Chuyển đổi khu công nghiệp: phải có tầm nhìn xa

Theo các chuyên gia, chuyển đổi không chỉ là chuyện gia hạn thuê đất, mà phải được nhìn như một quyết định chiến lược nhằm nâng cao giá trị đất đai và năng lực cạnh tranh của TP.HCM, đồng thời mạnh dạn di dời những khu công nghiệp (KCN) đã cạn động lực phát triển.

PGS.TS Trần Đình Thiên (nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam):

Cần di dời những KCN đã cạn kiệt động lực phát triển

Việc chuyển đổi các KCN cũ tại TP.HCM là yêu cầu cấp bách, cần được thực hiện dứt khoát. Nhiều KCN đã hết vai trò động lực, thậm chí trở thành lực cản phát triển khi gây tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm, sử dụng công nghệ lạc hậu và “chiếm giữ” các khu đất vàng. 

Vì vậy, dù còn 20 – 25 năm thời hạn, các khu này vẫn phải được đặt lên bàn xử lý để phù hợp tầm vóc phát triển mới của TP.

TP.HCM cần dành các quỹ đất này cho những dự án hiện đại, đồng thời có chính sách đủ mạnh để doanh nghiệp chấp nhận di dời, như ưu đãi và kéo dài thời hạn hoạt động ở khu mới. 

Khi chuyển đi, doanh nghiệp phải đáp ứng chuẩn công nghệ – môi trường cao hơn và không được mang mô hình cũ đến nơi mới.

Quan trọng hơn, TP.HCM phải xác định rõ “chân dung tương lai” của từng khu đất sau chuyển đổi. Chính tiềm năng giá trị vượt trội của những quỹ đất này sẽ là đòn bẩy để TP đàm phán. Việc bố trí các khu mới ở vị trí thuận lợi như gần cảng sẽ giúp doanh nghiệp vận hành hiệu quả, đồng thời tạo hiệu ứng lan tỏa, giải phóng không gian phát triển cho cả Bình Dương và Bà Rịa -Vũng Tàu cũ.

Tóm lại, chuyển đổi các KCN cũ là bước đi chiến lược, đòi hỏi tư duy táo bạo, cơ chế đàm phán linh hoạt và tiêu chuẩn cao hơn về công nghệ – môi trường để tạo ra không gian phát triển mới cho toàn vùng.

Ông Phan Hữu Thắng (nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài):

Giữ chân người làm tốt

Việc gia hạn thời gian thuê đất cho Khu chế xuất (KCX) Tân Thuận cũng như các KCX, KCN khác trên cả nước cần căn cứ vào thực tiễn, kết quả hoạt động của KCX, KCN này từ khi hoạt động đến nay. 

Trước hết TP cần nhìn lại nhà đầu tư KCX Tân Thuận đã thực hiện được các cam kết trong thời gian vừa qua, đánh giá xem nhà đầu tư có làm đúng cam kết hay không, có hiệu quả không? 

Đồng thời cần nhìn nhận xem KCX Tân Thuận đã đóng góp cho sự phát triển công nghiệp của TP.HCM và cả nước được những gì trên cơ sở đó có, giải pháp phù hợp.

Theo yêu cầu của thế giới thì tất cả các nhà đầu tư hiện có trong các KCX, KCN của Việt Nam cũng phải theo hướng chuyển đổi mới, đáp ứng nhu cầu của thị trường. 

Nếu các nhà đầu tư FDI trong các KCX, KCN hiện hữu họ muốn chuyển đổi theo hướng mới thì chúng ta nên ủng hộ họ làm.

Ông Trần Đắc Khoa (Tổng giám đốc Công ty TNHH thiết kế Renesas Việt Nam):

Giữ chân tài năng trình độ cao

Lợi thế lớn nhất của KCX Tân Thuận là vị trí trung tâm, kết nối thuận tiện, hỗ trợ mạnh mẽ cho việc thu hút nhân lực chất lượng cao và giao thương.

Khi KCX hết hạn hoạt động, việc phải rời khỏi cơ sở được xây dựng chuyên biệt với hạ tầng hiện đại sẽ tạo ra thách thức lớn cho nhiều doanh nghiệp công nghệ ở đây. 

Điều này có thể ảnh hưởng đến kế hoạch đầu tư dài hạn, gián đoạn hoạt động vốn gắn với hệ sinh thái Tân Thuận, đồng thời đặt ra rủi ro về việc giữ chân nhân sự nếu địa điểm mới không đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của họ. Quá trình di dời cũng đòi hỏi nhiều thời gian và nguồn lực.

