Quyết định tạm đình chỉ điều tra tài xế Nguyễn Văn Bảo Trung do mắc bệnh tâm thần sau khi bị cha nạn nhân bắn vào tháng 4.2025 đã châm ngòi cho cuộc tranh luận gay gắt về ranh giới giữa pháp lý và công lý, giữa quy định kỹ thuật và lẽ phải của xã hội. Trung là người tông nữ sinh 14 tuổi ở Vĩnh Long tử vong.
Phía gia đình nữ sinh tiếp tục khiếu nại, đề nghị giám định lại đối với tài xế Trung
Quyết định này dù hoàn toàn hợp pháp theo điều 21 và điều 49 bộ luật Hình sự 2015 lại khiến nhiều người đặt câu hỏi liệu pháp luật có đang bảo vệ đúng người. Bởi tài xế gây tai nạn chết người trong lúc tỉnh táo rồi sau đó mới mắc bệnh tâm thần vì bị cha nạn nhân trả thù.
Trước khi bị bắn, tài xế không có bệnh lý tâm thần
Tai nạn xảy ra rõ ràng, xe tải biển số 84C-102.77 vượt một xe bán tải đang dừng vào lề, không quan sát phía trước có chướng ngại vật và xe đi chiều ngược lại. Điều đáng nói Công an huyện Trà Ôn (cũ), tỉnh Vĩnh Long ban đầu quyết định không khởi tố vụ án với lý do không có sự việc phạm tội. Viện KSND huyện và tỉnh Vĩnh Long đều bác đơn khiếu nại của gia đình nạn nhân.
Sáng 28.4.2025, người cha đau khổ Nguyễn Vĩnh Phúc cầm súng tự chế xông vào nhà bắn tài xế Trung, sau đó tự sát. Trung sống sót nhưng bị thương tích 90% cơ thể, liệt hoàn toàn nửa người, tri giác gần như mất hoàn toàn.
Chỉ sau khi Bộ Công an, Viện KSND tối cao kiểm tra hồ sơ, vụ tai nạn do Trung gây ra mới được các cơ quan tiến hành tố tụng tỉnh Vĩnh Long xác định hành vi vượt xe không đảm bảo an toàn của tài xế có dấu hiệu vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ.
Cơ quan điều tra Viện KSND tối cao kiểm tra lại hiện trường vụ tài xế Trung gây tai nạn khiến nữ sinh Vĩnh Long tử vong
Tháng 5.2025, Công an tỉnh Vĩnh Long khởi tố vụ án và khởi tố Trung về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Nhưng đến ngày 8.11.2025, Công an tỉnh Vĩnh Long tạm đình chỉ điều tra do Trung được giám định mắc bệnh lý tâm thần.
Kết luận của Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực Tây Nam bộ rất rõ ràng: trước, trong và sau khi thực hiện hành vi phạm tội cho đến thời điểm bị bắn ngày 28.4.2025, Trung không có bệnh lý tâm thần. Kể từ thời điểm bị bắn đến nay, Trung có bệnh lý tâm thần mất trí trong các bệnh lý đặc biệt khác, mất khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi do mất trí mức độ trung bình.
Lỗ hổng của pháp luật
Theo điều 21 bộ luật Hình sự 2015, người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi thì không phải chịu trách nhiệm hình sự.
Tuy nhiên khoản 2 điều 49 quy định rõ người phạm tội trong khi có năng lực trách nhiệm hình sự nhưng đã lâm vào tình trạng mắc bệnh tâm thần trước khi bị kết án thì có thể được áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh, sau khi khỏi bệnh phải tiếp tục chịu trách nhiệm hình sự.
Vậy tại sao Trung lại được tạm đình chỉ điều tra thay vì áp dụng khoản 2 điều 49? Câu trả lời nằm ở cụm từ “trước khi bị kết án”.
Theo quy trình tố tụng, để có bản án cần phải trải qua các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử. Hiện tại Trung đang ở giai đoạn điều tra, chưa đến truy tố và xét xử, do đó về mặt kỹ thuật pháp lý, chưa đến mức “trước khi bị kết án”.
Hiện trường thời điểm xảy ra tai nạn
Nhưng đây chính là điểm mấu chốt gây tranh cãi. Nếu hiểu “trước khi bị kết án” theo nghĩa hẹp là trước khi tòa án tuyên án thì sẽ mở ra lỗ hổng lớn. Mọi người phạm tội đều có thể tránh trách nhiệm hình sự bằng cách rơi vào trạng thái tâm thần sau khi phạm tội nhưng trước khi xét xử.
