Đột quỵ tăng dịp cuối năm, bác sĩ giải thích điều nhiều người vẫn nhầm lẫn

Những ngày thời tiết thất thường cuối năm, khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Thống Nhất (TPHCM) lại tiếp nhận thêm nhiều ca đột quỵ đáng báo động.

Vừa qua, các bác sĩ đã tiếp nhận một nam bệnh nhân 76 tuổi, nhập viện trong tình trạng tay yếu và nói ngọng đột ngột. Trước đó, ông từng bị đột quỵ, kèm theo cao huyết áp và đái tháo đường kéo dài nhiều năm.

May mắn thay, các triệu chứng cải thiện nhanh chóng sau khi được điều trị nội khoa. Ông đã xuất viện trong tình trạng ổn định, nhưng vẫn cần theo dõi chặt chẽ để tránh tái phát.

Đây là một trong số rất nhiều trường hợp bị đột quỵ được điều trị tại khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện Thống Nhất thời gian gần đây.

Chia sẻ với Dân trí bên lề buổi sinh hoạt chủ đề “Các yếu tố nguy cơ, cách nhận biết và xử trí kịp thời khi đột quỵ”, BSCKII Nguyễn Thị Phương Nga, Trưởng khoa Nội Thần kinh cũng cho biết, vào thời điểm cuối năm, nhiệt độ thay đổi đột ngột, số người bệnh đột quỵ có sự tăng nhẹ.

Bác sĩ Nguyễn Thị Phương Nga chia sẻ tại buổi sinh hoạt (Ảnh: BV).

Sự thật về thời tiết thay đổi, số ca đột quỵ tăng?

Thay đổi thời tiết, đặc biệt là những ngày chuyển từ nóng sang lạnh đột ngột hoặc ngược lại, thường được dân gian coi là “thủ phạm” gây đột quỵ. Tuy nhiên, theo bác sĩ Nga, thời tiết chỉ đóng vai trò như một yếu tố kích hoạt, chứ không phải nguyên nhân gốc rễ gây ra đột quỵ. 

“Khi trời nóng, cơ thể dễ mất nước và muối khoáng, dẫn đến máu cô đặc hơn, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông gây nhồi máu não. Ngược lại, trời lạnh khiến mạch máu co lại, giảm lưu lượng máu lên não, đặc biệt nguy hiểm ở những người đã có hẹp mạch sẵn, có thể dẫn đến thiếu máu não hoặc vỡ mạch gây xuất huyết.

Sự dao động nhiệt độ đột ngột còn làm huyết áp tăng vọt, khiến mảng xơ vữa bong ra hoặc thành mạch yếu đi”, bác sĩ giải thích.

Theo nghiên cứu INTERSTROKE, 90% các ca đột quỵ toàn cầu liên quan đến 10 yếu tố gồm tăng huyết áp (47,9%), ít vận động thể lực (35,8%), rối loạn lipid máu (mỡ máu cao) (26,8%), chế độ ăn không lành mạnh (23,2%), béo phì (18,6%), hút thuốc lá (12,4%), bệnh tim (9,1%), lạm dụng rượu bia (5,8%), stress (5,8%) và đái tháo đường (3,9%).

“Một người càng tích lũy nhiều yếu tố, nguy cơ càng cao. Tại Việt Nam, gần như tất cả ca đột quỵ đều có ít nhất một yếu tố trên. Bệnh không phải “trời kêu ai nấy dạ” mà hoàn toàn có thể phòng ngừa”, bác sĩ nhấn mạnh.

Gánh nặng đột quỵ tại Việt Nam đang trở thành vấn đề y tế công cộng nghiêm trọng, là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn phế.

Theo thống kê từ Bộ Y tế, nước ta ghi nhận khoảng 250.000 ca mắc mới mỗi năm, tỷ lệ đột quỵ tăng trung bình 6%, đẩy Việt Nam vào top 10 quốc gia có tốc độ gia tăng đột quỵ nhanh nhất thế giới.

Không chỉ dừng lại ở tỷ lệ tử vong cao, đột quỵ còn để lại di chứng nặng nề về vận động, ngôn ngữ và trí nhớ, khiến chất lượng cuộc sống của người bệnh suy giảm nghiêm trọng. Nhiều người may mắn sống sót nhưng phải đối mặt với liệt nửa người, suy giảm nhận thức hoặc trầm cảm, dẫn đến gánh nặng cho gia đình.

Đột quỵ là một trong những nguyên nhân gây tử vong và tàn phế hàng đầu tại Việt Nam (Ảnh: BV).

Về kinh tế, khoảng 70% bệnh nhân không thể quay lại làm việc, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm cho xã hội.

Đáng lo ngại hơn, đột quỵ không còn là bệnh của người cao tuổi. Hiện nay, 1/3 ca xảy ra ở người dưới 70 tuổi, thậm chí 30-40 tuổi, chủ yếu do lối sống hiện đại với hút thuốc, béo phì và stress.

