Thúc đẩy phát triển xã hội số, kinh tế số

Ngày 20-12, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Diễn đàn quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số lần thứ 3. Diễn đàn có chủ đề: “Phát triển kinh tế số, xã hội số toàn diện, bao trùm – Đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 2 con số giai đoạn 2026 – 2030”.

Con đường tất yếu

Báo cáo đề dẫn tại diễn đàn, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng tốc chiến lược nhằm hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh, bền vững và trở thành quốc gia thu nhập cao. Trong tiến trình đó, kinh tế số và xã hội số không còn là lựa chọn mà là con đường tất yếu, động lực cốt lõi để đổi mới mô hình tăng trưởng. Tuy nhiên, kinh tế số hiện vẫn chủ yếu là số hóa các hoạt động cũ, giá trị gia tăng nội địa còn thấp, phụ thuộc nhiều vào nền tảng xuyên biên giới, doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị số.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, giai đoạn tới cần chuyển từ “làm nhiều hơn” sang “làm khác đi”, kiến tạo không gian phát triển mới dựa trên dữ liệu, trí tuệ nhân tạo (AI), nền tảng số, DN số và công dân số. Trọng tâm là tái cấu trúc toàn bộ nền kinh tế, xem dữ liệu, AI và năng lực tính toán là hạ tầng sản xuất thiết yếu; Nhà nước giữ vai trò kiến trúc sư trưởng, điều hành dựa trên dữ liệu và mô hình dự báo; phát triển thị trường số quốc gia lấy DN làm trung tâm và xây dựng xã hội số lấy con người, niềm tin số làm nền tảng.

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia, cho biết Bộ Công an đề xuất 5 đột phá chiến lược để tạo bước nhảy vọt cho kinh tế số, xã hội số. Thứ nhất, xây dựng Nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế dữ liệu. Thứ hai, xây dựng hệ sinh thái dữ liệu mở để phục vụ DN và đổi mới sáng tạo. Thứ ba, nâng cấp VNeID thành siêu nền tảng số quốc gia, trung tâm của hệ sinh thái số. Thứ tư, triển khai chiến lược phát triển công dân số quốc gia với cơ chế khuyến khích đột phá. Thứ năm, triển khai có hiệu quả khung kiến trúc dữ liệu quốc gia để các bộ, ngành căn cứ vào đó xây dựng khung kiến trúc cho bộ, ngành, địa phương mình.

Về phía địa phương, ông Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng, đề xuất một số giải pháp thúc đẩy dữ liệu mở và kinh tế số. Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý quốc gia với Chiến lược dữ liệu mở (Open Data), sử dụng Chỉ số sẵn sàng dữ liệu mở (ODSI) làm KPI bắt buộc cho chuyển đổi số và phân loại rõ các dữ liệu được mở (Open Data), mở có điều kiện (Controlled Open Data), tuyệt đối không được mở (Closed Data) nhằm thúc đẩy minh bạch hóa thông tin. Theo ông Bửu, Chính phủ, các bộ, ngành sớm ban hành hướng dẫn kỹ thuật thống nhất cho cổng dữ liệu mở và đào tạo cán bộ quản lý dữ liệu. Giải pháp quan trọng khác là cần hướng dẫn xây dựng sàn giao dịch dữ liệu nhằm thương mại hóa dữ liệu, tạo nguồn thu mới cho địa phương.

Từ góc nhìn DN, ông Lê Hồng Việt, Tổng Giám đốc FPT Smart Cloud, mong muốn phổ cập các dịch vụ AI, đơn giản hóa việc phát triển và ứng dụng AI để mọi tầng lớp người Việt Nam đều có thể tiếp cận. Ông đề xuất Chính phủ xây dựng các cơ chế thúc đẩy, khuếch đại ứng dụng AI trong DN, không chỉ giới hạn ở các công ty công nghệ mà mở rộng cho mọi DN theo mức độ sẵn sàng.

Dữ liệu là “tài nguyên chiến lược”

Phát biểu kết luận diễn đàn, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh cần xác định dữ liệu là “tài nguyên chiến lược” của kỷ nguyên số, phải thay đổi tư duy từ “giữ làm của riêng” sang kết nối, chia sẻ để tạo ra giá trị chung, giá trị mới, bảo đảm “đúng, đủ, sạch, sống, thống nhất, liên thông, dùng chung”, gắn chặt với bảo đảm an ninh, an toàn và bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Thủ tướng yêu cầu các chủ thể liên quan cần quán triệt, thực hiện “5 tiên phong”, “5 có” và “5 không”.

“5 tiên phong” gồm: tiên phong trong xây dựng thể chế, phát triển công nghệ, xây dựng hạ tầng số, phát triển cơ sở dữ liệu và thực hiện trách nhiệm xã hội. “5 có” gồm: Có hạ tầng số hiện đại, đồng bộ, thông suốt; có dữ liệu “đúng – đủ – sạch – sống – thống nhất – liên thông – dùng chung”; có nguồn nhân lực số chất lượng cao và phổ cập kỹ năng số toàn dân; có nhiều DN công nghệ số Việt Nam phát triển mạnh, hiệu quả; có môi trường số an toàn, văn minh, nhân văn, hiện đại.

Với tinh thần “5 không”, Thủ tướng nêu rõ: Không giấy tờ – không tiền mặt – không địa giới hành chính trong giao dịch; không giới hạn – không có điểm dừng trong phát triển; không tiêu cực, lãng phí, tham nhũng, lợi ích nhóm; không manh mún, cát cứ, khép kín trong vận hành; không để ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Trong thời gian tới, Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương, cơ quan, tổ chức phải thúc đẩy phát triển kinh tế số, xã hội số, công dân số; đẩy mạnh chuyển đổi số trên toàn bộ các ngành, lĩnh vực. Trong công nghiệp, sớm hình thành các tổ hợp công nghiệp kỹ thuật số quy mô lớn, có giá trị gia tăng và sức lan tỏa cao. Trong nông nghiệp, phát triển mô hình “nông nghiệp công nghệ cao – nông dân số – nông thôn thông minh”, gắn xây dựng nông thôn mới với làng, xã kỹ thuật số. Với lĩnh vực dịch vụ, thương mại, cần xây dựng các hệ sinh thái dịch vụ số hiện đại, lấy tài chính, logistics, du lịch làm mũi nhọn; thúc đẩy thương mại điện tử, thanh toán không dùng tiền mặt.

Về thể chế, Chính phủ sẽ sớm ban hành Chương trình phát triển kinh tế số, xã hội số giai đoạn 2026 – 2030. Thủ tướng giao Bộ Công an xây dựng khung kinh tế dữ liệu quốc gia và khung pháp lý về định giá, thương mại hóa, khai thác và quản trị dữ liệu, hoàn thành trong tháng 1-2026. Bộ Tài chính xây dựng các cơ chế, chính sách khuyến khích, ưu đãi đặc thù hình thành DN dữ liệu, trí tuệ nhân tạo, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo.

Người đứng đầu Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng các nền tảng ứng dụng AI của Việt Nam với giá thành rẻ, dễ tiếp cận, dễ sử dụng. Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng, báo cáo tổng thể về các ngành nghề bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi AI để xây dựng kế hoạch đào tạo lại, nâng cấp, chuyển đổi kỹ năng cho người lao động. Các việc này trình Thủ tướng trong quý I/2026.