Cúm A/H3N2 bùng phát: Tiêm vaccine cúm là lá chắn phòng bệnh hiệu quả

Các yếu tố thúc đẩy cúm lây lan

Ghi nhận thực tế cho thấy số ca mắc cúm A đang có chiều hướng gia tăng tại nhiều địa phương, đặc biệt là khu vực Hà Nội.

PGS.TS.BS. Phạm Quang Thái, Phó trưởng khoa Kiểm soát Bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương nhận định, thời điểm cuối năm chính là “mùa vụ” thuận lợi cho virus lây lan do tần suất các lễ hội, họp mặt và nhu cầu di chuyển tăng cao.

Theo PGS. Thái, khi mọi người tập trung đông đúc, tiếp xúc gần trong các không gian kín, virus cúm rất dễ tìm được vật chủ để lan truyền. Chỉ cần xuất hiện một vài ca bệnh trong các tập thể như trường học hay sự kiện đông người, số lượng ca mắc có thể tăng vọt trong thời gian ngắn.

Chuyên gia cũng nhấn mạnh đặc thù tại Việt Nam: dù cúm lưu hành quanh năm và không có đỉnh dịch cố định, nhưng các đợt bùng phát thường “nương theo” các thời điểm gia tăng hoạt động xã hội như Tết Nguyên đán, lễ hội hay mùa du lịch. Chính sự giao lưu, đi lại giữa các vùng miền và quốc tế đã tạo điều kiện để virus phát tán rộng hơn.

H3N2 – chủng cúm đang lưu hành chính tại Việt Nam và nhiều nơi trên thế giới

Phân tích sâu hơn về tác nhân gây bệnh, PGS. Quang Thái cho biết trong mùa cúm 2025–2026, dữ liệu giám sát quốc tế ghi nhận sự chiếm ưu thế của chủng cúm A/H3N2 tại nhiều khu vực như Bắc Âu, Nam Á và Đông Nam Á.

Tại Việt Nam, virus A/H3N2 cũng được xác định là chủng lưu hành chính hiện nay.

Dù chưa ghi nhận sự biến đổi bất thường về độc lực, nhưng PGS. Thái cảnh báo rằng các mùa dịch mà H3N2 chiếm ưu thế thường đi kèm số lượng ca mắc lớn, tỷ lệ nhập viện và tử vong cao hơn, đặc biệt ở nhóm người cao tuổi và trẻ nhỏ. Lý giải nguyên nhân khiến H3N2 dễ gây bùng phát mạnh đợt này, PGS. Thái chỉ ra hai lý do chính:

Thứ nhất là “lỗ hổng miễn dịch”: Trong vài năm gần đây, cộng đồng ít tiếp xúc tự nhiên với chủng H3N2, dẫn đến mức miễn dịch nền xuống thấp, nhất là khi tỷ lệ tiêm chủng vaccine chưa cao. Vì vậy, khi virus quay lại, số người có cảm nhiễm tăng lên, kéo theo gánh nặng bệnh tật lớn dù độc lực virus không đổi.

Thứ hai là khả năng thích nghi của virus: H3N2 có khả năng thích nghi tốt, bám dính và nhân lên hiệu quả ở đường hô hấp trên của người, khiến việc lây nhiễm qua giọt bắn trở nên rất dễ dàng.

Vaccine – lá chắn hiệu quả cho cúm A/H3N2

Trả lời thắc mắc của nhiều người dân về việc liệu vaccine hiện tại có hiệu quả với chủng H3N2 đang lưu hành hay không, PGS. Phạm Quang Thái khẳng định: Vaccine cúm hiện nay vẫn bảo vệ tốt trước H3N2.

Chuyên gia giải thích, các loại vaccine cúm tứ giá đang sử dụng đều chứa 4 chủng: H1N1, H3N2 và hai chủng cúm B. Việc tiêm nhắc lại mỗi năm một lần sẽ giúp cơ thể duy trì mức miễn dịch ổn định, đón đầu các chủng lưu hành. Nếu chưa tiêm, người dân nên thực hiện sớm để cơ thể kịp sinh miễn dịch trước cao điểm đi lại cuối năm.

PGS. Thái dẫn chứng thêm dữ liệu quốc tế để khẳng định hiệu quả này: Trong mùa cúm 2022 – 2023 tại Mỹ – thời điểm H3N2 lưu hành mạnh – vaccine đã giúp giảm 27 – 46% nguy cơ nhập viện và giảm tới 65 – 66% nguy cơ suy đa cơ quan hoặc phải thở máy.

Các phân tích tổng hợp cho thấy vaccine tứ giá giúp giảm khoảng 45% nguy cơ nhập viện do H3N2, hiệu quả nhỉnh hơn so với vaccine tam giá.

Kết thúc phần trao đổi, PGS. Phạm Quang Thái đưa ra lời khuyên: Người dân nên tiêm vaccine cúm trước mùa lễ hội và các dịp tụ tập cuối năm, bởi cơ thể cần khoảng hai tuần để hình thành miễn dịch đầy đủ.

Việc tiêm phòng không chỉ bảo vệ bản thân mà còn giảm nguy cơ mang mầm bệnh về nhà lây cho những người thân thuộc nhóm nguy cơ cao (trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người già, người bệnh nền).

Ngoài ra, do tính chất biến đổi liên tục của virus và sự suy giảm kháng thể theo thời gian, việc tiêm nhắc lại hằng năm là cần thiết để duy trì khả năng bảo vệ bền vững.