Để giảm thiểu gánh nặng này, bác sĩ Nga nhấn mạnh, công tác phòng ngừa là chìa khóa quan trọng nhất.

Mọi người cần kiểm soát chặt chẽ huyết áp dưới 140/90 mmHg bằng cách đo định kỳ và uống thuốc nếu cần; duy trì cân nặng lý tưởng qua chế độ ăn nhiều rau củ, ít muối (dưới 5g/ngày); bỏ thuốc lá; hạn chế rượu bia dưới 2 đơn vị/ngày; tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần; kiểm tra đường huyết và mỡ máu hàng năm; giảm stress qua ngủ đủ giấc và thiền.

“Nếu làm tốt các yếu tố trên, khoảng 80% trường hợp đột quỵ có thể được đẩy lùi”, bác sĩ chia sẻ.

Người dân TPHCM được bác sĩ Bệnh viện Thống Nhất tầm soát và tư vấn đột quỵ (Ảnh: Diệu Linh)

Những hiểu lầm về đột quỵ

Chia sẻ thêm, bác sĩ Nga cũng đưa ra những lời khuyên rất cụ thể, thực tế về những thói quen hàng ngày mà nhiều người vẫn hiểu lầm có thể gây ra đột quỵ. 

Chứng kiến nhiều trường hợp đột quỵ vào sáng sớm, khi vừa ngủ dậy hay đang đi tập thể dục buổi sáng, một số người dân cho rằng đột quỵ có thể dễ xảy ra vào buổi sáng sớm. Tuy nhiên, bác sĩ Nga nhấn mạnh, đột quỵ có thể xảy ra tại bất kỳ thời điểm nào trong ngày, không riêng buổi sáng hay buổi đêm. 

“Điều quan trọng là người dân cần tránh việc thay đổi nhiệt độ trên cơ thể đột ngột. Nếu cơ thể có các yếu tố nguy cơ hay bệnh nền, điều này có thể góp phần gây ra đột quỵ”, bác sĩ nhấn mạnh. 

Theo đó, nếu mọi người có thói quen tập thể dục vào sáng sớm, cần khởi động kỹ trước khi tập; chú ý giữ ấm cơ thể, mặc đồ thoáng khí, luôn mang theo chai nước nhỏ, uống từng ngụm đều đặn để tránh mất nước làm máu cô đặc. Nếu thấy chóng mặt, tức ngực hay tim đập bất thường, cần dừng tập ngay.

Bên cạnh đó, người có bệnh nền (cao huyết áp, đái tháo đường, tim mạch, từng đặt stent hoặc đã đột quỵ cũ) cần uống thuốc điều trị đều đặn trước khi tập thể dục. Bác sĩ dẫn chứng một số trường hợp cao huyết áp đi tập thể dục nhưng không uống thuốc có thể bị đột quỵ.

“Trong lúc vận động, huyết áp có thể tăng vọt. Đối với người mắc cao huyết áp, điều này rất dễ gây xuất huyết não hoặc bung mảng xơ vữa”, bác sĩ cho biết. 

Tương tự, mọi người cũng không nên hiểu sai về việc tắm khuya có thể gây ra đột quỵ. Để tránh gây chênh lệch nhiệt độ cơ thể, mọi người nên tắm ở nước ấm, tắm trong phòng kín gió trong thời gian ngắn, lau khô người ngay lập tức và mặc đồ ấm trước khi ra khỏi phòng tắm.

Đặc biệt, cần tránh kiểu “tắm nước lạnh cho tỉnh” hoặc mở cửa sổ cho thoáng trong lúc tắm. Chính sự thay đổi nhiệt độ đột ngột từ cơ thể nóng sang nước lạnh hoặc từ phòng tắm ấm ra hành lang lạnh chính là “cò kích” khiến mạch máu co mạnh, huyết áp tăng vọt. 

Cuối cùng, bác sĩ cũng khuyến cáo, người dân tuyệt đối không được sử dụng các loại thuốc Đông y, thực phẩm chức năng được quảng cáo “phòng ngừa đột quỵ”, “tan cục máu đông”, “bổ não”, “thông mạch máu”… nhưng không rõ ràng về thành phần. 

Đặc biệt, khi phát hiện có người bị đột quỵ, tuyệt đối không cho người bệnh uống các loại nước chanh liều cao, các loại thuốc hạ áp, thuốc kháng đông… hay chích máu đầu ngón tay, giác hơi.

“Khi phát hiện có người đột quỵ, việc mọi người nên làm là gọi cấp cứu. Việc sử dụng những phương pháp này không chỉ không mang lại tác dụng mà còn kéo giãn thời gian vàng cứu người bệnh, ảnh hưởng tới hiệu quả điều trị”, bác sĩ nhấn mạnh.