Đàm phán hòa bình Ukraine lại vào thế bế tắc

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 11.12 nêu ra một số điểm bất đồng chính trong các cuộc thảo luận với Mỹ, cho rằng những đề xuất hiện nay đang bất công cho Kyiv. Trong khi đó, Washington bày tỏ sự “mệt mỏi” khi nhiều ngày thảo luận vẫn không thu được kết quả thực chất.

Điểm nghẽn đàm phán

AFP ngày 12.12 dẫn lời ông Zelensky nói phía Mỹ vẫn đang gây sức ép buộc Ukraine nhượng bộ lớn về lãnh thổ cho Nga. Cụ thể, Mỹ muốn một mình Ukraine rút quân khỏi một số khu vực thuộc vùng Donetsk, nơi họ sẽ thiết lập một vùng đệm phi quân sự giữa quân đội Nga và Ukraine.

“Họ muốn lực lượng Ukraine phải rời khỏi Donetsk, và nêu rằng lực lượng Nga sẽ không tiến vào lãnh thổ này, nơi mà họ xem là vùng kinh tế tự do”, ông Zelensky nói với các phóng viên.

Đó là những điểm thay đổi so với yêu cầu trước đây của Mỹ, khi Washington ban đầu muốn Kyiv nhượng toàn bộ tỉnh Donetsk và Luhansk cho Moscow. Dù vậy, ông Zelensky cho rằng kế hoạch trên không công bằng cho Ukraine, khi chỉ có Kyiv rút quân, trong khi lực lượng Moscow vẫn giữ nguyên vị trí. Nhà lãnh đạo Ukraine nêu rõ bất kỳ sự thỏa hiệp nào về lãnh thổ nên được quyết định bằng một cuộc trưng cầu dân ý.

Ông Zelensky đề cập vấn đề lãnh thổ ở Donetsk và quyền kiểm soát nhà máy điện hạt nhân ở tỉnh Zaporizhzhia, miền nam Ukraine đang là 2 điểm bất đồng chính trong các cuộc đàm phán. Phía Nga đang kiểm soát nhà máy trên và muốn giữ nguyên hiện trạng, trong khi Ukraine phản đối. Mỹ được cho là đã đề xuất cơ chế để các bên cùng quản lý.

Diễn biến trên cho thấy Mỹ và Ukraine vẫn chưa nhất trí về các điều khoản của thỏa thuận hòa bình. Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt ngày 11.12 nói: “Tổng thống Mỹ Donald Trump vô cùng bức xúc với Nga và Ukraine, ông ấy đã mệt với những cuộc gặp mang tính hình thức, và muốn có hành động để cuộc chiến này chấm dứt”.

Thời điểm quan trọng

Việc thuyết phục Mỹ chia sẻ lập trường thỏa thuận hòa bình là một thách thức không nhỏ đối với Ukraine, cũng như các đồng minh của Kyiv tại châu Âu. Lãnh đạo châu Âu vừa kết thúc cuộc họp trực tuyến hôm 11.12 và bày tỏ quan điểm rằng: “Đây là thời điểm then chốt đối với Ukraine, người dân nước này và đối với an ninh mà tất cả chúng ta cùng chia sẻ trong khu vực”. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết các cuộc thảo luận tuần tới sẽ mang tính quyết định trong việc tìm kiếm nền hòa bình công bằng và bền vững cho Ukraine.

Trang Axios ngày 12.12 đưa tin các quan chức cấp cao Ukraine, Anh, Pháp và Đức sẽ gặp nhau tại thủ đô Paris (Pháp) trong ngày 13.12 để bàn tiếp các phương án hòa bình. Nhà Trắng cho hay vẫn đang cân nhắc và sẽ chỉ cử phái đoàn đàm phán đến Paris nếu có tín hiệu về khả năng đạt thỏa thuận. Dù Mỹ không đưa ra hạn chót cụ thể, Tổng thống Zelensky nói chính quyền ông Trump muốn thấy được một kế hoạch rõ ràng trước thời điểm Giáng sinh.

Giới quan sát lưu ý rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng cần sự đồng ý từ Nga, bên lâu nay vẫn nêu lập trường cứng rắn về lãnh thổ và chưa công khai đề xuất chi tiết. Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov ngày 11.12 tuyên bố Nga mong muốn đạt một thỏa thuận hòa bình lâu dài và bền vững tại Ukraine, kèm theo các cam kết an ninh cho tất cả các bên liên quan, chứ không chỉ cho riêng Ukraine, theo Reuters.

Ông Lavrov cho rằng Tổng thống Trump chân thành trong nỗ lực thúc đẩy một thỏa thuận hòa bình, trong khi phía châu Âu đang tìm cách “gieo mầm” một cuộc xung đột mới. Người đứng đầu Bộ Ngoại giao Nga nhấn mạnh bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải giải quyết được căn nguyên của xung đột, chứ không chỉ dừng lại ở các biện pháp tình thế.