Con số 46 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu dệt may năm 2025 thoạt nhìn vẫn đủ để ngành “ăn mừng”. Nhưng phía sau tăng trưởng 5,6% đó là một thực tế kém hào nhoáng hơn: Biên lợi nhuận gộp bị siết chặt, dòng tiền căng thẳng và rủi ro đóng cửa nhà máy đã không còn là cảnh báo xa vời.
“Nếu thuế của Mỹ duy trì hoặc tăng thêm, những doanh nghiệp không chịu nổi chi phí sẽ buộc phải thu hẹp hoặc rời cuộc chơi”, bà Corinna Joyce, Chủ nhiệm ngành Quản trị doanh nghiệp thời trang tại RMIT Việt Nam, nhận định.
Mỹ là một trong những thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam, chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch xuất khẩu dệt may (Ảnh: Pexels).
Thuế 20% – “liều thuốc đắng” đã ngấm vào từng đơn hàng
Ngày 7/8 đánh dấu bước ngoặt lớn của ngành khi Mỹ chính thức áp thuế 20% với phần lớn hàng dệt may nhập khẩu từ Việt Nam. Mức thuế này thấp hơn đáng kể so với con số 46% từng được Tổng thống Donald Trump đưa ra hồi tháng 4, nhưng nếu đặt lên bàn cân khu vực, Việt Nam vẫn đang chịu sức ép lớn hơn các đối thủ trực tiếp.
Indonesia và Campuchia cùng chịu thuế 19%, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ chỉ ở mức 15%. Khoảng chênh tưởng như nhỏ này lại mang ý nghĩa sống còn trong ngành có biên lợi nhuận vốn mỏng.
Tác động xuất hiện gần như tức thì. Theo số liệu của Reuters, chỉ trong hai tháng 8 và 9, xuất khẩu giày dép của Việt Nam sang Mỹ giảm tới 27%, dệt may giảm khoảng 20%. Nhưng điều đáng lo hơn không nằm ở doanh thu, mà ở biên lợi nhuận đang bị “ăn mòn” nhanh chóng.
Lấy ví dụ Nike, thương hiệu có khoảng một nửa sản lượng giày dép toàn cầu sản xuất tại Việt Nam. Khi thuế tăng, chi phí không dừng lại ở nhà nhập khẩu Mỹ. “Gánh nặng được chia đều trên toàn chuỗi cung ứng”, bà Corinna Joyce phân tích. Một phần chi phí bị đẩy ngược về nhà sản xuất Việt Nam, phần còn lại chuyển sang người tiêu dùng Mỹ thông qua giá bán lẻ cao hơn.
Để giữ đơn hàng, nhiều doanh nghiệp Việt Nam buộc phải chấp nhận hy sinh lợi nhuận ngắn hạn – một lựa chọn khó khăn nhưng gần như không thể tránh.
Sóng gió thuế quan đang khiến ngành dệt may phân hóa rõ rệt. Những doanh nghiệp sở hữu chuỗi sản xuất tích hợp từ sợi, dệt, nhuộm đến may, đang có lợi thế vượt trội.
Một doanh nghiệp lớn trong nhóm này cho biết thị trường cuối năm 2025 “không quá xấu”, đơn hàng tương đối ổn định. Tuy nhiên, dưới góc nhìn đầu tư, mức tăng chỉ mang tính cầm cự: Khối lượng đơn hàng tăng nhẹ hoặc đi ngang, tăng trưởng thực không đáng kể.
Điểm tựa giúp họ đứng vững nằm ở khả năng kiểm soát chi phí đầu vào, linh hoạt nguồn nguyên liệu và giảm phụ thuộc vào bên thứ ba. Ngược lại, các doanh nghiệp thuần gia công đang chịu áp lực lớn nhất khi không còn dư địa để “chia sẻ” thêm chi phí.
