Đề xuất các cơ chế đặc thù xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận

Chiều 10.2, tiếp tục phiên họp 42, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về chủ trương, cơ chế đặc thù xây dựng các nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận.

Tại tờ trình, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho hay, Chính phủ đề xuất các cơ chế đặc thù để đạt mục tiêu đưa dự án vận hành trong 5 năm tới, tức 2030.

Cụ thể, Chính phủ đề nghị được triển khai đồng thời đàm phán với đối tác đã ký hiệp định liên Chính phủ, hoặc thỏa thuận về hợp tác xây dựng nhà máy điện hạt nhân và hiệp định liên Chính phủ về khoản tín dụng xuất khẩu nhà nước để tài trợ xây nhà máy điện hạt nhân tại Việt Nam với đối tác khác. Việc này thực hiện song song quá trình phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư, duyệt dự án đầu tư.

Về lựa chọn nhà thầu, Chính phủ đề xuất Quốc hội cho Thủ tướng được phép giao chủ đầu tư thực hiện dự án. Ngay sau khi Quốc hội chấp thuận chủ trương đầu tư dự án (dự kiến tại kỳ họp vào giữa năm nay), Chính phủ được phép áp dụng hình thức hợp đồng chìa khóa trao tay, chọn nhà thầu.

Trường hợp nhà thầu được nêu tên trong hiệp định liên Chính phủ, Chính phủ đề xuất áp dụng hình thức chỉ định gói thầu chìa khóa trao tay xây dựng nhà máy. Hình thức chỉ định thầu/chỉ định thầu rút gọn cũng được áp dụng với các gói thầu tư vấn quan trọng trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án.

Liên quan tới phương án tài chính, thu xếp vốn, Chính phủ đề xuất chủ đầu tư được vay, vay lại theo điều kiện ưu đãi. Chính phủ được dùng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách T.Ư và các nguồn vốn hợp pháp khác cho dự án trong trường hợp đàm phán hiệp định vay không thành công, hoặc khoản vay quy mô nhỏ.

Do mức vốn đối ứng rất lớn nên Chính phủ kiến nghị chủ đầu tư được phép dùng vốn vay, vốn trái phiếu (Chính phủ, Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu công trình…) làm vốn đối ứng. Các ngân hàng trong nước được miễn áp dụng quy định về tổng mức dư nợ cấp tín dụng với chủ đầu tư dự án, để cho vay vượt giới hạn phần vốn đối ứng cho dự án.

Ngoài ra, Chính phủ đề nghị cho phép EVN được đánh giá lại tài sản của các nhà máy điện đã hết khấu hao (gồm nhà máy điện BOT đã nhận bàn giao từ chủ đầu tư, thủy điện đa mục tiêu). Chi phí này được đưa vào phương án giá bán lẻ điện, để bổ sung vốn tự có cho dự án. Với PVN, Chính phủ đề nghị họ được giữ lại 32% lãi được chia cho nước chủ nhà của các hợp đồng dầu khí và toàn bộ lãi từ hoạt động hàng năm của Liên doanh Việt – Nga Vietsovpetro.

Chủ đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được giữ lại toàn bộ lợi nhuận sau thuế còn lại để bổ sung vốn đối ứng trong thời gian thực hiện dự án. Họ cũng được miễn thủ tục phê duyệt chủ trương chuyển quyền mục đích sử dụng rừng với các hạng mục liên quan dự án…

Chính phủ cần cam kết trách nhiệm

Thẩm tra các đề xuất, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học – Công nghệ – Môi trường Quốc hội Lê Quang Huy cho hay, thường trực cơ quan thẩm tra rà soát kỹ lưỡng trong việc lựa chọn các đối tác, công nghệ, bảo đảm phù hợp với các hiệp định đã ký kết, công ước và điều ước quốc tế có liên quan, bảo đảm lợi ích quốc gia, bảo đảm quốc phòng, an ninh, độc lập, chủ quyền của quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh thế giới và khu vực đang và dự báo tiếp tục có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường, tiềm ẩn nhiều nguy cơ, rủi ro.

Về lựa chọn nhà thầu, cơ quan thẩm tra cũng cho rằng, việc áp dụng chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay là hợp lý để đẩy nhanh tiến độ dự án. Tuy nhiên, hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện. Do đó, để giảm thiểu rủi ro, đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy trình giám sát chặt chẽ.

Cơ quan thẩm tra đề nghị cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án…

Ông Lê Quang Huy cũng cho biết, cơ quan thẩm tra thấy rằng, việc Chính phủ đề xuất đưa dự án điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành trong năm 2030 là “khó khả thi”.

Ông Huy phân tích, theo kinh nghiệm quốc tế phải mất khoảng 8 năm để hoàn thiện một dự án điện hạt nhân. Cạnh đó, dự án có quy mô rất lớn, lần đầu tiên thực hiện tại Việt Nam, đòi hỏi nguồn lực lớn. Trong thời gian tới dự kiến sẽ triển khai thực hiện nhiều dự án quan trọng khác.

Vì thế, cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu kỹ lưỡng và bổ sung giải pháp khắc phục để bảo đảm mục tiêu hoàn thành dự án theo đề xuất. Bên cạnh đó, Chính phủ và tỉnh Ninh Thuận cần cam kết trách nhiệm tổ chức thực hiện bảo đảm hiệu quả, tiến độ, chất lượng cho dự án này.