Quả tên lửa xé nát cuộc đời cậu bé Ukraine

Vào một ngày hồi đầu tháng 4, cậu bé Matviy Holovko, 8 tuổi, đang chạy băng qua sân chơi tại thành phố Kryvyi Rih, miền trung Ukraine, thì một quả tên lửa đạn đạo giáng xuống khi Nga tiến hành đợt tập kích quy mô lớn.

Các ký hiệu trên những mảnh tên lửa cho thấy đó là quả đạn Iskander 9M723, vừa xuất xưởng từ dây chuyền lắp ráp tại nhà máy Votkinsk của Nga. Tính đến cuối năm 2025, Nga đã phóng hơn 400 tên lửa Iskander-M vào Ukraine. Quả tên lửa này, phóng vào ngày 4/4, là quả thứ 64 trong năm.

Điện Kremlin tuyên bố mục tiêu họ nhắm đến trong đòn tập kích này là cuộc họp của các quan chức quân sự Ukraine tại một nhà hàng ở Kryvyi Rih.

Quê hương Kryvyi Rih của cậu bé Matviy là một trung tâm công nghiệp nơi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky lớn lên. Thành phố phải chịu đựng những đợt oanh tạc thường xuyên đến mức Matviy đã quen với việc ngủ ngoài hành lang. Matviy không thể nhớ nổi cuộc sống trước khi cuộc xung đột nổ ra cách đây hơn ba năm. Giờ đây, cậu biết cách phân biệt tiếng gầm của động cơ tên lửa và máy bay không người lái (UAV) trước cả khi biết buộc dây giày hay viết tên mình.

Vào chiều hôm đó, ngày ấm áp đầu tiên của mùa xuân, Matviy đang chơi đùa cùng người cháu ruột trên bãi cát. Mùa đông đang tan dần, sân chơi rộn rã tiếng trẻ con. Mẹ và người chị 28 tuổi của cậu đứng cùng nhau, dõi theo hai đứa trẻ chơi đùa. Trong một khoảnh khắc, chiến sự dường như đã lùi xa.

Nhưng họ không biết tên lửa đang lao nhanh về phía mình. Trời dần tối, Matviy và mẹ, Vita Holovko, 50 tuổi, chào tạm biệt mẹ con chị gái Anastasia Prava. Họ đi bộ đến một cửa hàng nhỏ gần sân chơi để mua đồ ăn nhẹ. Bà Vita mua cà phê và thuốc lá, còn Matviy mua chocolate.

Còi báo động không kích vang lên. Được thiết kế để né tránh cả các hệ thống phòng không tiên tiến nhất, quả tên lửa Iskander-M đã bay hơn 400 km từ vùng Rostov của Nga trong khoảng ba phút để lao tới thành phố Kryvyi Rih, khiến mọi người không kịp tìm nơi trú ẩn.

Matviy ngước nhìn lên, thấy một vệt đen mờ ảo trên bầu trời. Trong một phần nghìn giây cuối cùng, quả tên lửa vẫn còn nguyên vẹn trước mắt cậu bé. 18h50, nó phát nổ.

Nơi từng là sân chơi đủ sắc màu giờ đây chỉ còn lại những mảnh gỗ vụn, những thân hình nhỏ bé gục xuống và khói bụi bốc lên mù mịt.

Những mảnh thép nóng rực bắn xuyên qua tường cửa hàng nơi hai mẹ con Holovko đang mua đồ, làm rượu vodka đổ lênh láng xuống sàn. Bà Vita chỉ kịp lấy thân mình che cho con trai. Hứng chịu toàn bộ luồng sóng xung kích của vụ nổ, người mẹ đổ gục xuống đất, những vệt đỏ loang lổ trên chiếc áo khoác mùa đông. Cánh tay trái của Matviy bị xé toạc, gãy nát.

Lo sợ quả tên lửa thứ hai sẽ lao xuống, chủ cửa hàng đã giục Matviy và mẹ cậu chạy đến một tòa nhà gần đó để lánh nạn. Khi thấy người mẹ nằm bất động, bà chỉ kéo được Matviy đi theo mình. Một sĩ quan cảnh sát đã nhanh chóng buộc garô để cầm máu và đưa cậu đến bệnh viện.

Khi Kostiantyn Holovko, 58 tuổi, cha của Matviy, đến hiện trường, vợ ông đã qua đời. Ông đứng bên thi thể vợ suốt năm tiếng cho đến khi nhân viên pháp y tới. Ông sau đó đến bệnh viện tìm con trai. Ông không đành lòng nói với con rằng mẹ nó đã qua đời.

Những ngày tiếp theo, Matviy phải trải qua ba cuộc phẫu thuật để cố gắng giữ lại cánh tay, nhưng đều không thành công. Cậu tỉnh dậy sau ca mổ cuối cùng và nhận ra phần da đã được khâu tròn lại thành một mỏm cụt ngay dưới vai trái.

