Chấm điểm công chức từ ngày 1-1-2026: Xây dựng bộ máy công quyền chuyên nghiệp

Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS NGUYỄN TIẾN DĨNH – nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ nhận định với các tiêu chí có định lượng, điểm số cụ thể, chính xác, gắn với vị trí việc làm, sau khi được đưa vào thực hiện sẽ là bước tiến lớn trong đánh giá công chức.

Bước tiến lớn trong công tác quản trị công

* Xin ông cho biết những điểm mới trong nghị định 335/2025 quy định đánh giá, xếp loại chất lượng đối với cơ quan hành chính nhà nước và công chức?

– Trước đây đã có nghị định 90/2020 của Chính phủ về đánh giá, xếp loại chất lượng cán bộ, công chức, viên chức, sau đó được sửa đổi bổ sung bằng nghị định 48/2023. Trong đó đưa ra các tiêu chí đánh giá, xếp loại cán bộ, công chức.

Tuy nhiên, nhiều tiêu chí mang tính định tính hơn là định lượng và chưa có thang điểm đánh giá cụ thể. Việc xếp loại cán bộ, công chức cũng có nhiều bất cập, hạn chế. 

Do vậy, nghị định 335/2025 đã có sự thay đổi mạnh mẽ theo tinh thần việc đánh giá phải có định lượng cụ thể, kết hợp định lượng – định tính và tính đa chiều…

Phương pháp đánh giá công chức dựa trên nguyên tắc chính gồm định lượng hóa sản phẩm công việc. Cụ thể, mỗi sản phẩm/công việc được quy đổi về một “đơn vị sản phẩm/công việc chuẩn” theo tiêu chí khối lượng, độ phức tạp, tiến độ, kỹ thuật… nhằm tạo cơ sở đánh giá đồng đều, tránh cá biệt hóa. Đánh giá theo ba trục tiêu chí: số lượng, chất lượng, tiến độ.

Kết quả theo dõi, đánh giá và xếp loại công chức sẽ được sử dụng làm căn cứ trực tiếp để xác định thu nhập tăng thêm, tiền thưởng, xem xét bố trí, điều chuyển vị trí việc làm phù hợp. Cùng với đó, thực hiện sàng lọc đưa ra khỏi bộ máy những người không đáp ứng yêu cầu công việc. 

Đây là cách tiếp cận rất mới, hướng đi đúng và là bước tiến lớn trong công tác quản trị công, nhất là trong bối cảnh khu vực tư nhân đã áp dụng KPI từ lâu vì khả năng lượng hóa công việc dễ dàng hơn.

* Quy định đã có, nhưng theo ông, cần áp dụng cho công chức như thế nào để bảo đảm công bằng và hiệu quả, nhất là mỗi cơ quan đơn vị lại có những đặc thù khác nhau?

– Nghị định áp dụng đối với các cơ quan hành chính nhà nước và công chức trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội từ trung ương đến cấp xã.

Nghị định 335 đã có quy định chi tiết về khung quy định chung. Như năng lực công chức gồm năng lực chuyên môn, đổi mới sáng tạo, thực hiện kết quả, hiệu quả công việc, danh mục tiêu chí… đều đã có quy định chi tiết. Nhưng với từng cơ quan, đơn vị, tổ chức ở các ngành nghề khác nhau lại có tính chất công việc khác nhau.

Nghị định cũng giao các bộ, cơ quan ngang bộ, UBND tỉnh thành có trách nhiệm chỉ đạo, hướng dẫn, xây dựng và ban hành tiêu chí cụ thể đánh giá, xếp loại chất lượng đối với tổ chức thuộc phạm vi quản lý; tiêu chí chung và tiêu chí kết quả thực hiện nhiệm vụ đối với công chức – gồm danh mục sản phẩm/công việc, đơn vị sản phẩm/công việc chuẩn và danh mục sản phẩm/công việc quy đổi của cơ quan. Việc này phải hoàn thành chậm nhất ngày 30-6-2026…

Như vậy, có thể thấy công việc được giao theo kế hoạch, mục tiêu là nội dung chung. Còn kế hoạch, công việc, nội dung công việc thực hiện theo vị trí việc làm, kết quả sản phẩm là gì, như thế nào sẽ phải do cơ quan, đơn vị, địa phương cụ thể hóa, quy định chi tiết. 

