Béo phì – hiểm họa tim mạch thầm lặng

Béo phì làm gia tăng bệnh tim mạch

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), vào năm 2021, BMI cao hơn mức tối ưu ước tính gây ra 3,7 triệu ca tử vong do các bệnh không lây nhiễm như bệnh tim mạch, tiểu đường, rối loạn thần kinh, bệnh hô hấp mãn tính và rối loạn tiêu hóa.

Bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, Phó giám đốc Trung tâm Tim mạch và Đột quỵ, Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, cho biết tình trạng béo phì đang ngày càng phổ biến và đang là vấn đề của nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

‘Mới đây, chúng tôi tiếp nhận một nam bệnh nhân chỉ mới hơn 30 tuổi nhưng đã bị tăng huyết áp và rối loạn nhịp tim. Chỉ số BMI của bệnh nhân này vượt 40, thuộc mức béo phì độ 3 – mức nghiêm trọng nhất. Nếu không điều trị bệnh nền và kiểm soát cân nặng kịp thời, bệnh nhân sẽ có nguy cơ cao gặp phải những biến chứng lâu dài như suy tim hay tai biến mạch máu não’, bác sĩ Mạnh chia sẻ.

Theo bác sĩ Mạnh, sự gia tăng của béo phì phần lớn đến từ lối sống hiện đại ít vận động, chế độ ăn nhiều đồ ăn nhanh, đồ uống có đường, cộng thêm áp lực căng thẳng kéo dài khiến thói quen sinh hoạt bị đảo lộn. Tất cả yếu tố này kết hợp lại tạo nên nguy cơ lớn cho sức khỏe tim mạch.

Từ kinh nghiệm điều trị, bác sĩ Mạnh cho biết bệnh lý phổ biến nhất ở người béo phì là tăng huyết áp, vì nếu không được kiểm soát có thể dẫn tới suy tim và tai biến mạch máu não. Nếu mảng xơ vữa gây tắc mạch máu não có thể dẫn đến đột quỵ, biến chứng có tỉ lệ tử vong và tàn phế rất cao.

‘Tỉ lệ tử vong do tim mạch và đột quỵ ở người béo phì đang có xu hướng gia tăng nhanh chóng. Đây là hồi chuông cảnh báo cho cộng đồng về việc kiểm soát cân nặng và phòng ngừa sớm’, bác sĩ Mạnh nhấn mạnh.

Cơ chế béo phì làm hại trái tim

PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, trưởng khoa phẫu thuật tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, phân tích rằng người béo phì thường kèm theo nhiều rối loạn trong cơ thể, tạo thành một chuỗi tác động tiêu cực lên tim và hệ tuần hoàn.

Thứ nhất, tăng huyết áp là tình trạng rất phổ biến. Khi cơ thể có quá nhiều mô mỡ, tim phải hoạt động mạnh hơn để bơm máu nuôi phần mô thừa này. Áp lực lên thành mạch máu tăng cao liên tục sẽ dẫn đến tăng huyết áp, dần dần gây tổn thương mạch máu và tim.

Thứ hai, rối loạn mỡ máu. Ở người béo phì, nồng độ cholesterol xấu (LDL) và triglyceride thường tăng cao, trong khi cholesterol tốt (HDL) lại giảm xuống. Điều này tạo điều kiện hình thành các mảng xơ vữa trong lòng mạch máu, khiến chúng hẹp dần và dễ bị tắc nghẽn.

Thứ ba, kháng insulin, một tình trạng phổ biến ở người thừa cân, dẫn tới đái tháo đường type 2 – yếu tố nguy cơ hàng đầu cho bệnh tim mạch. Khi đường huyết không được kiểm soát, các mạch máu sẽ bị tổn thương nhanh chóng hơn, thúc đẩy tiến trình xơ vữa động mạch.

Ngoài ra, mô mỡ còn tiết ra nhiều chất gây viêm làm mạch máu bị viêm nhiễm, suy yếu và xơ cứng nhanh. Theo bác sĩ Tuấn, tất cả những yếu tố này kết hợp với nhau khiến trái tim người béo phì luôn phải ‘gồng mình’, làm việc quá tải, dễ dẫn đến suy tim hoặc đột quỵ.

Béo phì là bệnh lý, không phải vấn đề ngoại hình

Tập luyện đều đặn giúp người béo phì cải thiện sức khỏe tim mạch – Ảnh: DNCC

Các chuyên gia khẳng định, béo phì cần được nhìn nhận là một bệnh lý và phải điều trị nghiêm túc, thay vì chỉ xem đây là vấn đề thẩm mỹ. 

Đáng lo ngại hơn, tình trạng này đang ngày càng trẻ hóa, không chỉ ảnh hưởng đến người trưởng thành mà còn xuất hiện nhiều ở thanh thiếu niên, thậm chí trẻ nhỏ.

Theo bác sĩ Mạnh, béo phì thường phát triển qua nhiều giai đoạn: Thừa cân (tiền béo phì); Béo phì độ 1; Béo phì độ 2; Béo phì độ 3 (béo phì bệnh lý).

Ngay khi bắt đầu thừa cân, mỗi người nên kiểm soát cân nặng để ngăn mỡ thừa tích tụ. Nếu để tình trạng kéo dài, mỡ sẽ ngày càng tích lũy nhiều hơn, việc giảm cân trở nên khó khăn và nguy cơ biến chứng tim mạch tăng cao.

‘Mỡ thừa không hình thành trong một sớm một chiều, và việc giảm mỡ cũng không thể diễn ra tức thì. Nếu không có phương pháp kiểm soát cân nặng hiệu quả, người ở giai đoạn thừa cân sẽ nhanh chóng tiến tới béo phì và khi đã xuất hiện biến chứng, việc điều trị sẽ khó khăn hơn rất nhiều’, bác sĩ Mạnh khuyến cáo.

Theo bác sĩ Tuấn, điều trị béo phì phải theo hướng toàn diện từ can thiệp thay đổi lối sống, dùng thuốc nội khoa cho tới phẫu thuật giảm cân khi cần thiết.

Đồng thời, nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần, ưu tiên các hoạt động như đi bộ nhanh, bơi lội hoặc đạp xe. Ngoài ra, ngủ đủ giấc và tránh căng thẳng kéo dài cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân nặng hợp lý.