Bảo đảm công bằng cho người tham gia bảo hiểm

Có 7 năm tham gia bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) nhưng sau khi nghỉ việc từ cuối tháng 2-2025, chị Nguyễn Thị Kiều Loan, công nhân Công ty TNHH Sản xuất – Thương mại – Dịch vụ Vinh Thông (KCN Tân Bình, quận Tân Phú, TP HCM), lại không thể hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) do công ty nợ BHXH, BHTN.

Thiệt thòi quyền lợi

Chị Loan đã làm việc tại công ty này và tham gia BHTN 7 năm, trong đó gần 3 năm công ty có trừ lương nhưng không đóng BHXH, BHTN cho người lao động (NLĐ). Do bị công ty nợ lương nên tháng 2-2025, chị Loan nghỉ việc nhưng không được hưởng BHTN. Hiện chị mang thai gần 8 tháng, không thể tìm được việc làm mới, trong khi chồng là lao động tự do, thu nhập bấp bênh, lại đang nuôi con nhỏ, ở nhà trọ nên cuộc sống rất khó khăn.

“Do doanh nghiệp nợ BHXH nên khi sinh con, tôi cũng không được hưởng chế độ thai sản, BHYT. Nếu được hưởng BHTN (khoảng 4 tháng) thì ít ra tôi cũng có một khoản chi phí trang trải trong thời gian sinh và nuôi con nhỏ” – chị Loan nói. Vì vậy, chị mong mỏi có chính sách giải quyết BHTN cho NLĐ tại các doanh nghiệp nợ BHXH, BHTN theo hướng đóng đến đâu giải quyết hưởng đến đó để chia sẻ rủi ro với người thật sự thất nghiệp và có đóng vào quỹ BHTN trước đó.

Chị Lê Kiều Oanh (ngụ Đồng Nai) cũng gặp tình huống trớ trêu dẫn đến không được bảo lưu thời gian tham gia BHTN. Cuối năm 2024, công ty cắt giảm nhân sự nên chị mất việc và làm hồ sơ hưởng TCTN. Với thời gian hơn 5 năm đóng BHTN, chị được hưởng 5 tháng TCTN nhưng khi nhận được 3 tháng thì chị tìm được việc làm vào đầu tháng 3-2025. 

“Sau 3 ngày thử việc, công ty mới chính thức ký hợp đồng lao động (HĐLĐ) với tôi song suốt tuần đó, tôi tăng ca, lúc nào cũng căng thẳng, không kịp khai báo với trung tâm dịch vụ việc làm (DVVL) và nộp các hồ sơ liên quan trong vòng 3 ngày. Sau khi nhớ ra, tôi liên hệ thì được biết đã quá hạn bảo lưu” – chị Oanh cho hay.

Theo quy định của Luật Việc làm 2013, trường hợp bị chấm dứt hưởng TCTN do có việc làm, thời gian đóng tương ứng với thời gian hưởng TCTN mà NLĐ chưa nhận TCTN sẽ được bảo lưu làm căn cứ tính hưởng TCTN cho lần tiếp theo. Tại điều 21 Nghị định 28/2015/NĐ-CP đã được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 61/2020/NĐ-CP thì NLĐ đang hưởng TCTN khi có việc làm sẽ bị chấm dứt hưởng TCTN. 

Trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ ngày có việc làm, NLĐ phải thông báo với trung tâm DVVL nơi đang hưởng TCTN và kèm theo bản sao giấy tờ liên quan việc chấm dứt hưởng TCTN. Nếu không thông báo đúng thời hạn nêu trên sẽ không được bảo lưu thời gian NLĐ chưa nhận TCTN.

Chị Oanh cho rằng thời gian 3 ngày quá khắt khe, bởi khi mới tìm được việc làm, NLĐ phải chú tâm làm quen môi trường mới, dẫn đến có người không kịp làm thủ tục bảo lưu. “Vì vậy, tôi kiến nghị kéo dài thời gian thông báo và nộp hồ sơ để bảo lưu để NLĐ tránh bị thiệt thòi quyền lợi” – chị Oanh bày tỏ.

