Mô hình ‘trên điện – dưới nuôi’ đầu tiên ở miền Bắc khởi công tại Quảng Ninh

Ngày 19/12, tỉnh Quảng Ninh phối hợp cùng BIM Group khởi công dự án Trung tâm ương giống, nuôi trồng thủy sản công nghiệp kết hợp Nhà máy điện mặt trời Đầm Hà tại xã Đầm Hà và Quảng Tân. Đây là nhà máy điện mặt trời đầu tiên tại Quảng Ninh và khu vực miền Bắc được triển khai theo mô hình tích hợp giữa năng lượng tái tạo và sản xuất nông nghiệp.

Sự kiện diễn ra trong bối cảnh tỉnh đặt mục tiêu phát triển năng lượng sạch, nâng tỷ trọng năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng sơ cấp lên 2,3-2,9% vào năm 2030. Cùng với đó, địa phương thúc đẩy tăng trưởng xanh và kinh tế tuần hoàn, hướng tới tiêu chuẩn xanh cho các khu công nghiệp và khu kinh tế, tối ưu sử dụng năng lượng trong sản xuất – kinh doanh.

Dự án tại Đầm Hà được xây dựng dựa trên mô hình phát triển năng lượng tái tạo kết hợp sản xuất khác mà BIM Group đã triển khai trước đó. Tại Ninh Thuận, một khu kinh tế năng lượng – muối hình thành trên diện tích hơn 2.500 ha, kết hợp sản xuất muối công nghiệp với các dự án điện mặt trời và điện gió quy mô lớn. Trên cùng không gian, năng lượng tái tạo và nông nghiệp được tổ chức theo hướng bổ trợ, khai thác lợi thế nắng, gió và quỹ đất khô hạn.

Tuy nhiên, điều kiện tại Quảng Ninh đặt ra bài toán khác. Quỹ đất hạn chế, cường độ bức xạ thấp hơn và hệ sinh thái nuôi trồng thủy sản đòi hỏi yêu cầu kỹ thuật cao. Vì vậy, dự án tại Đầm Hà không lặp lại mô hình cũ, mà là bước điều chỉnh cách làm để phù hợp bối cảnh miền Bắc.

Ông Nguyễn Hải Vinh, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Năng lượng BIM (BIM Energy), cho biết đây là mô hình đầu tiên được triển khai tại miền Bắc, trên cơ sở kinh nghiệm tích lũy từ các dự án trước.

“Trước đó, chúng tôi đã có kinh nghiệm kết hợp nông nghiệp với sản xuất năng lượng sạch tại Ninh Thuận trong lĩnh vực sản xuất muối. Nuôi tôm có những đặc thù khác, nhưng các mô hình tương tự đã được triển khai ở quy mô nhỏ và vừa tại miền Nam với kết quả tích cực”, ông Vinh nói.

Theo thiết kế, nhà máy điện mặt trời Đầm Hà có công suất 100 MW, dự kiến sản xuất khoảng 150 triệu kWh điện mỗi năm. Theo tính toán của đơn vị, sản lượng này giúp giảm gần 100.000 tấn CO2 mỗi năm, góp phần giảm phụ thuộc vào nguồn điện hóa thạch và phù hợp với định hướng giảm phát thải trong lĩnh vực năng lượng.

Dự án được triển khai trên diện tích khoảng 124 ha của khu nuôi trồng thủy sản hiện hữu. Với thiết kế đặc thù, hệ thống pin mặt trời được bố trí để không ảnh hưởng đến hoạt động nuôi trồng phía dưới. Theo đơn vị triển khai, mô hình cho phép trên cùng một diện tích tạo ra hai dòng giá trị: điện năng sạch và thủy sản công nghệ cao. Điện được bổ sung cho lưới quốc gia, trong khi thủy sản được sản xuất theo quy trình kiểm soát, hướng tới thị trường trong nước và xuất khẩu.

Ở góc độ sử dụng tài nguyên, mô hình giúp giảm áp lực chuyển đổi đất nông nghiệp cho các dự án năng lượng, đồng thời khai thác hiệu quả các vùng mặt nước. Đây là điểm sáng trong bối cảnh nhiều địa phương ven biển đối mặt với xung đột giữa phát triển hạ tầng và bảo tồn không gian sản xuất.

Về kỹ thuật, việc che phủ một phần mặt nước bằng pin mặt trời góp phần hạn chế bốc hơi và giảm biến động nhiệt độ ao nuôi, hỗ trợ ổn định môi trường sinh trưởng của thủy sản. Hạ tầng nuôi trồng hiện hữu cũng giúp rút ngắn thời gian chuẩn bị và giảm chi phí đầu tư cho dự án điện.