Có quan điểm cho rằng việc tạm đình chỉ là hợp lý vì hiện Trung không có khả năng tham gia tố tụng. Điều này đúng về mặt thủ tục. Nhưng câu hỏi đặt ra là sau khi Trung khỏi bệnh, liệu có thể tiếp tục điều tra và truy tố không?
Theo văn bản trả lời của Công an tỉnh Vĩnh Long gửi gia đình nạn nhân, khi Trung khỏi bệnh hoặc đủ khả năng nhận thức, cơ quan điều tra sẽ trưng cầu giám định để tiếp tục xử lý.
Tuy nhiên cam kết này chỉ là lời hứa trên giấy khi chưa có cơ chế giám sát rõ ràng. Ai sẽ theo dõi tình trạng sức khỏe của tài xế Trung?
Thực tế cho thấy nhiều vụ án tương tự đã bị quên lãng khi bị can rơi vào trạng thái tâm thần kéo dài. Không có quy định bắt buộc cơ quan điều tra phải định kỳ giám định lại sức khỏe tâm thần của bị can. Không có thời hạn tối đa cho việc tạm đình chỉ. Không có cơ chế nào đảm bảo vụ án sẽ được tiếp tục sau này.
Xem xét bồi thường ngay khi chưa truy cứu trách nhiệm hình sự
Mẹ nạn nhân đã làm đơn khiếu nại, đề nghị giám định lại tại cơ sở y tế do gia đình chỉ định với sự có mặt của luật sư và người nhà. Yêu cầu này hoàn toàn hợp lý khi xét đến tầm quan trọng của kết luận giám định pháp y tâm thần.
Người cha nữ sinh bị tử vong đến nhà tài xế Trung và dùng súng bắn người này gục tại chỗ
Quy định hiện hành về giám định pháp y tâm thần vẫn còn nhiều kẽ hở. Thứ nhất, không có quy định bắt buộc cho phép gia đình nạn nhân hoặc đương sự tham gia chứng kiến quá trình giám định.
Thứ hai, không có cơ chế giám định chéo hoặc giám định độc lập khi các bên có tranh chấp về kết quả.
Thứ ba, tiêu chí xác định mất khả năng nhận thức và điều khiển hành vi còn mang tính chủ quan, phụ thuộc nhiều vào ý kiến của hội đồng giám định.
Vì vậy cần có những thay đổi cụ thể. Một là sửa đổi hoặc hướng dẫn rõ ràng cụm từ “trước khi bị kết án” trong khoản 2 điều 49 bộ luật Hình sự 2015 và làm rõ điều này áp dụng cho giai đoạn nào của quá trình tố tụng.
Hai là quy định thời hạn tối đa cho việc tạm đình chỉ điều tra do lý do sức khỏe, sau thời hạn này phải có giám định lại bắt buộc.
Ba là tạo cơ chế giám sát chặt chẽ tình trạng sức khỏe của bị can được tạm đình chỉ với báo cáo định kỳ gửi cơ quan điều tra và thông báo cho gia đình nạn nhân.
Bốn là quy định quyền của gia đình nạn nhân trong việc yêu cầu giám định lại hoặc tham gia chứng kiến quá trình giám định pháp y tâm thần.
Năm là xem xét trách nhiệm dân sự và trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngay cả khi không truy cứu được trách nhiệm hình sự, đảm bảo gia đình nạn nhân được bù đắp về mặt vật chất.
Công lý không chỉ là việc áp dụng đúng quy định pháp luật mà còn là cảm nhận của người dân về sự công bằng. Khi quy định pháp luật tạo ra kết quả mà xã hội cảm thấy bất công, đó là lúc cần xem xét lại quy định đó.
Pháp luật hình sự không phải chỉ để trừng phạt mà còn để răn đe, phòng ngừa và khôi phục trật tự xã hội. Khi một tài xế gây tai nạn chết người có thể tránh trách nhiệm vì lý do sức khỏe xảy ra sau khi phạm tội, đó không phải là công lý mà là lỗ hổng cần khắc phục.
Nguồn: https://thanhnien.vn/vu-nu-sinh-tu-vong-o-vinh-long-cong-ly-hay-lo-hong-phap-luat-185251207105507826.htm
