Ngoại giao “không cà vạt” của Trung Quốc

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tiếp Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thăm cấp nhà nước hôm 5/12 (Ảnh: Reuters).

Khi Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thăm cấp nhà nước Trung Quốc vào đầu tháng này, chương trình nghị sự khởi đầu bằng những nghi thức quen thuộc với lễ đón trên thảm đỏ tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh và các cuộc hội đàm cấp cao với Chủ tịch Tập Cận Bình về thương mại, công nghệ và Ukraine.

Tuy nhiên, hình ảnh mang tính biểu tượng nhất của chuyến đi ngoại giao này lại không diễn ra ở Bắc Kinh, mà ở Thành Đô, tỉnh Tứ Xuyên, cách đó 1.600km.

Tại đây, ông Tập đã tiếp đón ông Macron bằng “ngoại giao không cà vạt”, thuật ngữ mà truyền thông Trung Quốc dùng để mô tả phong cách ngoại giao thoải mái, không quá nghi thức.

Ông Tập đích thân dẫn ông Macron đi dạo giữa những dãy núi phủ sương mù của Tứ Xuyên. Chuyến đi bộ này mang ý nghĩa đặc biệt: Đây là lần đầu tiên ông Tập tiếp một nguyên thủ nước ngoài trong một cuộc gặp tham quan không chính thức bên ngoài thủ đô, với lịch trình bao gồm hệ thống thủy lợi, thăm đội tuyển bóng bàn quốc gia Trung Quốc và cơ sở nghiên cứu nuôi gấu trúc lớn ở Thành Đô.

Ngoài chương trình nghị sự như thuế quan thương mại, xung đột ở Ukraine và năng lượng hạt nhân, chuyến thăm này mang lại một góc nhìn quan trọng về chiến lược ngoại giao của Bắc Kinh. Bằng việc làm nổi bật những yếu tố như công trình thủy lợi cổ đại hay bóng bàn, Trung Quốc đang triển khai một hình thức “ngoại giao văn hóa” nhằm làm mềm đi những cạnh sắc của bối cảnh địa chính trị.

“Ngoại giao tại gia”

Việc chọn Thành Đô để tiếp đón ông Macron không phải là ngẫu nhiên, mà là một hành động đối ứng ngoại giao được lên kế hoạch cẩn thận. Tháng 4/2024, ông Macron từng mời ông Tập tới khu nghỉ dưỡng riêng của mình ở dãy Pyrenees của Pháp, một cử chỉ nhằm nuôi dưỡng sự gắn kết cá nhân.

Trong chuyến thăm mới nhất, ông Tập được cho là đã nhắc lại cuộc gặp trước đó và nói với nhà lãnh đạo Pháp rằng: “Năm ngoái, ông đã mời tôi tới quê hương của ông ở Hautes-Pyrénées. Tôi tin rằng chuyến thăm lần này sẽ giúp ông hiểu sâu hơn về Trung Quốc”.

Bằng việc đưa ông Macron tới Tứ Xuyên, ông Tập đã “đáp lễ”, chuyển mối quan hệ sang cá nhân. Điều này phản ánh sự chuyển dịch trong ngoại giao của Trung Quốc sang cách tiếp cận mang tính quan hệ hơn với các đối tác châu Âu chủ chốt. Việc đầu tư thời gian cho một chuyến thăm cấp tỉnh như vậy cho thấy Bắc Kinh coi Pháp không chỉ là đối tác thương mại, mà là một quốc gia xứng đáng để xây dựng sự gắn kết sâu sắc, mang tính cá nhân.

Cách tiếp cận này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh quan hệ thương mại Trung Quốc – Mỹ vẫn căng thẳng, khi Bắc Kinh ngày càng xem Liên minh châu Âu là một thành tố then chốt trong chiến lược rộng hơn.

Trung tâm của chuyến tham quan văn hóa của ông Macron tại Trung Quốc là hệ thống thủy lợi Đô Giang Yển. Được xây dựng từ thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên, di sản thế giới UNESCO này vẫn là công trình thủy lực không đập lớn lâu đời nhất còn hoạt động trên thế giới.

Bằng việc giới thiệu địa điểm này, Bắc Kinh gửi thông điệp tới Pháp khá rõ ràng: Hợp tác không nên bị trói buộc bởi những đối lập cứng nhắc giữa Đông và Tây, cũng không nên bị định hình bởi logic kiềm chế. Thay vào đó, hợp tác nên thuận theo “dòng chảy” tự nhiên của lợi ích chung, từ thương mại và hành động vì khí hậu đến trao đổi văn hóa và giáo dục.

Ngoại giao bóng bàn 2.0

Ông Macron giao lưu bóng bàn khi thăm Trung Quốc (Ảnh: AFP).