Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật

Tại phiên họp, Ban Chỉ đạo đã xem xét cho ý kiến về các nội dung liên quan tới kết quả tổng kết công tác cải cách tư pháp nhiệm kỳ 2021 – 2026 và phương hướng, nhiệm vụ công tác cải cách tư pháp nhiệm kỳ 2026 – 2031; dự thảo chương trình công tác năm 2026 và Đề án Tổng kết, đánh giá chế định bào chữa viên nhân dân để có giải pháp trong thời gian tới.

Kết luận phiên họp, Chủ tịch nước Lương Cường, Trưởng ban Chỉ đạo nhấn mạnh phiên họp lần thứ 3 năm 2025 của Ban chỉ đạo đã hoàn thành đầy đủ chương trình đề ra với các ý kiến phát biểu nghiêm túc, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, đánh giá, làm rõ, bổ sung, đề xuất giải pháp về cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Trên cơ sở đánh giá những kết quả đạt được và chỉ rõ những tồn tại, hạn chế trong cách cách tư pháp những năm qua, Chủ tịch nước đề nghị về phương hướng, nhiệm vụ cải cách tư pháp nhiệm kỳ 2026 – 2031 cần tiếp tục quán triệt sâu sắc và thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, quan điểm của Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội XIV, các nghị quyết của Đảng về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật trong giai đoạn mới.

Cùng với đó, các thành viên ban chỉ đạo, trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của mình, quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, tổ chức thuộc phạm vi quản lý chủ động xây dựng kế hoạch triển khai chương trình công tác cải cách tư pháp năm 2026. Tăng cường phối hợp liên ngành; bảo đảm các nhiệm vụ được thực hiện đúng tiến độ, đạt chất lượng, hiệu quả thiết thực. Quá trình triển khai các nhiệm vụ cần cần quan tâm chăm lo xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tư pháp; gắn yêu cầu trách nhiệm công việc đạt kết quả cao kèm cơ chế, chính sách cán bộ tư pháp hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Đối với Đề án Tổng kết, đánh giá chế định bào chữa viên nhân dân để có giải pháp trong thời gian tới, Chủ tịch nước đề nghị cần thực hiện theo đúng các quy định của pháp luật; đồng thời chủ động nghiên cứu, đề xuất những sửa đổi bổ sung bám sát quan điểm của Đảng là lấy dân làm gốc và Nhà nước của nhân dân, vì nhân dân.

Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương giao Ban Nội chính Trung ương, cơ quan thường trực Ban chỉ đạo tiếp thu đầy đủ các ý kiến tại phiên họp, hoàn thiện tổng kết công tác cải cách tư pháp nhiệm kỳ 2021 – 2026 và các phương hướng, nhiệm vụ trình cấp có thẩm quyền.

Sửa 23 luật, 5 nghị quyết, 4 pháp lệnh thuộc lĩnh vực tư pháp

Về kết quả tổng kết công tác cải cách tư pháp, nhiệm kỳ vừa qua, các cấp ủy, tổ chức đảng đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quán triệt, triển khai thực hiện và thể chế hóa kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy các cơ quan tư pháp.

Ban Chỉ đạo đã tham mưu, giúp Bộ Chính trị lãnh đạo, chỉ đạo công tác tư pháp, cải cách tư pháp theo đúng chủ trương, đường lối của Đảng, trong đó nổi bật là Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành, sửa đổi 23 luật, 5 nghị quyết, 4 pháp lệnh liên quan đến lĩnh vực tư pháp.

Pháp luật về hình sự, dân sự, tố tụng tư pháp được xây dựng, hoàn thiện tương đối đầy đủ, đồng bộ, kịp thời, đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của các cơ quan tư pháp, bổ trợ tư pháp tiếp tục được kiện toàn, đổi mới phù hợp với chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tư pháp được chú trọng.

Đội ngũ cán bộ tư pháp, bổ trợ tư pháp đã có sự trưởng thành cả về số lượng và chất lượng. Nhiều hoạt động bổ trợ tư pháp được xã hội hóa, phục vụ có hiệu quả cho công tác điều tra, truy tố, xét xử, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu xã hội…

Phát huy vai trò của bào chữa viên nhân dân

Về tổng kết, đánh giá chế định bào chữa viên nhân dân để có giải pháp trong thời gian tới, Ban Chỉ đạo cho rằng chế định được quy định trong luật tố tụng hình sự, có tính lịch sử, chính trị – xã hội gắn liền với hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên của Mặt trận; là công cụ để Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên tham gia giám sát, kiểm soát quyền lực đối với hoạt động tư pháp, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp các hội viên trong tố tụng hình sự; giúp người bị buộc tội có thêm sự lựa chọn người bào chữa.

Tuy nhiên, thời gian gần đây, chế định này cơ bản “không còn vận hành trên thực tế” do chất lượng chuyên môn của đa số bào chữa viên nhân dân không cao, không được đào tạo chuyên sâu về các kỹ năng tranh tụng nên gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc khi hành nghề, cùng với đó các cơ chế, chính sách về bào chữa viên nhân dân chưa được hoàn thiện.

Để phát huy vai trò của bào chữa viên nhân dân trên thực tế và để bào chữa viên nhân dân thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình theo quy định của pháp luật, Ban Chỉ đạo đề nghị cần bổ sung các giải pháp cụ thể hơn, gắn với trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có liên quan và lộ trình thực hiện các giải pháp.