Đoàn 50 lưu học sinh sang Cuba ngày ấy

Đoàn tàu liên vận đã chờ sẵn ở ga Hàng Cỏ. Buổi chia tay thật bịn rịn, một số bạn ở Hà Nội có người thân trong gia đình đi tiễn, cảnh xúc động trào dâng nước mắt. Các bạn nhóm Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam thì nghịch ngợm hơn, quen với sinh hoạt tập thể, xa ba má đã lâu đứng chụm từng tốp nhỏ, thì thầm nghe tin chiến sự ở miền Nam. Không khí dặn dò, kẻ ở người đi sôi nổi nhất lúc tàu kéo còi. Các nhân viên đường sắt và loa phóng thanh nhắc mọi người lên tàu. Lúc đó là 21 giờ đêm, xa Thủ đô, bao giờ ta trở lại… Mỗi người một tâm tư, một suy nghĩ. Cùng đi trên đoàn tàu này còn có một số bạn học sinh và một số cán bộ các ngành đi Đông Âu học tập và công tác.

Đoàn chúng tôi có 50 người. Các anh nhóm cán bộ là: Bút, Sỹ, Dy, Triển, Đoản, Lược, Hải, Cầu, Lục, Luận.
Nhóm năm anh Hà Tây lúc đó có: Lực, Sứ, Lập, Vân, Hanh.
Nhóm 15 anh học sinh Hà Nội là: Văn Phú, Đức, Sinh, Hải, Thương Phú, Xuân Lượng, Thuần, Khoa, Đạt, Minh Lượng, Vĩnh Thắng, Bắc, Hoan, Bảo, Tất Thắng.
Nhóm 20 anh em học sinh miền Nam, học rải rác ở các trường ở nhiều tỉnh tập hợp về có: Chiểu, Thạch, Thành, Viêm, Bé, Dũng, Oanh, Em, Sơn, Na, Định, Luận, Cầm, Trữ, Hớn, Quỳnh, Đựng, Tha, Dân, Chính.
Như vậy trong đoàn đi năm 1966, có năm cặp trùng tên Phú Phú, Lượng Lượng, Hải Hải, Thắng Thắng, Luận Luận.

Tiếng tàu hành lý liên vận chạy xình xịch, đèn trông tối lù mù. Anh em chuyển vác vali lên khoang tàu, ngồi vào ghế dựa, mặt ai cũng buồn tênh, ít nói. Tàu chạy chắc chỉ 15 hay 20km/giờ, có lúc ì ạch từng bước qua những chiếc cầu vừa được sửa vội ở Bắc Giang, Kép, Bắc Lệ, Sông Hóa, Đồng Mỏ.

Sáng ngày 9/8, sau hơn chín tiếng đồng hồ, đoạn đường dài hơn 170km cũng đã qua. Ga Đồng Đăng trước mặt, mọi người ngủ gà ngủ gật được đánh thức dậy, thay quần áo mới, làm thủ tục xuất cảnh ra khỏi Việt Nam. Qua Hữu Nghị quan đến Bằng Tường là đất Trung Quốc. Ở đây đường tàu rộng 1,41m và chạy nhanh hơn, qua Trùng Khánh, Vũ Hán, vượt sông Hoàng Hà, Dương Tử và các thành phố khác ít dừng lại, đôi lúc nghỉ một tiếng để bổ sung đồ ăn, thức uống. Đến Bắc Kinh được chuyển tàu khác, ghé khách sạn Bắc Vỹ ăn trưa và qua Bách hóa Đại lầu.

Anh Nguyễn Ngọc Bút, được phân công làm trưởng đoàn của cả ba nhóm bồi hồi nhớ lại những ngày đó:
“Một điều mà đến nay tôi vẫn còn giật mình là lúc sắp lên tàu, có loa phóng thanh gọi: “Em Bút lên ngay phòng đợi để làm việc!”. Tại phòng đợi, người đại diện Bộ Đại học và Trung học chuyển sang cho tôi một gói tiền rúp và nói: Tiền ăn, ở, tiêu vặt và tiền mua vé máy bay cho cả đoàn từ Mạc Tư Khoa đến Cuba. Lúc đó do tôi còn thiếu kinh nghiệm nên không thấy hết tầm quan trọng của công việc này…

Sau gần hai tuần đi tàu, các bạn vui đùa hoan hỷ. Lên tàu, niềm vui của tuổi trẻ được cử đi học nước ngoài. Chúng tôi đến Mạc Tư Khoa lúc trời sẩm tối, cùng nhau vào phòng WC xịt nước tắm vì ban đêm nhà tắm đóng cửa. Đại diện sinh viên Việt Nam ở Mạc Tư Khoa lo cho chúng tôi nơi ăn, ở và hướng dẫn các vấn đề cần thiết.

Hôm sau, các sinh viên đến gặp tôi và tự giới thiệu là Đại sứ quán cử đến làm việc và giúp đỡ chúng tôi, trong đó có yêu cầu tôi:
– Nộp lại khoản tiền trọ của đoàn ở Mạc Tư Khoa vì các anh đã can thiệp cho đoàn ở tại trường Điện. Sau khi hội ý lãnh đạo đoàn, tôi đã trao tiền cho các anh.
– Nộp lại khoản tiền mua vé máy bay của 20 học sinh đoàn Mặt trận, Đại sứ quán sẽ mua vé tàu thủy. Khoản này tôi không đồng ý với lý do ở Việt Nam đã đặt vé máy bay rồi.

Sau này tôi nhận thấy khoản tiền rúp mà Bộ Đại học Trung học chuyên nghiệp giao cho tôi điều hành, quản lý là một việc hệ trọng vì cả đoàn 53 bạn (50 bạn đi Cuba, 3 bạn đi Anbani). Đây là tiền ăn, ở, mua vé máy bay, tiền tiêu vặt của cả đoàn. Vậy mà Bộ bàn giao cho tôi bằng miệng một cách vội vàng lúc tàu sắp chạy. Mất thì ăn nói làm sao đây… may mà cả đoàn đi an toàn, không gặp sự cố gì”, anh Bút kể lại.

Đoàn tàu liên vận đã chờ sẵn ở ga Hàng Cỏ. Buổi chia tay thật bịn rịn, một số bạn ở Hà Nội có người thân trong gia đình đi tiễn, cảnh xúc động trào dâng nước mắt…