Chẳng hạn như trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học hay xây dựng pháp luật… từ khung chung ở nghị định 335, các cơ quan đơn vị phải đặt ra rất cụ thể, chi tiết cho từng nhiệm vụ, nội dung thực hiện công việc, công chức được giao đảm trách. Khi đánh giá, muốn biết công chức làm việc có hiệu quả hay không, đầu tiên phải xác định rõ công chức làm gì, đảm nhận bao nhiêu đầu việc. 

Sau đó, xác định cụ thể trên kết quả thực hiện các nhiệm vụ của công chức được giao. Những nội dung này căn cứ khung quy định, công thức tính điểm, đánh giá ở nghị định 335, các cơ quan đơn vị sẽ có cụ thể hóa để sát với từng loại vị trí việc làm cũng như tính chất công việc, yêu cầu chuyên môn cụ thể. 

Đồng thời việc giao, giám sát thực hiện và đánh giá cần được tiến hành bởi sự phối hợp giữa các cấp quản lý trực tiếp và bộ phận tổ chức – cán bộ nhằm bảo đảm tính khách quan, công bằng và minh bạch trong đánh giá, tránh tình trạng hình thức hoặc chạy theo thành tích.

Xây dựng chuẩn vị trí việc làm và trách nhiệm người đứng đầu

* Như vậy, cùng với việc đánh giá và chấm điểm này, cần sớm ban hành quy định về vị trí việc làm để đảm bảo khả thi, hiệu quả nhất?

– Đúng như vậy. Lâu nay chúng ta vẫn nêu rõ quan điểm này và đặc biệt Luật Cán bộ, công chức sửa đổi mới đây khẳng định phải lấy vị trí việc làm là trung tâm, chi phối từ việc tuyển dụng, sử dụng, đánh giá, xếp loại, trả lương… cho cán bộ, công chức. 

Vì vậy, việc đánh giá, xếp loại, chấm điểm này cũng phải gắn với vị trí việc làm. Bởi trong đánh giá này có đến 70% số điểm từ kết quả thực hiện các nhiệm vụ và việc thực hiện các nhiệm vụ này chính là gắn với vị trí việc làm.

Thời gian vừa qua, việc xác định vị trí việc làm đã được đặt ra nhưng do xác định còn chưa chuẩn, chưa khoa học dẫn đến chưa thực hiện được. Cũng do chưa xác định được vị trí việc làm nên chưa thực hiện được cải cách chính sách tiền lương theo nghị quyết 27 của Trung ương Đảng.

Hiện nay, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, hiện Bộ Nội vụ đang xây dựng và lấy ý kiến về dự thảo nghị định quy định về vị trí việc làm công chức để thể chế hóa quy định của Luật Cán bộ, công chức mới. 

Đồng thời, Chính phủ cũng yêu cầu các bộ, ngành, cơ quan, đơn vị, địa phương xây dựng chuẩn vị trí việc làm ở cơ quan đơn vị mình. Khi xây dựng, hoàn thiện được điều “mấu chốt” vị trí việc làm sẽ là nền tảng thực hiện các nội dung trên.

* Thêm vào đó, rõ ràng vai trò của người đứng đầu trong đánh giá, xếp loại công chức rất quan trọng, thưa ông?

– Trong tất cả các khâu, phải rất coi trọng vai trò – trách nhiệm người đứng đầu. Bởi cách làm căn cứ trên những quy định đã có mới chỉ là điều kiện cần, còn điều kiện đủ là người thực hiện, mà người thực hiện quan trọng nhất lại là những người đứng đầu cơ quan, đơn vị.

Trước đây, dù chưa có thang bảng điểm nhưng chúng ta đã có các tiêu chí để đánh giá cán bộ, công chức. Song cuối cùng thấy tỉ lệ cán bộ, công chức hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên vẫn là nhiều nhất, tỉ lệ hoàn thành và không hoàn thành rất ít. 

Những tồn tại này là do việc đánh giá còn cảm tính, hình thức, xuê xoa, chiếu lệ; kết quả đánh giá nhiều nơi chưa phản ánh đúng thực tế chất lượng cán bộ. Thêm vào đó, nếu người đứng đầu nể nang, né tránh sẽ không thể có hiệu quả cao khi đánh giá công chức. Do vậy, trách nhiệm người đứng đầu rất quan trọng.