Chia sẻ khó khăn với người lao động

Theo quy định của Luật Việc làm, để hưởng BHTN, NLĐ phải đáp ứng các điều kiện gồm: đã chấm dứt HĐLĐ hoặc hợp đồng làm việc; đã đóng BHTN từ đủ 12 tháng trở lên; đã đăng ký thất nghiệp và nộp hồ sơ hưởng TCTN tại trung tâm DVVL trong thời hạn 3 tháng kể từ ngày chấm dứt HĐLĐ; chưa tìm được việc làm sau 15 ngày, kể từ ngày nộp hồ sơ hưởng BHTN.

Trường hợp NLĐ không thể nộp hồ sơ trực tiếp thì có thể ủy quyền cho người khác nếu thuộc một trong những trường hợp: Ốm đau, thai sản (có xác nhận của cơ sở y tế đủ thẩm quyền), tai nạn (có xác nhận của cảnh sát giao thông, cơ sở y tế có thẩm quyền) hoặc hỏa hoạn, lũ lụt, động đất, sóng thần, địch họa, dịch bệnh (có xác nhận của chủ tịch UBND xã, phường, thị trấn).

Tuy nhiên, theo ông Lưu Kim Hồng, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Nidec Việt Nam (Khu Công nghệ cao; TP Thủ Đức, TP HCM), thực tế có phát sinh trường hợp NLĐ đóng BHTN trên 12 tháng, đã chấm dứt HĐLĐ nhưng bị bệnh nặng nên không thể trực tiếp đến đăng ký hưởng BHTN, cũng không thể đi làm thủ tục ủy quyền cho người khác, dẫn đến không thể thực hiện thủ tục hưởng trợ cấp và mất quyền lợi cho quãng thời gian đã tham gia BHTN. Do vậy, ông Hồng cho rằng khi sửa đổi Luật Việc làm cần xem xét giải quyết quyền lợi BHTN cho đối tượng này để chia sẻ khó khăn với NLĐ khi ốm đau.

Góp ý cho dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi), ông Phạm Như Huỳnh, Phó Giám đốc HTX Mây tre lá Ba Nhất (quận Bình Thạnh, TP HCM), cho rằng dự thảo luật quy định thời gian hưởng TCTN tối đa không quá 12 tháng trong khi thời gian đóng BHTN trên 144 tháng thì không được bảo lưu là không hợp lý. Bởi lẽ, sẽ có người cả đời không thất nghiệp, họ làm việc liên tục đến lúc nghỉ hưu, thời gian đóng vào quỹ BHTN của họ rất dài nhưng không bao giờ được thụ hưởng quyền lợi.

Ông Huỳnh đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu theo hướng hỗ trợ trực tiếp NLĐ khi nghỉ hưu đối với người không thất nghiệp lần nào và có thời gian dài tham gia BHTN mà chưa được hưởng thụ quyền lợi. Mức trợ cấp có thể bằng 6 tháng TCTN (căn cứ trên mức tiền lương đóng BHTN hằng tháng của 6 tháng gần nhất trước khi nghỉ hưu) để bảo đảm tính chia sẻ rủi ro giữa những người tham gia.

“Thực tế, nhiều NLĐ khi nghỉ hưu nhận mức lương hưu thấp, không bảo đảm cuộc sống. Nếu được hưởng thêm quyền lợi từ BHTN, NLĐ sẽ có thời gian cân bằng cuộc sống, sẽ không tính đến chuyện “bất đắc dĩ” thất nghiệp để bớt thiệt thòi. Quỹ BHTN vẫn có nguồn thu bền vững do những người này khi làm việc càng lâu thì mức đóng càng cao” – ông Huỳnh nói.