Renesas Việt Nam cho rằng chuyển đổi KCX Tân Thuận thành KCN công nghệ cao và gia hạn thời gian hoạt động sẽ giúp doanh nghiệp yên tâm đầu tư lâu dài, đồng thời ổn định chỗ ở và môi trường làm việc cho đội ngũ nhân lực. 

Mô hình này cũng có thể hình thành một hệ sinh thái xanh gồm doanh nghiệp – trường học – khu dân cư dành cho lĩnh vực công nghệ cao.

Ông Lê Trọng Hiếu (giám đốc cấp cao CBRE Việt Nam):

Thêm dư địa tạo ra các ngành công nghiệp mới

Việc chuyển đổi và gia hạn hoạt động của KCX Tân Thuận theo mô hình khu công nghệ cao sẽ nâng tầm giá trị khu vực, thu hút các khoản đầu tư lớn vào công nghệ, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. 

Điều này giúp hình thành các ngành công nghiệp mới như phát triển phần mềm, thiết kế vi mạch và thu hút đội ngũ nhân lực chất lượng cao.

KCX Tân Thuận có thể ưu tiên thu hút các doanh nghiệp trong lĩnh vực phần mềm, thiết kế chip, dược phẩm công nghệ cao, trung tâm dữ liệu, trung tâm hỗ trợ khách hàng và lắp ráp không xả thải.

Xu hướng quốc tế cho thấy nhiều KCN nội đô được chuyển đổi thành các khu phức hợp công nghệ cao kết hợp thương mại – dân cư. Việt Nam có thể học hỏi mô hình này, đồng thời điều chỉnh phù hợp với điều kiện địa phương, đặc biệt là về hạ tầng thông minh, phát triển bền vững, giảm tải giao thông và liên kết với quy hoạch đô thị – kinh tế xung quanh.

Một số mô hình thành công có thể tham khảo gồm: KCN công nghệ Cao Hùng (Kaohsiung Cianjhen Technology Industrial Park) của Đài Loan, từng là KCN ô nhiễm, lao động giản đơn, nay trở thành trung tâm R&D của các tập đoàn như Intel, Microsoft, Radiant…; hay Singapore Science Park, chuyển đổi dần từ sản xuất truyền thống sang công nghệ cao và văn phòng. Các ví dụ này cho thấy tiềm năng lớn khi KCX Tân Thuận được định hướng đúng và nâng cấp theo tiêu chuẩn mới.

Ông Phan Đăng Tuất (Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam):

Phải cam kết thu hút đầu tư công nghệ cao

Với các KCN, KCX đang hoạt động hiệu quả, đóng góp cho nền kinh tế thì không có lý do gì để không gia hạn thời gian thuê đất, thời gian hoạt động của các dự án này. 

Thời gian gia hạn cho thuê đất cũng phải đủ dài để các chủ đầu tư KCN, KCX chuyển đổi sang công nghệ cao hơn, sử dụng đất hiệu quả hơn, tăng hiệu quả kinh tế, giảm ô nhiễm môi trường.

Việc gia hạn thời gian thuê đất cho các KCN, KCX cần đi cùng với các cam kết thu hút nhà đầu tư công nghệ cao, giảm ô nhiễm môi trường. 

Thực tế việc tìm các nhà đầu tư mới vào các KCN, KCX khi hết thời hạn đầu tư cũng không hề dễ dàng, vì thế phương án tối ưu nhất là kéo dài thời gian thuê đất cho họ.

Ông Trần Việt Anh (Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM):

Nhiều KCN đã hết vai trò lịch sử

Nhiều KCN, KCX lâu đời như Tân Bình, Cát Lái hay Tân Thuận đã tồn tại hơn 30 năm và bước vào giai đoạn kết thúc vai trò.

Hạ tầng xuống cấp, mô hình công nghiệp cũ kỹ không còn phù hợp, thậm chí tạo hình ảnh thiếu mỹ quan cho đô thị. KCN Tân Bình xen lẫn khu dân cư và hoạt động bán buôn; KCN Cát Lái nằm cạnh các khu căn hộ cao cấp và thường xuyên gây ùn tắc khu vực cảng.

Trong bối cảnh đó, cộng đồng doanh nghiệp rất cần một thông báo hoặc quy hoạch rõ ràng để định hướng phát triển.

Quy hoạch minh bạch sẽ giúp doanh nghiệp tại các KCN “hết vai trò lịch sử” chủ động lựa chọn hướng đi mới, chuyển đổi công nghệ, tham gia logistics hay mô hình phù hợp khác và tránh tình trạng phải dời hoạt động đến các địa phương quá xa.