Hương ước giữ rừng giữa đại ngàn miền tây Nghệ An

Báu vật Na Hang

Cách dòng Khe Ngậu hơn 120km, giữa đại ngàn miền Tây xứ Nghệ, nơi mây trời như chạm tay người, có một bản nhỏ tên gọi Na Hang (xã Nhôn Mai). Những cánh rừng đinh hương rộng lớn với hàng trăm gốc cây to nhỏ ở nơi đây đã được dân bản bảo vệ và chăm sóc trong hơn 30 năm qua. Những cánh rừng này không chỉ là bóng mát che chở bao đời, mà còn là biểu tượng của ý chí, niềm tin và một lời hẹn thiêng liêng của dân bản gửi gắm.

Bản nhỏ của xã biên giới Nhôn Mai, nằm cheo leo giữa lưng trời. Có thời, để đến được nơi này, từ trung tâm huyện người dân phải đi bộ cả tuần lễ qua những con đường rừng rậm rạp, hoặc lênh đênh trên chiếc thuyền đuôi én vượt thác ghềnh sông Nậm Nơn. Đường không có, điện không, sóng điện thoại chỉ là điều xa xỉ, mỗi chuyến đi là một cuộc hành trình hun hút về phía hoang sơ.

Nhưng rồi cuối năm 2015, Quốc lộ 16, con đường “mở xuyên núi” đã mang theo ánh sáng văn minh. Từ đó, Na Hang đổi khác, xe ô tô lên tận bản, hàng hóa lưu thông, nông sản được thương lái thu mua tận nơi, điện lưới sáng bừng mái nhà sàn.

Tuy nhiên, con đường quốc lộ cũng mở đường cho những tay “săn gỗ” trộm nhòm ngó những cánh rừng đinh hương quý giá. Để giữ gìn, bảo vệ “báu vật” này của bản, hàng chục năm qua, ban quản lý, người dân bản Na Hang đã nhắc nhở nhau bảo vệ toàn vẹn diện tích rừng.

Ngoài hương ước giữ rừng được truyền miệng qua các thế hệ; thì nay để phát huy vai trò tự quản của cộng đồng dân cư, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ rừng gắn với thực hiện dân chủ ở cơ sở, người dân bản Na Hang đã cùng nhau lập ra Hương ước bằng văn bản, với sự góp ý của chính quyền và ngành chức năng, trong đó có những điều khoản cụ thể về bảo vệ và phát triển rừng.

Chúng tôi theo chân già làng Kha Văn Tuấn (sinh năm 1961) đi dọc con đường đất đầy sỏi, vòng vèo qua những triền đồi, để đến với cánh rừng đinh hương bạt ngàn phía sau bản. Gió đại ngàn thơm mùi vỏ gỗ, hương lá dìu dịu như hương trầm cũ. Mỗi gốc cây như một linh hồn đang ngủ giữa lòng đất mẹ, lặng lẽ vươn cao, xanh mãi.

“Ngày xưa, cây chỉ to bằng bắp tay”, già Tuấn chỉ tay vào một cây đinh hương cao vút, tán lá xòe rộng như chiếc lọng xanh khổng lồ. “Giờ phải mấy người ôm không xuể. Muốn đi hết khu rừng này, phải mất cả ngày. Mà chúng tôi không dám tự tiện vào rừng một mình đâu, phải xin phép tổ bảo vệ rừng, có kiểm tra, có ghi sổ, để ai cũng thấy rừng là tài sản chung, không phải của riêng ai”, già làng Tuấn kể thêm.

Kha Văn Tuấn là một trong ba đảng viên đầu tiên của bản, là người đặt nền móng đầu tiên cho công cuộc giữ rừng của Na Hang. Trước đây, bản Na Hang vốn là vùng sản xuất của hai bản Huồi Xá và Huồi Tố, mới đầu chỉ có vài hộ dân tộc Thái đến làm nhà tạm để trồng trọt, chăn nuôi, chủ yếu là trồng lúa nương. Khi chính thức lập bản mới Na Hang năm 1994 mới chỉ ỉ có 15 hộ, đến nay đã tăng lên gần 30 hộ, hơn 137 khẩu.

Kha Văn Tuấn là một trong ba đảng viên đầu tiên của bản, là người đặt nền móng đầu tiên cho công cuộc giữ rừng của Na Hang.