Đánh thức ‘mỏ vàng’ không gian công cộng trong kinh tế đô thị

Chia sẻ tại tọa đàm “Không gian công cộng – từ biểu tượng đô thị đến động lực kinh tế” do VTV9 tổ chức ngày 23-12, các chuyên gia nhận định để nâng cao năng lực cạnh tranh đô thị, TP.HCM cần chuyển đổi việc phát triển không gian công cộng sang mô hình đa chức năng để tự tạo nguồn lực vận hành.

Cần hóa giải bài toán “xây xong rồi bỏ đó”

Kiến trúc sư Steven Townsend – Giám đốc điều hành Studio Urban Design – cho rằng không gian công cộng trong đô thị hiện đại không chỉ là hạng mục phúc lợi mà còn tạo ra sức hút đầu tư và khả năng cạnh tranh của thành phố. Theo ông, thực tế cho thấy nhiều công viên, quảng trường xuống cấp nhanh chóng, thiếu hoạt động do mô hình tài chính và quản trị hậu đầu tư khi các không gian này cần các chi phí duy tu, bảo trì cho cả vòng đời dự án. 

“Nếu chỉ dựa vào ngân sách nhà nước, việc duy trì chất lượng cao trong dài hạn là rất khó, nhất là khi thành phố phải phân bổ nguồn lực cho nhiều nhu cầu hạ tầng cấp bách khác”, ông Steven Townsend nói.

Trong bối cảnh siêu đô thị TP.HCM cần những không gian công cộng quy mô, ông Steven Townsend đặt vấn đề thành phố cần học hỏi những mô hình đã thành công trong khu vực, ví dụ khu vực ven sông ở quận 4 cũ cần được mở rộng, kết nối với các khu vực công cộng để phục vụ phát triển kinh tế. 

Trong đó cần có cơ chế hợp tác công tư (PPP) trong phát triển không gian công cộng để đáp ứng chi phí vận hành, duy tu, tránh tạo ra gánh nặng cho ngân sách.

Dưới góc nhìn của chuyên gia quy hoạch, ông David Ching – Phó chủ tịch Janus Capital Việt Nam – nhận định không gian công cộng là một tài sản đô thị có giá trị kinh tế. Theo ông, trong bối cảnh giá đất tại TP.HCM thuộc nhóm cao nhất cả nước, đặc biệt tại các khu vực ven sông, việc để quỹ đất khai thác đơn chức năng hoặc kém hiệu quả là một sự lãng phí lớn. 

“TP.HCM cần tạo ra những biểu tượng mới, như cách Singapore làm với Garden by the Bay, để biến không gian công cộng thành điểm đến thu hút hàng triệu lượt khách du lịch và tạo ra dòng tiền cho thành phố”, ông David Ching đề xuất.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Bá Hùng – chuyên gia kinh tế trưởng tại Văn phòng ADB Việt Nam – lưu ý rằng không gian công cộng là thành tố quan trọng của một “thành phố đáng sống”. Tuy nhiên thực trạng ở nhiều thành phố tại Việt Nam là nhiều công trình, không gian công cộng khó vận hành và bảo trì hoặc duy trì được hiệu quả do vấn đề kinh phí. Vì vậy ông Hùng đề xuất để đánh thức “mỏ màng” không gian công cộng này, cần phải phát triển hệ thống giao thông công cộng để tăng độ phủ và tính kết nối. 

“Khi người dân và cộng đồng tại chỗ đến các không gian này càng đông, các dịch vụ và hoạt động kinh tế sẽ tự động sôi động hơn, tạo ra doanh thu để tái đầu tư”, ông Hùng nói.

Phát triển những không gian đô thị đa chức năng

TS Sử Ngọc Khương – Giám đốc cấp cao Savills Việt Nam – khẳng định không gian công cộng chính là “hạ tầng giá trị” và cần xem không gian công cộng như một động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế đô thị. Trong đó các không gian công cộng đô thị cũng góp phần tạo ra sự thu hút về nhân lực lao động, giao thương văn hóa và đặc biệt là các khu vực bất động sản xung quanh sẽ hưởng lợi từ giá bán cao hơn, giá thuê cao hơn và tính thanh khoản tốt hơn. 

“Giá trị này không chỉ nằm ở bề nổi mà còn là thước đo năng lực quản trị và tầm nhìn của chính quyền đô thị, từ đó thu hút các nguồn lực đầu tư dài hạn”, ông Khương nói.

Còn ông Steven Townsend cho rằng TP.HCM cần chuyển sang mô hình tích hợp đa chức năng, trong đó không gian công cộng được tổ chức đan xen với các hoạt động thương mại, dịch vụ, văn hóa nhằm tạo dòng tiền tái đầu tư. Vai trò của chính quyền là định hướng quy hoạch, ban hành tiêu chuẩn và thiết lập cơ chế giám sát, còn nguồn lực đầu tư và vận hành nên được huy động từ khu vực tư nhân và các bên có lợi ích liên quan.

Ông David Ching đề xuất cần phát triển không gian công cộng theo chiều đứng, gắn với các công trình đa chức năng và hệ thống giao thông đô thị để giúp nâng cao hiệu quả khai thác đất đai. 

“Các hoạt động thương mại, dịch vụ nếu được quy hoạch bài bản cùng tiện ích công cộng sẽ vừa tạo nguồn thu, vừa bảo đảm không gian mở và quyền tiếp cận của cộng đồng”, ông Ching nói.