“Con mất tay rồi”, cậu bé nói, mắt nhìn về phía cha.

“Lát nữa cha sẽ nói cho con biết”, ông Kostiantyn đáp.

Báo cáo ban đầu từ không quân Ukraine cho biết quả tên lửa Iskander-M được đầu đạn phân mảnh có sức công phá cao. Nó nổ tung trên không, bắn ra hàng nghìn mảnh thép xuyên thủng mọi thứ xung quanh, sau đó cày thành một hố sâu hơn 3 m dưới đất.

Tại sân chơi ở Kryvyi Rih và một số khu vực lân cận, các nhà điều tra tìm thấy nhiều mảnh thân tên lửa, dây điện cháy, mảnh vỡ của thùng nhiên liệu và linh kiện dẫn đường. Một số mảnh còn nguyên số seri rõ nét, chứng minh rằng quả tên lửa này thực sự là mẫu Iskander 9M723.

Quả tên lửa mang theo hơn 450 kg thuốc nổ, giờ chỉ còn là 83 mảnh kim loại cháy sém.

Ông Kostiantyn vẫn không biết phải nói gì với con trai. Thay vì giải thích những gì đã xảy ra tại sân chơi, ông nói dối con rằng mẹ em cũng đang ở trong bệnh viện và đang ngủ.

Nhưng vẫn cần có ai đó nói thật với cậu bé 8 tuổi. Anastasia, chị gái của cậu, biết mình sẽ phải nhận trách nhiệm này. Cô có mặt khi mẹ sinh em, là người đầu tiên đón và bế Matviy trên tay. Họ từng cùng nhau trải qua những giai đoạn khó khăn, kể cả lúc Matviy và Vita phải lánh nạn sang Litva sau khi Nga phát động chiến sự, khiến gia đình họ phải ly tán suốt nửa năm. Nhưng cô vẫn cảm thấy đau nhói khi đối diện với em.

“Mẹ của chúng ta không qua khỏi rồi. Thân xác mẹ đã rời bỏ chị em mình, nhưng mẹ sẽ luôn ở trên bầu trời và trong trái tim chúng ta”, Anastasia nói.

Matviy không có phản ứng gì.

Vốn dĩ là một cậu bé vui vẻ, giờ đây Matviy lúc nào cũng cảm thấy nhớ mẹ và mặc cảm về phần thân thể đã mất. Khi Superhumans, tổ chức phi lợi nhuận chuyên về chân tay giả, phục hồi chức năng và phẫu thuật tái tạo, liên hệ với chị gái em để hỗ trợ cánh tay giả đầu tiên, Matviy đã không thể quyết định. Anastasia nhắc em trai mình rằng cậu bé không phải đứa trẻ duy nhất bị thương ở Ukraine.

Vì vậy, sau một tháng tại bệnh viện chấn thương chỉnh hình lớn nhất khu vực ở Dnipro, Matviy chuyển đến trung tâm phục hồi chức năng ở miền tây Ukraine để lắp tay giả. Hai cha con ở chung một phòng, hai chiếc giường đơn được ngăn cách bởi chiếc bàn chất đầy đồ chơi Lego. Matviy trải chiếc chăn Người Nhện yêu thích của mình ra. Giáo viên cũng gửi bài tập về nhà cho em qua mail.

Tại nhà ở Kryvyi Rih, Anastasia dọn dẹp mọi kỷ vật trong căn hộ, thay những ô cửa sổ vỡ nát do tên lửa và đóng gói quần áo của mẹ vào thùng. Cô vẫn tránh đi qua quán cà phê đã mở cửa trở lại và sân chơi gần đó, nơi di ảnh của 9 đứa trẻ được đặt giữa một biển đồ chơi.

Trời đã sang thu, những đám tang cũng qua từ lâu. Cỏ mọc um tùm trên hố cát. Mưa làm những con thú nhồi bông mềm nhũn đi. 20 chiếc chuông bạc, đại diện cho 20 nạn nhân, kêu leng keng đầy ám ảnh trên một cái cây gần sân chơi. Gia đình những người ở lại mong muốn tất cả sẽ được san phẳng để thay thế bằng đài tưởng niệm trang nghiêm.

Và tiếng còi báo động không kích vẫn tiếp tục vang lên.

Đến giữa tháng 11, các điều tra viên Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) đã hoàn thiện bản báo cáo 3.750 trang về cuộc tấn công. Họ xác định Lữ đoàn Tên lửa số 1 thuộc Quân khu miền Nam của Nga là đơn vị đã phóng quả tên lửa Iskander vào Kryvyi Rih. Nga không đưa ra bình luận về thông tin này.

Sự việc gần như đã khép lại, nhưng công việc của các điều tra viên Ukraine chưa chấm dứt. Mỗi ngày, vẫn có nhiều tên lửa và UAV lao xuống các thành phố trên khắp Ukraine, gây ra nhiều thương vong. Những chiếc xe tải không biển số vận chuyển mảnh tên lửa, UAV đến các phòng nghiên cứu để phân tích, sau đó đưa vào kho lưu trữ.

