Gần đây, Đại học Hồng Kông (Trung Quốc) ghi nhận một vụ việc gây xôn xao trong giới học thuật. Giáo sư Paul Yip Siu-fai đã phải rời vị trí Phó Trưởng khoa Khoa học Xã hội sau khi chấp nhận rút lại một bài báo khoa học do ông đồng tác giả với một nghiên cứu sinh.
Bài báo này nghiên cứu về lịch sử tỷ lệ sinh tại Hồng Kông. Tuy nhiên, nghiên cứu sinh nói trên đã không công bố việc trong bài báo có sử dụng nội dung do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra. Vì vậy, khi bài báo đăng tải, một số tài liệu tham khảo bị phát hiện không có thật, làm dấy lên nghi vấn về tính xác thực và độ tin cậy của nghiên cứu.
Giáo sư Yip là học giả uy tín nhiều năm qua tại Hồng Kông (Trung Quốc) khiến vụ việc gây chú ý của cộng đồng mạng. Vụ việc cũng là lời cảnh báo về cách sử dụng AI trong nghiên cứu khoa học.
Từ câu chuyện này, nhiều ý kiến cho rằng nhà trường cần sớm triển khai các chương trình đào tạo và cơ chế đánh giá bắt buộc đối với toàn bộ giảng viên, học giả và nhà nghiên cứu, nhằm bảo đảm tính minh bạch và chuẩn mực trong việc sử dụng các công cụ AI và nguồn dữ liệu liên quan.
Thực tế cho thấy, những vụ lạm dụng AI trong học tập và nghiên cứu đang ngày càng gia tăng, gióng lên hồi chuông cảnh báo đối với hệ thống giáo dục đại học. Điều này buộc các trường đại học phải hành động khẩn cấp, tái cấu trúc cách tiếp cận và quản lý việc ứng dụng công nghệ mới, qua đó bảo vệ tính liêm chính và minh bạch của học thuật.
Sinh viên bên trong khuôn viên Đại học Hồng Kông (Trung Quốc) (Ảnh: Karma Lo).
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang góp phần nâng cao năng suất trong nhiều lĩnh vực, trong đó có hoạt động học thuật. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích, công nghệ này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Việc dễ tiếp cận, chi phí thấp và sử dụng thuận tiện khiến ngày càng nhiều sinh viên nộp bài do AI tạo ra mà không tự đọc, tự nghiên cứu hay tự viết. Tình trạng lạm dụng này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng học tập mà còn tác động tiêu cực đến môi trường học thuật nói chung.
Trước thực tế đó, các cơ sở giáo dục cần có biện pháp xử lý rõ ràng đối với những trường hợp lạm dụng AI, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm của người học và người nghiên cứu khi sử dụng công nghệ này. Mục tiêu là bảo vệ các chuẩn mực và tính liêm chính trong học thuật.
AI có thể hỗ trợ quá trình nghiên cứu, nhưng không bảo đảm hoàn toàn về độ chính xác và mức độ tin cậy của thông tin. Do đó, các nhà nghiên cứu cần thận trọng, kiểm chứng kỹ lưỡng nội dung do AI hỗ trợ tạo ra, tương tự như khi sử dụng bất kỳ nguồn tư liệu nào khác.
Hiện nay, nhiều trường đại học trên thế giới đã tích hợp các công cụ AI vào giảng dạy và nghiên cứu, song song với việc xây dựng cơ chế kiểm soát để tránh lạm dụng. Trên thực tế, không ít giảng viên gặp khó khăn trong việc ngăn sinh viên phụ thuộc vào AI để viết bài luận và hoàn thành bài tập.
Cách làm này đi ngược lại mục tiêu giáo dục, thậm chí có thể dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng. Trong một số lĩnh vực khoa học, các nghiên cứu có sự hỗ trợ của AI cũng đang làm dấy lên nghi vấn về tính hợp lệ của kết quả.
AI là công nghệ phát triển nhanh và liên tục thay đổi, được dự báo sẽ tác động sâu rộng đến cách thức các trường đại học giảng dạy và tiến hành nghiên cứu trong tương lai. Công nghệ này mở ra một “thế giới mới” với cả tri thức và những sai sót tiềm ẩn. Vì vậy, sinh viên và giảng viên cần học cách tiếp cận và sử dụng AI một cách có định hướng, có trách nhiệm trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Nguyễn Hữu Đạt
Nguồn: https://dantri.com.vn/giao-duc/giao-su-noi-tieng-mat-chuc-vi-ai-loi-canh-tinh-cho-gioi-khoa-hoc-20251230141916869.htm
