Độc đáo lễ hội tiễn mùa đông ở xứ sở Bạch Dương

NDO – Hôm nay là ngày cuối cùng của lễ hội tiễn mùa đông (Tuần lễ Maslenitsa) ở nước Nga. Các hoạt động vui chơi, triển lãm, hội chợ, kỷ niệm ngày lễ được tổ chức rầm rộ khắp các nơi trên toàn nước Nga. Mùa đông được tiễn đưa bằng nghi lễ đốt hình nộm người rơm, các cuộc thi, trò chơi và những chiếc bánh blin có hình Mặt trời đặc sắc.

Theo truyền thống, Lễ hội Maslenitsa được tổ chức trong 1 tuần, từ thứ hai đến hết chủ nhật. Mỗi năm, ngày tổ chức lễ hội được ấn định khác nhau, phụ thuộc vào ngày tổ chức lễ Phục sinh. Thông thường, ngày bắt đầu của tuần lễ Maslenitsa diễn ra trước lễ Phục sinh 56 ngày. Năm 2025, lễ Phục sinh sẽ diễn ra ngày 20/4, nghĩa là Maslenitsa sẽ bắt đầu vào ngày 24/2 và kéo dài đến hết ngày 2/3.

Lịch sử Maslenitsa

Maslenitsa là ngày lễ rất cổ xưa, không ai biết rõ ngày ra đời chính thức của lễ hội đầy thú vị này. Ngày lễ này xuất hiện trước khi Chính thống giáo du nhập vào Nga. Các nhà sử học vẫn chưa có kết luận chính thức về thời điểm xuất hiện và mục đích tổ chức Maslenitsa.

Đông đảo người dân nắm tay nhau tạo nên điệu múa vòng tròn trong thời tiết giá lạnh tạo nên sự ấm áp, đoàn kết trong dịp Tuần lễ Maslenitsa. (Ảnh: XUÂN HƯNG)

Có rất nhiều giả thuyết, tuy nhiên giả thuyết phổ biến nhất cho rằng, Maslenitsa “rơi” vào ngày Xuân phân, được tổ chức vào ngày 22/3 hoặc những ngày gần đó. Theo lịch Slavơ, thời điểm này, năm mới đã bắt đầu. Người ta tin rằng, tổ tiên của họ dành sự tôn kính đặc biệt cho vị thần Mặt trời mùa xuân, được gọi là Yarilo. Đó là lý do tại sao những chiếc bánh blin tròn, có hình dạng và màu sắc tương tự như Mặt trời, trở thành biểu tượng của ngày lễ.

Một số nhà sử học cho rằng, trước Maslenitsa, người Slav cũng tổ chức ngày lễ tương tự, được gọi là Komoyeditsa, nhưng lễ hội này được tổ chức để tưởng nhớ thần gấu Kom.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Vladimir Propp đưa ra một giả thuyết khác về lễ hội này. Ông quan niệm rằng, Maslenitsa là một nghi lễ cầu khấn những người đã khuất phù hộ người dân để có mùa màng bội thu.

Bánh Blin là loại bánh không thể thiếu trong lễ hội tiễn mùa đông tại Nga. (Ảnh: XUÂN HƯNG)

Theo quan niệm này, mọi người tin rằng linh hồn của người chết có thể ảnh hưởng đến đất đai, khiến đất đai trở nên màu mỡ hơn hoặc khô cằn. Và để mong có mùa màng bội thu mới, người dân đã dâng lễ vật là những chiếc bánh blin đến các ngôi mộ để tưởng niệm những người đã khuất. Thêm vào đó, “hỏa táng” hình nộm trong lễ hội Maslenitsa cũng được cho là sẽ mang lại một vụ mùa bội thu.

Vào thế kỷ 18, Giáo hội Chính thống giáo Nga công nhận Maslenitsa là một phần của văn hóa Chính thống giáo. Trong lịch nhà thờ, tuần lễ Maslenitsa được gọi là Tuần lễ phô mai, trong thời gian đó các tín đồ chuẩn bị cho Mùa Chay.

Tuần lễ Maslenitsa

Mỗi ngày trong tuần Maslenitsa đều có tên gọi riêng và mang ý nghĩa đặc biệt. Thứ hai là ngày gặp gỡ. Mọi người xây dựng các pháo đài tuyết và cầu trượt băng, cũng như tạo ra hình nộm bằng rơm để mang đi khắp các đường phố.

Sau khi chuẩn bị xong các trò giải trí, người dân đến chơi nhà nhau, nhưng không phải để ăn mừng mà là để bàn luận về những điều thú vị sắp tới. Mọi người cùng làm những chiếc bánh blin đầu tiên của Tuần lễ Maslenitsa. Theo tục lệ, chiếc bánh đầu tiên được dành cho những người nghèo để tưởng nhớ linh hồn những người đã khuất.