Dữ liệu vệ tinh và hồ sơ công khai cho thấy Nhà máy Chế tạo Máy Votkinsk, nơi sản xuất hàng loạt tên lửa Iskander của Nga, đang mở rộng nhanh chóng. Nhiều xưởng mới được xây dựng, hàng nghìn công nhân được tuyển thêm. Sản lượng tên lửa hiện đã tăng gấp ba lần so với năm 2022.

Hiện tại, mỗi tháng nhà máy Votkinsk sản xuất trung bình khoảng 60 đến 70 quả tên lửa Iskander mới, theo chuyên gia hàng không và nhà phân tích quân sự Kostiantyn Kryvolap, cựu kỹ sư tại Cục Thiết kế Antonov ở Kiev. Ông cho biết độ chính xác và khả năng né tránh phòng không của Iskander vẫn phụ thuộc vào các linh kiện phương Tây, những thứ mà Nga chưa thể thay thế bằng linh kiện nội địa.

Đến cuối năm 2025, lượng tên lửa Iskander mà lực lượng Nga phóng ra đã nhiều gấp 12 lần so với năm 2023.

“Để đối phó với tên lửa Iskander, phải bắt đầu từ nhà máy Votkinsk”, Kryvolap nói.

Cho tới cuối tháng trước, 83 mảnh vỡ của quả tên lửa rơi xuống sân chơi ở Kryvyi Rih vẫn nằm trong kho lưu trữ. Sau đó, chúng được đưa đến một tòa nhà của SBU ở miền đông Ukraine. Chiếc bao tải hai lớp chứa mảnh vỡ nặng gần 90 kg được hai người đàn ông khiêng xuống tầng hầm, nơi các điều tra viên đang chờ sẵn. Tiếng kim loại va vào nhau lách cách theo mỗi bước chân.

Có những mảnh chỉ nhỏ bằng đầu tẩy bút chì. Những mảnh khác lại to bằng quả bóng bowling.

“Hãy tưởng tượng những mảnh kim loại bay với tốc độ 1.000 km/h này có thể gây ra điều gì khi văng trúng người”, một điều tra viên nói. “Ngay cả mảnh nhỏ thế này thôi cũng đủ kết liễu mạng người rồi”.

Mùa đông lại đang tràn về, một năm nữa sắp kết thúc. Anastasia nắm lấy bàn tay lành lặn của em trai, cùng cha đưa Matviy từ buổi tập bóng đá về nhà qua những con phố tối om vì mất điện.

Tay áo trống trải trên chiếc áo khoác của Matviy được nhét vào túi để trông giống như có một cánh tay ở đó. Cậu bé trông hoàn toàn giống như những đứa trẻ bình thường khác.

Nhưng em sẽ không bao giờ được như trước nữa. Cậu bé đã mất mát quá nhiều vì cuộc xung đột. Một số tổn thất hữu hình, như cánh tay đã mất hay người mẹ không còn, nhưng cũng có những mất mát vô hình khác. Đó là tuổi thơ, là cảm giác an toàn của một cậu bé hồn nhiên.

Matviy vẫn không thích trả lời những câu hỏi về ngày định mệnh ở sân chơi hay phần còn lại của cánh tay trái mà em đặt tên là “Rồng”. Dù rất nhạy cảm khi bị người khác nhìn chằm chằm, em vẫn không muốn đeo tay giả vì nó gây đau do em mới tăng chiều cao gần đây. Sắp tới, Matviy sẽ quay lại Lviv để lắp một tay giả mới.

Cậu bé buộc phải học cách chấp nhận giúp đỡ từ người khác. Trước mỗi buổi tập bóng đá, cha em vào tận phòng thay đồ để giúp em mặc áo thi đấu. Ở trường, khi còi báo động không kích vang lên, bạn bè cùng lớp giúp em chạy thật nhanh từ phòng học tầng ba xuống hầm trú ẩn. Tại nhà, hai mẹ con Anastasia đã dọn về sống cùng để hỗ trợ thêm cho em.

Ba người tiếp tục bước đi, ống tay áo tuột khỏi túi của Matviy và rủ xuống. Đâu đó phía trước là sân chơi nơi em và những đứa trẻ khác từng chơi trò “bắt tên lửa”, tung một món đồ chơi lên không trung và cố gắng bắt lấy nó.

Matviy không còn chơi ở đó nữa. Những lúc cảm thấy quá sức, Matviy thường vùi mình vào thế giới mạng để học lập trình hoặc tham gia thế giới ảo của trò chơi Roblox. Em đang tiết kiệm tiền để mua trang bị đặc biệt trong trò chơi. Ít nhất ở đây, cậu bé sẽ được an toàn.

Vũ Hoàng (Theo Washington Post, AFP, Reuters)