Đô thị thông minh cần lấy con người làm trung tâm

Khái niệm mới về đô thị thông minh được ông Nguyễn Văn Khoa, Tổng giám đốc FPT, Chủ tịch Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam (Vinasa), chia sẻ tại Lễ trao giải thưởng Thành phố thông minh Việt Nam 2025 sáng 23/12.

Dẫn Nghị định 269 của Chính phủ ban hành tháng 10 về phát triển đô thị thông minh, ông Khoa cho biết theo định nghĩa mới, đô thị thông minh là đô thị vận hành dựa trên dữ liệu, công nghệ số và đổi mới sáng tạo. “Trong đó con người là trung tâm, chính quyền là người kiến tạo, doanh nghiệp là động lực, công nghệ là công cụ nhằm tối ưu quản trị, nâng cao chất lượng sống, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường”, ông Khoa nói.

Theo ông, đô thị thông minh “không đồng nghĩa với nhiều cảm biến hay phần mềm”, mà là sự kết nối giữa bốn bên gồm chính quyền, doanh nghiệp, người dân, cộng đồng, và liên thông dữ liệu, quy trình, chính sách và nguồn lực.

Yêu cầu trong Nghị định 269 cũng nhấn mạnh phát triển đô thị thông minh phải lấy người dân làm trung tâm. Các hoạt động hướng tới cải thiện chất lượng sống, tối ưu hóa dịch vụ, tiện ích phục vụ người dân; tạo điều kiện cho người dân tham gia trong quá trình quản lý, vận hành, giám sát phát triển đô thị thông minh. Hạ tầng và dịch vụ số của đô thị thông minh phải chú trọng yêu cầu về công bằng số, giảm thiểu khoảng cách số.

Theo Chủ tịch Vinasa, đây cũng là lý do năm nay việc đánh giá đô thị thông minh có nhiều thay đổi, nhằm ghi nhận chuyển biến mạnh mẽ của các tỉnh, thành phố, đồng thời lựa chọn, giới thiệu, kết nối những sản phẩm công nghệ xuất sắc cho đô thị và cuộc sống góp phần thúc đẩy phát triển đô thị thông minh, bền vững vì hạnh phúc của người dân và phát triển kinh tế.

Từ thống kê các đơn vị tham gia giải thưởng đô thị thông minh, ông Khoa cho biết Việt Nam “đang bắt nhịp rất nhanh với xu hướng”. Theo đó, các đô thị Việt Nam đã đi qua giai đoạn “phong trào” và bước vào giai đoạn “thực chất”. Cụ thể, công nghệ đã được đưa vào để giải quyết một số “nỗi đau” như ùn tắc, ngập lụt, thủ tục hành chính và tiết kiệm năng lượng. Ngoài ra, AI cũng đi vào từng ngõ ngách cuộc sống, từ dịch vụ công đến an ninh trật tự. Tại giải thưởng năm nay, Đà Nẵng nhận giải Thành phố thông minh đáng sống Việt Nam 2025 do người dân bình chọn và lần thứ sáu đoạt giải Thành phố thông minh Việt Nam.

Một trong những nội dung được thảo luận nhiều tại sự kiện là các ứng dụng của dữ liệu và AI trong vận hành.

Theo đại diện VNPT AI, trí tuệ nhân tạo dần đóng vai trò “bộ não” của thành phố khi có khả năng xử lý, phân tích và kết nối khối lượng dữ liệu đô thị khổng lồ theo thời gian thực. AI không chỉ dừng ở việc giám sát, mà còn giúp đô thị chuyển sang mô hình vận hành thông minh, chủ động và dự báo.

Đây cũng là xu hướng phát triển của đô thị thông minh giai đoạn 3.0 – vận hành theo dữ liệu và AI, sau hai giai đoạn phát triển hạ tầng cảm biến và dịch vụ số trước đây. Trên cơ sở đó, AI cho phép đô thị có thể hiểu, dự báo và ra quyết định thay vì chỉ phản ứng thụ động trước các sự cố. Việc kết nối dữ liệu từ nhiều lĩnh vực giúp hình thành một bức tranh tổng thể về hoạt động của toàn đô thị.

Báo cáo của đơn vị này cho thấy AI có thể giúp giảm 10-40% ùn tắc và xử lý sự cố nhanh hơn, trong khi tối ưu chi phí vận hành đô thị. Ngoài ra, một ứng dụng khác của AI là giúp mỗi người dùng có một trợ lý ảo riêng.

Đại diện Đà Nẵng, thành phố sáu lần đạt giải Thành phố thông minh Việt Nam, cũng nhấn mạnh sau khi chính thức triển khai đề án vào 2018, việc điều hành đô thị diễn ra trên môi trường số, gắn với dữ liệu và trí tuệ nhân tạo. Cổng dữ liệu mở của thành phố có hơn 1.500 dữ liệu mở thuộc 17 lĩnh vực khác nhau như Công nghiệp, Kinh tế, Thông tin – Truyền thông.

AI cũng được thành phố sử dụng trong nhiều nghiệp vụ, như phát hiện, cảnh báo về các điểm ngập lụt, tình trạng đông người ở bộ phận một cửa để bố trí thêm cán bộ, phát hiện đám đông, du khách vi phạm tại các khu du lịch…

Lưu Quý