Chú ý: 5 điều nhất định phải làm trước khi bụi mịn tấn công phổi, phá hủy da và đe dọa tim mạch

Bụi mịn PM2.5 và PM10 là căn cứ quan trọng để đánh giá chất lượng không khí đô thị. Bên cạnh đó, nhiều thành phần ô nhiễm khác như NO₂, SO₂, CO, hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs), kim loại nặng và bụi siêu mịn PM0.1 tiếp tục tạo áp lực lên môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Vì sao mùa đông ghi nhận nồng độ bụi mịn tăng cao?

Mùa đông là giai đoạn thường xuyên xuất hiện tình trạng ô nhiễm không khí nặng. Nguyên nhân chủ yếu là thời tiết mùa đông xuất hiện nhiều yếu tố bất lợi như gió lặng, nhiệt độ thấp, ít mưa. Những yếu tố này làm giảm khả năng khuếch tán không khí, khiến chất ô nhiễm tích tụ ở tầng thấp, làm nồng độ bụi mịn tăng mạnh và đẩy chỉ số AQI lên mức cao.

Trong môi trường đô thị tồn tại nhiều loại bụi như bụi tổng, PM10, PM2.5, PM1 và bụi nano – được phân loại theo kích thước micromet. PM2.5 được xem là nguy hiểm nhất vì kích thước nhỏ, chỉ bằng 1/30 sợi tóc, đủ để đi sâu vào phổi và lan tới các cơ quan khác. Loại bụi này được ví như “sát thủ vô hình” do đặc tính khó nhận biết và độc tính cao.

Theo hệ thống quan trắc quốc tế, Hà Nội thường xuyên nằm trong nhóm 10 thành phố ô nhiễm nhất thế giới vào đầu mùa đông. Nhiều khu vực nội thành như Thanh Xuân, Tây Hồ, Lê Duẩn và Vĩnh Tuy ghi nhận mức AQI ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe.

Ảnh minh hoạ

Ảnh hưởng của bụi mịn

Tác động của ô nhiễm không khí diễn ra trên diện rộng và xuất hiện ở nhiều mức độ khác nhau.

Hệ hô hấp là cơ quan chịu ảnh hưởng trực tiếp. Hạt PM10 thường mắc lại tại đường hô hấp trên, gây kích ứng niêm mạc mũi – họng và làm nặng thêm các bệnh lý viêm. Các hạt này vẫn có thể đi sâu hơn vào hệ thống dẫn khí, khiến các bệnh mạn tính như hen phế quản, COPD hay giãn phế quản trở nên trầm trọng.

Hạt PM2.5 có kích thước nhỏ hơn nên dễ thâm nhập sâu vào phế nang và mạch máu, gây viêm và làm giảm chức năng phổi. Nhiều nghiên cứu sử dụng kính hiển vi điện tử đã ghi nhận các hạt bụi này có thể xâm nhập vào đại thực bào và mô lympho phổi, từ đó tích tụ lâu dài và ảnh hưởng đến hệ miễn dịch.

Hệ tim mạch cũng chịu tác động khi hạt bụi mịn xuyên qua phổi và đi vào máu, kích hoạt viêm, thúc đẩy xơ vữa động mạch, làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Nhóm đối tượng dễ tổn thương gồm trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền. Ô nhiễm không khí có thể ảnh hưởng đến sự phát triển phổi ở trẻ nhỏ, gia tăng nguy cơ sinh non cũng như làm phức tạp bệnh lý ở người mắc bệnh mạn tính.

Ads

Tác động toàn thân của bụi mịn còn thể hiện ở các triệu chứng về da, mắt, thần kinh và nguy cơ tăng bệnh tiểu đường.

Tiếp xúc bụi mịn thời gian dài dẫn đến nguy cơ viêm da cơ địa, mề đay và sạm da. Bụi mịn có thể gây stress oxy hóa, làm tổn thương collagen và đẩy nhanh quá trình lão hóa da.

Hạt PM2.5 và PM1 có khả năng xâm nhập trực tiếp vào lỗ chân lông, ảnh hưởng đến lớp màng bảo vệ tự nhiên của da. Khi lớp hàng rào này bị phá vỡ, da trở nên khô, yếu và dễ kích ứng. Nhiều nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới ghi nhận việc tiếp xúc dài hạn với không khí ô nhiễm làm gia tăng các bệnh da liễu mạn tính, giảm độ đàn hồi và tăng sắc tố.

Biện pháp giảm tiếp xúc và bảo vệ sức khỏe

Theo các chuyên gia, người dân hoàn toàn có thể giảm tác động ô nhiễm không khí bằng các biện pháp cá nhân.

Đầu tiên, các gia đình cần thường xuyên theo dõi chất lượng không khí bằng cách cài đặt ứng dụng hoặc truy cập các website cung cấp chỉ số AQI theo thời gian thực tại khu vực sinh sống. Khi AQI ở mức xấu (cam, đỏ, tím), nên hạn chế ra ngoài, đặc biệt là các hoạt động thể dục ngoài trời.

Thứ hai, việc sử dụng khẩu trang chuyên dụng là rất cần thiết. Người dân nên đeo khẩu trang N95, KN95 hoặc các loại khẩu trang đạt chuẩn lọc bụi mịn khi lưu thông trên đường, nhất là tại khu vực có mật độ giao thông cao hoặc gần công trường xây dựng.

Thứ ba, việc dưỡng ẩm đều đặn giúp tăng sức đề kháng cho da, đồng thời cần tránh tẩy da chết hoặc sử dụng các sản phẩm dễ gây khô, kích ứng.

Bên cạnh đó, uống đủ nước và bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa giúp hỗ trợ sức khỏe tổng thể và tăng cường khả năng bảo vệ da từ bên trong.

Cuối cùng, người dân được khuyến nghị hạn chế tập thể dục ngoài trời vào sáng sớm hoặc tối muộn – thời điểm nồng độ bụi mịn thường ở mức cao.