Cựu biên tập viên ảnh AP lên tiếng về người chụp bức ‘Em bé Napalm’

“Nick Út không chụp bức ảnh đó. Nó được chụp bởi một nhiếp ảnh gia tự do, đó là Nguyễn Thành Nghệ”, Carl Robinson, người từng là biên tập viên ảnh của hãng thông tấn Associated Press (AP) tại Việt Nam vào tháng 6/1972, viết trong thư đăng trên Washington Post ngày 23/12.

Bức ảnh mà Robinson đề cập là “Em bé Napalm”, chụp khoảnh khắc bé gái 9 tuổi tên Kim Phúc chạy khỏi đám cháy của bom napalm, không mảnh vải che thân và gương mặt hoảng loạn vì đau đớn. Đây từ lâu được xem là một trong những hình ảnh mang tính biểu tượng nhất của thế kỷ 20, gắn liền với tên tuổi nhiếp ảnh gia Nick Út của AP, người từng đoạt giải Pulitzer nhờ bức ảnh.

Tuy nhiên, một bộ phim tài liệu của Netflix phát hành trong năm nay đã làm dấy lên tranh cãi mới, đặt câu hỏi về tác giả thực sự của bức ảnh và liệu Nick Út có phải là người xứng đáng nhận giải thưởng danh giá đó hay không.

“Tôi biết rõ khoảnh khắc được chụp bởi một nhiếp ảnh gia tự do, nhưng đã được cấp trên của tôi khi đó là Horst Faas yêu cầu ghi tên Nick Út vào chú thích ảnh. Vì lo sợ cho công việc và gia đình, tôi đã làm theo. Quyết định đã ám ảnh tôi suốt 50 năm qua”, Robinson giải thích trong bức thư mới đăng.

Ngoài giải Pulitzer, Nick Út còn được trao giải World Press Photo nhờ tác phẩm này. Tuy nhiên, hồi tháng 5, World Press Photo thông báo tạm đình chỉ việc ghi nhận tác giả là Nick Út vì những nghi vấn kéo dài về nguồn gốc bức ảnh, đặc biệt sau khi bộ phim tài liệu được Netflix phát sóng.

Quá trình rà soát của tổ chức này kết luận rằng ông Nguyễn Thanh Nghệ, một tài xế thỉnh thoảng bán ảnh, cùng với một nhiếp ảnh gia khác tên Huỳnh Công Phúc có thể đã ở vị trí thuận lợi hơn để ghi lại khoảnh khắc trên.

Phía AP trong khi đó cho rằng chưa có đủ bằng chứng thuyết phục để sửa tên tác giả, cũng như chưa có đủ dữ liệu và lời kể để đảo ngược kết luận đã tồn tại suốt nhiều thập kỷ.

Tranh cãi càng trở nên phức tạp khi David Burnett, một phóng viên ảnh có mặt tại hiện trường vào ngày hôm đó, công khai bảo vệ quyền tác giả của Nick Út trong bức thư được Washington Post đăng ngày 10/12. Trong thư, Burnett kể rằng khi đang thay phim cho máy ảnh Leica, ông nhìn thấy Nick Út cùng phóng viên Alex Shimkin là những người đầu tiên phản ứng khi nhóm trẻ em chạy đến.

“Theo tôi nhớ, họ lập tức lao xuống đường, vượt lên trước tất cả các nhà báo khác, ngoại trừ một cộng tác viên của United Press International ở phía phải của khuôn hình chưa cắt. Vào thời điểm đó, không có nhà báo nào khác di chuyển theo hướng ấy”, ông Burnett viết.

Burnett cho rằng bức ảnh nổi tiếng đã được chụp trong khoảng một hoặc hai phút trước khi các phóng viên khác tiếp cận hiện trường.

Tuy nhiên, Robinson cho rằng Burnett đã sai, lưu ý bản thân Burnett đã thừa nhận mình đang tập trung thay phim vào khoảnh khắc đó và có thể đã nhầm lẫn về người chụp bức ảnh. Ông Robinson cũng phản bác chi tiết mà ông Burnett thường nhắc lại rằng Horst Faas đã khen Nick Út “làm tốt lắm” bằng giọng Đức tại hiện trường.

“Vào thời điểm đó, bức ảnh với chú thích sai đã được xử lý và truyền đi Tokyo dưới sự giám sát của tôi. Tôi đã về nhà trong trạng thái vô cùng bối rối, điều mà vợ tôi sau này cũng nhắc lại trong The Stringer”, Robinson viết.

Robinson cho rằng Burnett đã lặp lại câu chuyện này suốt nhiều năm trong nhiều buổi thuyết trình và phỏng vấn, dù đã được ông thông báo tranh cãi về tác quyền từ năm 2011.

Luật sư của Nick Út, ông James Hornstein, chưa phản hồi yêu cầu bình luận về thông tin do Robinson đưa ra.

Trong một tuyên bố trước đó gửi tạp chí Time, ông Hornstein khẳng định không có bằng chứng tài liệu mới nào đủ sức thách thức tác quyền của thân chủ. “Nếu tồn tại bằng chứng đáng tin cậy để phủ nhận quyền tác giả của Nick Út, nó đã không chỉ xuất hiện trong lời kể của một nhóm nhỏ cá nhân sau 5 thập kỷ và đi ngược lại khối lượng lớn lời kể đương thời”, ông Hornstein nêu quan điểm.

Thanh Danh (Theo Washington Post, Telegraph)