46 tỷ USD và nghịch lý tăng trưởng không lợi nhuận
Một sự dịch chuyển chiến lược đang diễn ra âm thầm nhưng quyết liệt: Tái cấu trúc nguồn nguyên liệu để tránh rủi ro xuất xứ và thuế trừng phạt.
Số liệu 11 tháng năm 2025 cho thấy, bông từ Mỹ chiếm tới 47% tổng lượng bông Việt Nam nhập khẩu, tăng gần 94% so với cùng kỳ. Đây không chỉ là quyết định thương mại, mà là bài toán chính trị – tài chính.
Một mặt, Việt Nam giảm thâm hụt thương mại với Mỹ – yếu tố nhạy cảm trong đàm phán thuế. Mặt khác, doanh nghiệp tránh được nguy cơ bị áp thuế tới 40% nếu hàng hóa bị coi là “trung chuyển” từ Trung Quốc. Trong bối cảnh đó, nguyên liệu từ Trung Quốc và Hàn Quốc, từng là trụ cột của ngành, đang dần trở thành “tài sản rủi ro” trên bảng cân đối kế toán.
Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) cho biết kim ngạch xuất khẩu năm 2025 đạt khoảng 46 tỷ USD, hàng hóa có mặt tại 138 thị trường. Chủ tịch VITAS Vũ Đức Giang nhấn mạnh vai trò của đa dạng hóa thị trường và chuyển đổi số.
Tuy nhiên, dưới lăng kính tài chính, tăng doanh thu không đồng nghĩa tăng lợi nhuận. Chi phí tuân thủ quy định mới của Mỹ, đầu tư công nghệ, yêu cầu chuyển đổi xanh và minh bạch chuỗi cung ứng đang bào mòn dòng tiền doanh nghiệp.
Đáng lo hơn, nhiều khoản đầu tư lớn cho công nghệ và phát triển bền vững cần vài năm mới phát huy hiệu quả, trong khi dòng tiền tự do ngắn hạn bị siết chặt. Nguy cơ cắt giảm lao động vẫn hiện hữu nếu đơn hàng từ Mỹ – thị trường chiếm khoảng 40% kim ngạch – tiếp tục suy yếu.
Nhập khẩu bông từ Mỹ vào Việt Nam đã tăng mạnh trong năm 2025 (Ảnh: Pexels).
Năm 2026: Không còn chỗ cho gia công giá rẻ
Bước sang năm 2026, câu hỏi cốt lõi không còn là “xuất khẩu được bao nhiêu”, mà là “bán được giá trị gì”. Mô hình gia công CMT với biên lợi nhuận mỏng đang bộc lộ giới hạn rõ ràng trước các cú sốc thuế quan.
Các chuyên gia RMIT khuyến nghị ngành dệt may Việt Nam cần tái cấu trúc theo 3 trục chính:
Thứ nhất, nâng hạng chuỗi giá trị, chuyển sang thiết kế, ODM, xây dựng thương hiệu và quản trị chuỗi cung ứng để cải thiện biên lợi nhuận.
Thứ hai, đa dạng hóa thị trường, đặc biệt khai thác sâu EU, châu Á, châu Đại Dương và thị trường nội địa như một “vùng đệm” an toàn.
Thứ ba, tận dụng chiến lược “Trung Quốc +1”. Việt Nam vẫn có lợi thế về ổn định chính trị và lao động, trong khi việc tăng nhập khẩu hàng Mỹ (như bông) được xem là nước cờ để đổi lấy sự ổn định đơn hàng.
Năm 2026 sẽ là năm sàng lọc khốc liệt. Doanh nghiệp nào dám đầu tư, chấp nhận đau ngắn hạn để đổi lấy lợi thế dài hạn sẽ trụ lại. Phần còn lại có nguy cơ bị đào thải khỏi cuộc chơi toàn cầu ngày càng khắt khe.
Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/nghich-ly-det-may-2025-doanh-thu-tang-nhung-loi-nhuan-boc-hoi-20251231145015902.htm
