Đầu tư dưỡng lão gặp khó, người cao tuổi đứng trước nguy cơ bị ‘bỏ lại phía sau’

Ngày 26-12, Sở Y tế TP.HCM đã tổ chức Hội thảo xây dựng Đề án phát triển hệ thống dưỡng lão trên địa bàn TP.HCM giai đoạn 2025-2030 và những năm tiếp theo.

36 cơ sở dưỡng lão phục vụ 1,6 triệu người cao tuổi

Phát biểu tại buổi lễ, Giám đốc Sở Y tế TP.HCM Tăng Chí Thượng cho hay già hóa dân số đang trở thành một xu thế tất yếu và diễn ra với tốc độ nhanh tại TP.HCM.

TP đang chứng kiến sự gia tăng nhanh nhu cầu chăm sóc dài hạn cho người cao tuổi, trong khi mô hình gia đình truyền thống dần thu hẹp. Thế nhưng hệ thống dưỡng lão hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế chưa được nhìn nhận thẳng thắn.

“Sở Y tế cho rằng việc phát triển hệ thống dưỡng lão trong thời gian tới cần được tiếp cận theo mô hình hệ sinh thái chăm sóc dài hạn, phù hợp với kinh nghiệm của nhiều quốc gia phát triển”, ông Thượng cho hay.

Theo ông Nguyễn Tăng Minh – Phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM – số liệu ghi nhận từ cơ sở dữ liệu dân cư của Bộ Công an tính đến hết ngày 30-11-2025, số lượng người trên 60 tuổi tại TP là 1,6 triệu người, chiếm tỉ lệ 11% tổng dân số.

“Thế nhưng số lượng cơ sở dịch vụ dưỡng lão quá thấp so với số lượng người cao tuổi. Toàn TP hiện chỉ có 36 cơ sở chăm sóc (bao gồm cả công lập và tư nhân) để phục vụ cho hơn 1,6 triệu người cao tuổi, tỉ lệ cung ứng quá thấp, cung không đủ cầu”, ông Minh nhận định.

Người cao tuổi đang đứng trước nguy cơ bị bỏ lại phía sau

ThS Phạm Đức Mục – Chủ tịch Hiệp hội Điều dưỡng Việt Nam – cho hay truyền thống văn hóa gia đình Việt Nam “trẻ cậy cha – già cậy con” là đạo hiếu nương tựa lẫn nhau giữa các thế hệ trong gia đình.

Tuy nhiên trong xã hội hiện đại dân số già hóa gia tăng sẽ tạo nên áp lực rất lớn cho gia đình, và khi đó nếu chỉ dựa vào gia đình để chăm sóc người cao tuổi sẽ không thể đáp ứng được nhu cầu chăm sóc do đó cần cấu trúc phù hợp hơn.

Theo TS Trương Trung Kiên – Phó giám đốc Sở Quy hoạch – Kiến trúc TP.HCM – hạ tầng đô thị hiện hữu của TP, vốn được thiết kế trẻ và năng động, nay đang bộc lộ sự “lệch pha” nghiêm trọng. Các cơ sở chăm sóc người cao tuổi công lập như Thị Nghè, Thạnh Lộc đang quá tải và nằm kẹt trong vùng lõi đô thị chật hẹp, thiếu không gian xanh trị liệu.

Một số ít mô hình viện dưỡng lão tư nhân với quy mô vừa và nhỏ cung cấp các dịch vụ chăm sóc sinh hoạt và y tế cơ bản tuy nhiên vẫn còn manh mún, chưa tạo thành hệ sinh thái.

Trong khi đó, khu vực tư nhân gặp khó khăn về quỹ đất và cơ chế đầu tư, dẫn đến việc các viện dưỡng lão hoặc là quá đắt đỏ, hoặc là thiếu chuẩn mực, vô hình trung tạo ra những “ốc đảo cô đơn” tách biệt người già khỏi dòng chảy cuộc sống.

Hậu quả là một bộ phận lớn người cao tuổi, đặc biệt là những người có thu nhập trung bình và thấp, đang đứng trước nguy cơ bị bỏ lại phía sau, trở thành những người cô đơn trong chính đô thị mà họ đã dành cả đời để xây dựng.

Ông Kiên đề xuất thay vì chỉ tập trung tăng số lượng chỗ ở cho người cao tuổi (tư duy “cung cấp chỗ nghỉ”), cần chuyển sang nâng cao chất lượng sống tổng thể, xây dựng một hệ sinh thái sống đầy đủ cho người cao tuổi, bao gồm chăm sóc y tế, tinh thần, xã hội và môi trường sống.

Đồng thời, tư duy chăm sóc cũng cần thay đổi, không tách biệt người cao tuổi vào các khu dưỡng lão riêng lẻ, xa cộng đồng (mô hình “biệt lập”) mà đưa các dịch vụ chăm sóc đến ngay nơi họ đang sinh sống, giúp họ tiếp tục sống trong cộng đồng quen thuộc (mô hình “hòa nhập”).

Các ý tưởng và giải pháp này được thiết kế đồng bộ theo 3 vùng chức năng đặc thù, tận dụng những lợi thế riêng của từng khu vực trong TP, từ đó hình thành một hệ thống dưỡng lão hiện đại, nhân văn và bền vững cho toàn TP.