Người đứng đầu nên giao cho bộ phận tổ chức – cán bộ trên cơ sở tiêu chí khung, điểm số đã được quy định ở nghị định này rồi áp dụng chi tiết vào cơ quan đơn vị để theo dõi đánh giá các kết quả thực hiện nhiệm vụ của công chức. 

Sau đó từ kết quả của cơ quan tham mưu cộng với ý kiến đóng góp của cán bộ công chức trong cơ quan đơn vị, người đứng đầu sẽ quyết định cụ thể việc đánh giá, xếp loại với công chức.

Ông Trương Hải Châu (công chức tỉnh Lâm Đồng):

4 điểm cần lưu ý

Tinh thần của nghị định số 335/2025/NĐ-CP là đúng hướng và rất đáng kỳ vọng.

Tuy vậy, để việc đánh giá thật sự công bằng và tạo động lực bền vững, tôi cho rằng cần lưu ý thêm bốn điểm.

Thứ nhất, phải chuẩn hóa đơn vị sản phẩm/công việc và có cơ chế quy đổi độ khó. Có việc liên thông nhiều bước, rủi ro pháp lý cao, hồ sơ phức tạp, mất nhiều thời gian rà soát; nếu chỉ đếm số lượng đầu việc thì rất dễ xảy ra tình trạng “chạy số lượng”, người làm việc khó lại chịu thiệt thòi. Quy đổi hợp lý sẽ khuyến khích làm đúng, làm chắc, không chạy theo bề nổi.

Thứ hai, cần tách bạch rõ lỗi cá nhân với nguyên nhân khách quan hoặc do quy trình. Thực tế có những việc chậm không phải vì người làm lơ là, mà vì đầu vào thiếu, phải chờ đơn vị phối hợp, hoặc quy định còn chồng chéo. Hệ thống đánh giá nên có mục ghi nhận lý do, kèm dữ liệu kiểm chứng, để không quy trách nhiệm một chiều.

Thứ ba, minh bạch và giám sát là khâu rất quan trọng. Kết quả đánh giá cần được thông báo kịp thời, ưu tiên công khai trên môi trường điện tử. Công chức phải có quyền kiến nghị nếu thấy chưa thỏa đáng, và kiến nghị đó cần được xem xét trả lời trong vòng 7 ngày làm việc. Đây chính là “van an toàn” để chống áp đặt, giúp người làm yên tâm.

Thứ tư, phải chống cào bằng thành tích. Việc giới hạn tỉ lệ hoàn thành xuất sắc (không quá 20%, có thể đến 25% khi thật sự nổi trội) là cần thiết. Đồng thời, nguyên tắc người đứng đầu không được xếp loại cao hơn đơn vị mình phụ trách sẽ buộc lãnh đạo chịu trách nhiệm thực chất, không thể tách mình ra khỏi kết quả chung.

Bà Nguyễn Thị Thảo (Chủ tịch UBND xã Vĩnh Lộc, TP.HCM):

Có sự linh hoạt nhất định với yếu tố riêng của từng lĩnh vực, từng địa bàn

Tôi cho rằng việc Chính phủ ban hành nghị định 335/2025 là một bước đi phù hợp với yêu cầu thực tiễn hiện nay. Cách đánh giá bằng điểm số cụ thể giúp công việc của công chức được nhìn nhận rõ ràng hơn, làm được bao nhiêu và chất lượng ra sao, tiến độ thế nào đều được thể hiện bằng kết quả cụ thể.

Điều này không tạo áp lực theo nghĩa tiêu cực, ngược lại giúp mỗi người ý thức rõ hơn về trách nhiệm của mình, từ đó chủ động sắp xếp công việc và nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ được giao tốt hơn.

Việc xác định kết quả thông qua số lượng, chất lượng và tiến độ của từng sản phẩm, công việc sẽ góp phần hạn chế đánh giá cảm tính, tạo cơ sở rõ ràng hơn cho việc xem xét, bố trí, bổ nhiệm và đề xuất cán bộ sau này. Có thể nói, đây là một tiền đề quan trọng để công tác cán bộ ngày càng thực chất và hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, theo tôi, cũng cần có sự linh hoạt nhất định. Mỗi vị trí việc làm có tính chất khác nhau, mỗi địa phương có đặc thù riêng về quy mô dân cư, điều kiện kinh tế – xã hội, khối lượng và tính chất công việc.

