Chạy đua ‘quân sự hóa’ trí tuệ nhân tạo

Tại Hội nghị thượng đỉnh Hành động AI do Pháp tổ chức, Mỹ và Anh tối 11.2 (theo giờ VN) đã từ chối ký vào tuyên bố chung về lĩnh vực này, vốn đặt ra các tiêu chuẩn cho việc phát triển AI.

Khi Mỹ “phá rào”

Phát biểu tại hội nghị, Phó tổng thống Mỹ JD Vance nhấn mạnh rằng các quy định chặt chẽ để kiểm soát về AI có thể bóp nghẹt sự phát triển công nghệ AI. Đồng thời, ông Vance cũng phản đối việc kiểm duyệt nội dung. “Tôi không ở đây để nói về an toàn AI, đó là tiêu đề của vài năm trước. Tôi ở đây để nói về cơ hội AI”, Phó tổng thống JD Vance tuyên bố.

Thông điệp từ ông Vance đã được dự đoán từ trước. Trong phân tích của Eurasia Group (Mỹ) – công ty tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị hàng đầu thế giới – gửi đến Thanh Niên từ giữa tháng 11 đã dự báo sau khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức, các sắc lệnh hành pháp của người tiền nhiệm Joe Biden để kiểm soát AI sẽ bị bãi bỏ.

Cũng tại hội nghị trên, Phó tổng thống Mỹ còn đặt vấn đề: “Một số chế độ độc tài đã đánh cắp và sử dụng AI để tăng cường khả năng giám sát cũng như năng lực quân sự, thu thập dữ liệu nước ngoài và làm suy yếu an ninh quốc gia của các quốc gia khác”. Qua đó, vị đại diện cho Nhà Trắng nhấn mạnh Washington sẽ ngăn chặn những nỗ lực như vậy, đồng thời tuyên bố Mỹ sẽ tiếp tục dẫn đầu về AI.

Nguy cơ hiển hiện

Dù ông Vance không nêu tên đối tượng mà Mỹ cần ngăn chặn, nhưng không khó để nhận ra đó là Trung Quốc. Hai nước này đang cạnh tranh quyết liệt về AI ngay cả trong bối cảnh Washington đặt ra nhiều rào cản để ngăn Bắc Kinh tiếp cận các công nghệ tiên tiến.

Trong bối cảnh như vậy, ngay cả khi ông khẳng định AI sẽ không bị “vũ khí hóa”, thì cuộc đua mới về AI liên quan quân sự nhiều khả năng sẽ sớm nóng hơn. Đó là vì Mỹ gần đây liên tục cảnh báo Trung Quốc đang tăng phát triển AI phục vụ cho mục đích quân sự.

Cuối năm 2024, Reuters dẫn một số nguồn tin khẳng định các tổ chức nghiên cứu hàng đầu Trung Quốc có liên quan quân đội nước này đang sử dụng một số công nghệ được Meta (sở hữu Facebook) công khai để phát triển các mô hình AI sử dụng trong quân sự.

Cũng trong năm 2024, Viện nghiên cứu Brookings (Mỹ) công bố báo cáo chỉ ra quân đội Trung Quốc tìm cách “nâng tầm đẳng cấp” bằng các hệ thống vũ khí tiên tiến thông qua việc đầu tư đáng kể vào robot, mô hình tấn công bầy đàn tự động hóa và các ứng dụng khác của AI, máy học (ML). Nhiều cơ quan nghiên cứu, tư vấn chính sách khác của Mỹ cũng công bố hàng loạt báo cáo khẳng định Trung Quốc đang đẩy mạnh áp dụng AI vào vũ khí, tác chiến.

Tất nhiên, Washington cũng không ngồi yên! Tại một hội nghị do Giám đốc Văn phòng Trí tuệ nhân tạo và Kỹ thuật số (Bộ Quốc phòng) của Mỹ tổ chức hồi đầu năm 2024, các quan chức Lầu Năm Góc đã nhấn mạnh việc tăng cường AI trong hoạt động quân sự. Lầu Năm Góc dự kiến sẽ đầu tư mạnh mẽ về vấn đề này cho bộ máy quân sự khổng lồ của Mỹ.

Đến tháng 11.2024, tờ The Washington Post đưa tin Anthropic, một công ty khởi nghiệp AI hàng đầu đã huy động vốn được hàng tỉ USD, thông báo kế hoạch bán công nghệ AI cho các cơ quan quân sự và tình báo Mỹ. Cùng thời điểm, Meta (sở hữu Facebook) thông báo sẽ cung cấp mã nguồn mở, hệ thống Llama và một số công nghệ AI cho quân đội Mỹ. Tương tự, OpenAI (sở hữu ChatGPT) cũng xác nhận cung cấp công nghệ cho Lầu Năm Góc.

Thực tế, thời gian qua, Israel cũng đã áp dụng AI vào tác chiến. Việc sử dụng AI phục vụ quân sự làm dấy lên lo ngại về yếu tố đạo đức và những rủi ro ngoài dự tính.