Đề xuất tạm giữ nguyên mô hình, tổ chức chính quyền địa phương

Sáng 15-2, tại kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội dành thời gian thảo luận tại hội trường về dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Điều 2 dự thảo Luật quy định chính quyền địa phương ở cấp tỉnh, huyện, xã là cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND, trừ trường hợp cụ thể Quốc hội quy định không phải là cấp chính quyền địa phương.

Đi ngược xu thế tinh gọn?

Nêu ý kiến, ĐB Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) cho rằng quy định này không có gì đổi mới và “đi ngược với xu hướng tinh gọn bộ máy hiện nay”.

Theo ĐBQH tỉnh Quảng Trị, chủ trương của Đảng qua nhiều kỳ đại hội đều chỉ đạo phải đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm đô thị và đặc điểm nông thôn, hải đảo.

Thực tiễn cũng cho thấy sau khi sửa Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2019, Đà nẵng, TP.HCM và đến nay là Hải Phòng đã được Quốc hội cho phép thực hiện chính quyền đô thị một cấp. Kết quả cho thấy mang lại hiệu quả rất tốt.

“Trong điều kiện hiện nay, chúng ta đang thực hiện cuộc Cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy, thì tổ chức chính quyền địa phương cũng cần phải được thiết kế lại, phù hợp với đặc điểm của đô thị và đặc điểm của nông thôn”- ông Hà Sỹ Đồng nói.

Khẳng định điều này cũng không không trái với Hiến pháp, quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị đề nghị nghiên cứu, trong khi chưa đổi mới được tổ chức chính quyền địa phương ở nông thôn thì cần mạnh mẽ đổi mới tổ chức chính quyền địa phương ở đô thị để thúc đẩy sự phát triển.

Cùng quan điểm, ĐB Trần Quốc Tuấn (đoàn Trà Vinh) cho biết ông “chưa thật sự an tâm” về quy định nói trên. Ông Tuấn đề nghị Ban soạn thảo đổi mới tổ chức chính quyền địa phương ở đô thị giống các nơi chúng ta đã và đang thí điểm hiệu quả.

“Đây sẽ là cơ sở thực hiện tốt cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy hiện nay, tạo động lực thúc đẩy phát triển đất nước”- ông Trần Quốc Tuấn nói.

Trong khi đó, ĐB Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) đồng tình với quy định về mô hình chính quyền địa phương như dự luật thể hiện, tức là có cả HĐND và UBND.

Ông nhấn mạnh “không thể không có HĐND cấp xã được”. Tuy nhiên, từ thực tiễn chúng ta đang thực hiện thí điểm mô hình chính quyền đô thị, ông đề nghị nghiên cứu mô hình này để thực hiện chung trên cả nước.

“Không thể chỉ thực hiện cho các thành phố trực thuộc trung ương trong khi các thành phố trực thuộc tỉnh cũng là đô thị”- ông Hòa nêu.

Bổ sung nguyên tắc để chống tha hóa quyền lực nhà nước

Liên quan đến quy định về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, ĐB Trần Quốc Tuấn đánh giá đây là nội dung hết sức quan trọng, mang tính nguyên tắc về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương.

Ông Tuấn lưu ý dự thảo Luật được thiết kế theo tư duy chỉ đạo của người đứng đầu Đảng và người đứng đầu Nhà nước là “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” và “phân cấp, phân quyền mạnh mẽ để khơi thông các nguồn lực phát triển đất nước”.

Do vậy, nếu nội dung Luật thiếu những thiết chế, cơ chế kiểm soát quyền lực có hiệu lực, hiệu quả khi chính quyền địa phương được phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, ông Tuấn lo ngại có thể xảy ra các trường hợp tiêu cực, mà cao hơn là tha hóa quyền lực nhà nước.

“Đây là xu hướng khó tránh khỏi”- ĐBQH đoàn Trà Vinh nói và đề nghị cần bổ sung vào dự thảo Luật nguyên tắc “tăng cường kiểm soát quyền lực khi được phân cấp, phân quyền, uỷ quyền”.

Ngoài ra, liên quan đến quy định về UBND tại Điều 6 dự thảo, ông Tuấn cho rằng điều luật này chỉ quy định về UBND ở cấp chính quyền địa phương do HĐND cùng cấp bầu; chưa có quy định về UBND ở những nơi không tổ chức HĐND.

“Quy định như vậy là chưa đủ, vì hiện nay, một số thành phố trực thuộc Trung ương như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Hải phòng đang thực hiện mô hình ở quận, thành phố thuộc tỉnh; phường thuộc quận; phường, xã thuộc thành phố thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương không tổ chức HĐND, mà chỉ tổ chức UBND”- ông Tuấn nói và đề nghị dự thảo Luật cần bổ sung quy định về UBND ở những nơi không tổ chức HĐND.

‘Mong đại biểu ủng hộ phương án tạm thời giữ nguyên’

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nêu rõ cốt lõi, trọng tâm của việc sửa đổi luật là phân định làm rõ việc phân cấp, phân quyền, ủy quyền cho chính quyền địa phương.

Việc này theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư là “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Cùng với đó, xây dựng cơ chế, tạo hành lang pháp lý chặt chẽ tháo gỡ vướng mắc, điểm nghẽn trong luật chuyên ngành, đảm bảo khơi thông, thực hiện nguyên tắc phân cấp, phân quyền, ủy quyền của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

“Nếu không đưa ra cơ chế pháp lý tháo gỡ sẽ rất khó khăn, nhưng có những vấn đề mang tính ổn định trước mắt để đảm bảo vận hành thông suốt của chính quyền địa phương trong quá trình thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy”- Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho rằng nếu điều chỉnh một số vấn đề sẽ không thực hiện được sự liên thông, thống nhất để thực hiện tinh gọn tổ chức bộ máy.

Về tổ chức chính quyền địa phương và mô hình chính quyền địa phương, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho hay Chính phủ đề xuất giữ nguyên như hiện tại, bởi còn tiếp tục có đánh giá tổng thể về mô hình của cả hệ thống chính trị, theo đó sẽ có điều chỉnh, sắp xếp nên tạm thời giữ nguyên.

“Nhưng nếu không tạm thời giữ nguyên sẽ có sự hẫng hụt trong việc vận hành hệ thống tổ chức chính quyền địa phương và mô hình chính quyền địa phương”- bà Trà nói và cho biết các chính quyền đô thị đang thí điểm vẫn thực hiện theo các nghị quyết của Quốc hội.

Với các địa phương đô thị trực thuộc trung ương vẫn có thể tiếp tục đề xuất việc này, không có gì vướng.

Tuy nhiên, trong bối cảnh đang sắp xếp tổ chức bộ máy, Bộ Nội vụ đang phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương đánh giá, nghiên cứu tổng thể mô hình tổ chức bộ máy, trong đó có hệ thống chính quyền địa phương, bà Phạm Thị Thanh Trà mong đại biểu ủng hộ phương án tạm thời giữ nguyên.