Vì vậy, khi áp dụng chấm điểm cần xem xét kỹ các yếu tố đặc thù, yếu tố riêng của từng lĩnh vực, từng địa bàn để việc đánh giá phản ánh đúng thực chất, bảo đảm công bằng và tạo được sự đồng thuận trong đội ngũ.

Nếu làm tốt điều này, tôi tin rằng nghị định không chỉ là công cụ đánh giá, mà còn là động lực để đội ngũ công chức làm việc trách nhiệm hơn, hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lượng quản trị hành chính công trong giai đoạn hiện nay.

Cách đánh giá, xếp loại công chức nghị định 335/2025

– Cách chấm điểm

Tiêu chí chung được chấm tối đa là 30 điểm (trong thang điểm 100), bao gồm các tiêu chí như phẩm chất chính trị, đạo đức, văn hóa thực thi công vụ, ý thức kỷ luật; tinh thần trách nhiệm, thái độ phục vụ nhân dân và doanh nghiệp, năng lực đổi mới sáng tạo, dám nghĩ dám làm.

Tiêu chí về kết quả thực hiện nhiệm vụ 70 điểm (trong thang điểm 100): được thực hiện trên cơ sở so sánh giữa số lượng sản phẩm/công việc hoàn thành (đã quy đổi) với số lượng sản phẩm/công việc được giao (đã quy đổi) hằng tháng hoặc quý. Kết quả thực hiện nhiệm vụ thông qua số lượng, chất lượng và tiến độ của sản phẩm/công việc.

– Các trường hợp bị trừ điểm

Công chức có sai sót lớn về nội dung ảnh hưởng đến chất lượng của sản phẩm/công việc thì mỗi lần đánh giá chưa đạt bị trừ 25% điểm chất lượng của sản phẩm/công việc đó, trừ trường hợp sai sót do nguyên nhân khách quan được cấp có thẩm quyền xác nhận.

Tiến độ được xác định bằng điểm tỉ lệ phần trăm giữa số lượng sản phẩm/công việc hoàn thành đạt tiến độ trở lên (đã quy đổi) so với số lượng sản phẩm/công việc được giao (đã quy đổi) trong tháng hoặc quý.

Trường hợp không bảo đảm đúng tiến độ thì mỗi lần chậm bị trừ 25% điểm tiến độ của sản phẩm/công việc đó, trừ trường hợp sai sót do nguyên nhân khách quan được cấp có thẩm quyền xác nhận.

– Đánh giá công chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý

Việc đánh giá thực hiện trên cơ sở so sánh giữa kết quả số lượng sản phẩm/công việc hoàn thành (đã quy đổi) với số lượng sản phẩm/công việc được giao (đã quy đổi) trong tháng hoặc quý. Gồm nhiệm vụ được giao trực tiếp thực hiện; nhiệm vụ chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện nhiệm vụ, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát, giải quyết vướng mắc trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ liên quan đến sản phẩm/công việc của công chức được giao phụ trách. Kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao của công chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý thông qua số lượng, chất lượng và tiến độ được xác định theo quy định.

Công chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý còn được đánh giá theo các tiêu chí khác như kết quả hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị; khả năng tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ; năng lực tập hợp, đoàn kết công chức thuộc phạm vi quản lý.

– Tỉ lệ xếp loại đối với công chức

* Tỉ lệ công chức xếp loại “Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” không vượt quá 20% tổng số công chức được xếp loại “Hoàn thành tốt nhiệm vụ” trong phạm vi cùng một cơ quan, tổ chức, đơn vị và trong từng nhóm công chức có nhiệm vụ tương đồng.

Trường hợp tổ chức có thành tích xuất sắc, nổi trội, tạo sự chuyển biến tích cực, hoàn thành vượt kế hoạch các công việc được giao, mang lại giá trị, hiệu quả thiết thực thì cấp có thẩm quyền quyết định tỉ lệ công chức hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ cao hơn quy định tại điểm a khoản này nhưng không vượt quá 25% tổng số công chức được xếp loại “Hoàn thành tốt nhiệm vụ”.

* Mức xếp loại chất lượng của người đứng đầu tổ chức không cao hơn mức xếp loại chất lượng của tổ chức đó.