Một trong những thách thức lớn của mô hình là hệ thống giá đỡ pin trong môi trường nuôi trồng thủy sản. Theo ông Nguyễn Hải Vinh, nếu áp dụng giải pháp truyền thống với mật độ cọc lớn, hoạt động nuôi tôm có thể bị ảnh hưởng. Để giải bài toán này, doanh nghiệp áp dụng giải pháp cáp treo, với các cột đặt bên ngoài, treo hệ thống cáp và lắp pin phía trên. “Cách làm giúp giảm tối đa số cọc trong ao, hạn chế tác động đến quy trình nuôi trồng”, ông nói.

Ông Vinh cho biết thêm, các ao xử lý nước đặc biệt phù hợp để lắp pin. Với khu nuôi chính, pin được treo cao hơn và bố trí thưa để đảm bảo ánh sáng. “Nuôi tôm không phải lúc nào nắng gắt cũng tốt. Trong điều kiện miền Bắc, che phủ hợp lý còn giúp ổn định môi trường ao nuôi”, ông Vinh chia sẻ.

So với tổ hợp năng lượng – muối tại Ninh Thuận, mô hình tại Đầm Hà thể hiện mức độ tích hợp cao hơn. Điện mặt trời không chỉ chia sẻ mặt bằng, mà còn phải thích ứng trực tiếp với quy trình nuôi trồng, đảm bảo an toàn sinh học và chất lượng môi trường nước. Điều này giúp mô hình có tính hoàn thiện cao hơn, hướng tới khả năng nhân rộng tại các vùng nuôi trồng ven biển khác.

Theo kế hoạch, nhà máy điện mặt trời Đầm Hà sẽ hoàn thành vào đầu quý I/2027, với tổng mức đầu tư khoảng 1.840 tỷ đồng. Nhà máy dự kiến sản lượng năm đầu khoảng 144,67 triệu kWh, kết nối lưới điện quốc gia qua hạ tầng 220 kV Cẩm Phả – Hải Hà.

Dự án được triển khai trong bối cảnh miền Bắc đối mặt nguy cơ thiếu nguồn, nhất là vào các giai đoạn cao điểm. Theo ông Vinh, dù Quảng Ninh có nhiều nhà máy nhiệt điện, các nguồn này phục vụ toàn miền Bắc, không chỉ riêng địa phương. Khu vực phía đông bắc, gần biên giới, vẫn có nguy cơ thiếu nguồn và phải tính đến phương án nhập khẩu điện. “Khi có thêm nguồn điện tại chỗ, áp lực nhập khẩu sẽ giảm. Vai trò của dự án là bổ sung và hỗ trợ lưới điện trong những giai đoạn cao điểm”, ông nói.

Theo đó, nhà máy điện mặt trời Đầm Hà dự kiến cung cấp lượng điện tương đương nhu cầu của vài chục nghìn hộ dân. Ngoài ra, doanh nghiệp đang nghiên cứu và đề xuất các giải pháp lưu trữ năng lượng nhằm tăng khả năng hỗ trợ lưới điện trong tương lai.

Bên cạnh nguồn thu từ điện sạch, mô hình còn góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương theo hướng kỹ thuật cao. Khi vận hành toàn phần, tổ hợp dự kiến tạo việc làm cho gần 150 lao động trong các khâu nuôi trồng, vận hành hệ thống điện, kiểm soát môi trường nước và dịch vụ hậu cần, chế biến; qua đó, nâng cao thu nhập cho người dân và thúc đẩy quá trình chuyển đổi từ nuôi trồng nhỏ lẻ sang sản xuất theo hướng công nghiệp.

Từ tổ hợp năng lượng – sản xuất tại Ninh Thuận đến mô hình nuôi trồng thủy sản kết hợp điện mặt trời tại Quảng Ninh, có thể thấy một mạch phát triển xuyên suốt: đưa năng lượng tái tạo vào hệ sinh thái sản xuất thay vì phát triển tách rời theo từng dự án đơn ngành. Nếu Ninh Thuận là bài toán tối ưu hóa đất và khí hậu khắc nghiệt, thì Quảng Ninh là phép thử cho khả năng tích hợp năng lượng với sản xuất có giá trị cao và yêu cầu kỹ thuật phức tạp hơn.

Mô hình tại Đầm Hà không chỉ mang ý nghĩa bổ sung nguồn điện sạch, mà còn gợi mở hướng tổ chức lại không gian sản xuất – nơi mỗi đơn vị tài nguyên được khai thác hiệu quả hơn, phù hợp với mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.

Nội dung: Song Anh – Thiết kế: Thái Hưng