châu Âu, nhưng họ đã đưa ra được một kết quả khả thi” – ông Kyslytsya viết trên mạng xã hội X.

Việc quyết định vay dựa trên tiền thuế của người dân EU, thay vì trực tiếp sử dụng tiền của Nga, được xem là một đòn giáng về mặt chính trị đối với Thủ tướng Đức Friedrich Merz và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen – những người đã thúc đẩy phương án vay bồi thường và tìm cách gây sức ép buộc Bỉ rút lại sự phản đối.

Thủ tướng Merz mô tả kết quả này là “một giải pháp rất thực tế, tốt đẹp, về tác động thì cũng giống như phương án mà chúng ta đã bàn thảo từ lâu [phương án sử dụng tài sản Nga], nhưng rõ ràng là phương án đó quá phức tạp”.

“Chúng tôi luôn nói rằng vấn đề cốt lõi là đưa tiền tới Kiev. Không phải là bằng cách nào” – một quan chức EU tham gia đàm phán nói với tờ Financial Times.

Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen nói sau hội nghị rằng việc khiến 27 quốc gia đạt được đồng thuận về một khoản vay 90 tỉ euro cho một nước khác là “một điều không hề đơn giản”. “Có rất nhiều người bên ngoài EU và đáng tiếc là cả bên trong EU đang tìm cách chia rẽ chúng ta. Mọi thứ ngày càng khó khăn hơn, và tôi nghĩ xu hướng này sẽ còn tiếp diễn” – bà Frederiksen nói.

Điện Kremlin cảnh báo về hậu quả nếu ‘chiếm đoạt tài sản của Nga’

Ngày 19-12, sau hội nghị thượng đỉnh EU, người phát ngôn Điện Kremlin – ông Dmitry Peskov nói rằng Moscow sẽ không dễ dàng bỏ qua nếu tài sản Nga bị tịch thu, theo hãng thông tấn TASS.

“Chúng tôi đã nhiều lần nói rằng mọi hành động liên quan việc tịch thu tài sản của Nga sẽ không được bỏ qua trong im lặng. Những người đưa ra quyết định ở cấp tập thể, những người ra quyết định ở cấp cá nhân và những người trực tiếp thực hiện tất cả sẽ phải chịu trách nhiệm” – ông Peskov nói.

“Vì mục đích đó, tất cả các cơ chế pháp lý có thể đều sẽ được sử dụng” – người phát ngôn Điện Kremlin nói thêm.