Trèo cột lấy quà tạo không khí vui vẻ, phấn khởi trong dịp lễ hội. (Ảnh: XUÂN HƯNG)

Thứ ba là ngày mai mối hay còn gọi là “Zaigrysh”. Ở các vùng nông thôn, người Nga thường tổ chức sắp đặt hôn lễ cho cô dâu. Từ sáng sớm, mọi người rủ nhau đi trượt tuyết, những chàng trai chưa lập gia đình đi tìm cô dâu. Và nếu họ nhìn thấy ai đó họ thích, họ sẽ ngay lập tức cầu hôn. Khi được cha mẹ đồng ý, lễ cưới sẽ được tổ chức nhưng phải đợi đến khi Mùa Chay kết thúc.

Thứ tư là ngày của mẹ vợ. Vào ngày này, mẹ vợ sẽ làm bánh blin để thiết đãi con rể. Bánh blin được làm với nhiều loại nhân như quả chín, củ cải, bí ngô, cá. Bữa tiệc càng đầy đủ thì chứng tỏ mẹ vợ càng ưu ái con rể. Người Nga xưa có quan niệm rằng, tương lai của con gái trong gia đình chồng phụ thuộc vào điều này.

Nước trái cây hỗn hợp được giữ ấm trong thời tiết giá lạnh luôn hấp dẫn trẻ em. (Ảnh: XUÂN HƯNG)

Để cuộc sống của hai vợ chồng tương lai đặc biệt suôn sẻ, mẹ vợ sẽ xức dầu cho con rể bằng cách bôi dầu lên đầu anh ta. Về tính cách của chú rể, mẹ vợ sẽ thử thách bằng cách mời ăn bánh blin. Nếu con rể tương lai chọn chiếc bánh nhân mặn thì chàng trai là người khó tính. Còn nếu chàng trai chọn bánh nhân ngọt, có nghĩa là vợ chồng sẽ dễ dàng hòa hợp và cuộc sống sẽ hạnh phúc.

Thứ năm là ngày vui chơi với những bài hát, điệu múa và các trò chơi như nhảy vòng, hát, trượt tuyết từ trên đồi, nhảy qua đống lửa… và đặc biệt là trò chơi đánh chiếm thành phố tuyết. Vào ngày này, mọi người vui chơi và ăn mừng ngày lễ ngay trên đường phố và quảng trường của thành phố. Họ tham gia nhảy múa, ném tuyết, nhảy qua lửa và đánh nhau bằng gối.

Trong dịp Tuần Maslenitsa, thế hệ trẻ Nga được làm quen với nghề thủ công truyền thống. (Ảnh: XUÂN HƯNG)

Trẻ em và người lớn xây một pháo đài tuyết rồi chia thành hai đội gồm bộ binh và kỵ binh. Bộ binh bảo vệ pháo đài, trong khi kỵ binh phải cố gắng phá hủy nó. Các cuộc thi thể thao được tổ chức, tượng trưng cho sự thức tỉnh của sức mạnh và năng lượng của mùa xuân sau kỳ ngủ đông. Mọi người không được phép buồn bã vào ngày này, nếu không, cả năm sau sẽ phải trải qua cuộc sống chán nản, buồn bã.

Thứ sáu là ngày của mẹ chồng. Mẹ của cô dâu sẽ đến thăm nhà chú rể và mẹ chồng sẽ thết đãi thông gia bằng những món ăn đặc trưng trong Tuần lễ Maslenitsa. Mẹ vợ không đi một mình mà đi cùng một người bạn gái để có thể khoe con rể với họ.

Trẻ em háo hức tham gia các trò chơi dân gian. (Ảnh: XUÂN HƯNG)

Thứ bảy là ngày tụ họp chị dâu, em chồng. Cô dâu trẻ mời họ hàng nhà chồng, trước hết là chị dâu đến thăm nhà. Chủ nhật là ngày tiễn đưa. Người dân bắt đầu chuẩn bị cho Mùa chay lớn và tưởng nhớ những người đã khuất. Đồ ăn thức uống phải được sử dụng hết, những gì còn sót lại phải mang đi đốt. Lễ tiễn mùa đông khép lại với việc người dân long trọng đốt hình nộm người rơm Maslenitsa và phần tro được rải trên các cánh đồng để cầu mong vụ mùa năm tới sẽ bội thu.

Người Nga quan niệm rằng, nếu thời tiết quang đãng trong suốt tuần Maslenitsa thì mùa xuân sẽ đến sớm và ấm áp, còn mùa hè sẽ dài và nóng. Họ làm nhiều bánh blin với niềm tin bánh blin tượng trưng cho sự ấm áp và thịnh vượng sẽ mang lại sự ấm no và hạnh phúc cho gia đình mình.

Lễ hội Maslenitsa ngày nay tuy đã có nhiều biến đổi để phù hợp với cuộc sống và công việc hiện đại, nhưng cái hồn của ngày lễ vẫn không hề thay đổi, những giá trị văn hóa của lễ hội truyền thống luôn có sức sống mãnh liệt trong lòng mỗi người dân Nga.

Lễ tiễn mùa đông khép lại với việc người dân long trọng đốt hình nộm người rơm Maslenitsa và phần tro được rải trên các cánh đồng để cầu mong vụ mùa năm tới sẽ bội thu. (Ảnh: XUÂN HƯNG)