Việt Nam dự báo hết thời dân số vàng vào năm 2036

Báo cáo Dự báo dân số Việt Nam giai đoạn 2024-2074 do Tổng cục Thống kê công bố ngày 23/12 đã đưa ra cảnh báo mới nhất về sự chuyển dịch nhân khẩu học này. Theo cơ quan thống kê, nước ta đang ở những năm tháng thuận lợi nhất của thời kỳ cơ cấu dân số vàng – giai đoạn bắt đầu từ năm 2007, khi tỷ trọng trẻ em (0-14 tuổi) dưới 30% và người cao tuổi (trên 65 tuổi) dưới 15%.

Trong khoảng thời gian từ nay đến năm 2035, Việt Nam vẫn duy trì được nguồn nhân lực dồi dào với tỷ lệ người trong độ tuổi lao động (15-64 tuổi) giữ ở mức cao, từ 67,4% năm nay xuống 66,9% vào cuối chu kỳ. Lúc này, tỷ số phụ thuộc chung thường đạt dưới 50%, tức cứ hai người lao động sẽ gánh một người phụ thuộc, tạo đà tối ưu cho tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, cục diện sẽ thay đổi vào năm 2036 khi tỷ trọng người trên 65 tuổi chạm mốc 15%, đánh dấu sự kết thúc chính thức của cơ cấu dân số vàng. Sau mốc này, tốc độ già hóa sẽ diễn ra rất nhanh. Dữ liệu dự báo cho thấy, nếu năm 2024 cứ 100 trẻ em có khoảng 60 người cao tuổi, thì đến năm 2074, con số này sẽ tăng vọt lên gần 225 người. Tương quan sẽ thay đổi từ hai trẻ em/một người già hiện nay sang hai trẻ em/4 người già vào cuối kỳ dự báo, tạo áp lực khổng lồ lên hệ thống an sinh xã hội.

GS Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Dân số và các vấn đề xã hội, Đại học Kinh tế Quốc dân, ví cơ cấu dân số vàng “quý như vàng” bởi cơ hội này chỉ xuất hiện một lần trong lịch sử mỗi quốc gia và thường kéo dài 30-45 năm. Việt Nam đã tận dụng được 20 năm và hiện còn khoảng 15 năm dư địa. Ông Cử nhấn mạnh đây là giai đoạn then chốt để Việt Nam tạo ra kỳ tích kinh tế tương tự như Nhật Bản hay Hàn Quốc đã làm được.

Trước nguy cơ “chưa giàu đã già”, giới chuyên gia nhận định già hóa dân số sẽ tác động mạnh đến cấu trúc nền kinh tế, buộc phải thay đổi từ thiết kế cơ sở hạ tầng, thị trường lao động đến hệ thống chăm sóc sức khỏe. Để ứng phó, Luật Dân số mới vừa được Quốc hội thông qua đã chuyển trọng tâm từ kiểm soát mức sinh sang khuyến sinh và thích ứng với già hóa.

Quy định mới trao quyền tự quyết về thời điểm, số lượng con cho các cặp vợ chồng dựa trên điều kiện kinh tế, thay vì khuyến khích sinh 1-2 con như trước. Nhà nước sẽ hỗ trợ tài chính cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi tại vùng mức sinh thấp, đồng thời ưu tiên cho nhóm này mua hoặc thuê nhà ở xã hội. Chính sách “sát sườn” này nhằm giúp các gia đình sớm an cư, giảm gánh nặng kinh tế để tập trung nuôi dạy con cái.

Song song các biện pháp kích cầu mức sinh, Luật chú trọng phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi. Sinh viên chuyên ngành lão khoa sẽ được miễn giảm học phí, cấp học bổng; nhân viên y tế trong lĩnh vực này cũng sẽ hưởng cơ chế đãi ngộ đặc biệt nhằm thu hút nhân tài phục vụ cho xã hội già hóa trong tương lai gần.

Lê Nga