Freestyle Chess – tương lai của cờ vua?

Bóng đá tồn tại một giải đấu mang tên Kings League tại Tây Ban Nha, do cựu trung vệ Gerard Pique và streamer nổi tiếng Ibai Llanos sáng lập cuối năm 2022. Đến nay, giải đã gọi vốn được hơn 65 triệu USD, để mở rộng ra quy mô toàn cầu. Kings League có nhiều điểm khác với bóng đá 11 người, trong đó mỗi đội chỉ có 7 người thi đấu.

Freestyle Chess so với cờ vua truyền thống, cơ bản giống Kings League so với bóng đá 11 người. Freestyle Chess chính là cờ vua 960, biến thể do cựu Vua cờ Bobby Fischer sáng tạo hàng chục năm trước.

Cờ 960 khác cờ vua ở điểm, các quân ban đầu ở hàng 1 và hàng 8 được sắp xếp ngẫu nhiên. Trong đó vua phải nằm giữa hai xe, còn hai tượng ở ô khác màu nhau. Có 960 cách sắp xếp như vậy. Trước mỗi vòng đấu, ban tổ chức sẽ chọn ngẫu nhiên 1 thế cờ trong 959 cách sắp xếp (bỏ qua cách xếp cờ vua truyền thống).

Kings League và Freestyle Chess còn có điểm chung, là được một quỹ đầu tư Mỹ, Left Lane Capital cấp vốn hàng chục triệu USD để tạo thành dự án toàn cầu. Quỹ đang sở hữu một phần ba cổ phần dự án Freestyle Chess, giống như doanh nhân Đức Jan Buettner. Một phần ba còn lại thuộc về kỳ thủ số một thế giới Magnus Carlsen và những nhà đầu tư khác.

Buettner chơi cờ vua từ nhỏ, nhưng không đi sâu vào nghiên cứu. Thay vào đó, ông sáng lập nhiều startup, kêu gọi đầu tư, trong đó có những dự án được ông bán lại có giá trị hàng tỷ USD. Ở tuổi 60, ông bắt đầu muốn thành lập một startup về cờ vua, niềm đam mê của ông thuở nhỏ. Thông qua thầy dạy cờ và cũng là Đại kiện tướng Đức Niclas Huschenbeth, Buettner hẹn gặp Carlsen ở Dubai, UAE.

Carlsen nói với Buettner rằng nếu muốn một dự án mới, ông hãy đầu tư vào cờ 960. Doanh nhân người Đức đồng ý, nhưng đề xuất một cái tên mới vì cờ 960 “nghe như một loại thuốc của hãng dược phẩm”. Cuối cùng, ông chọn Freestyle Chess (cờ vua tự do), vì muốn “tránh tư duy của cờ vua truyền thống càng xa càng tốt vì nó nhàm chán”. “Chúng tôi muốn dự án mới sành điệu và gợi cảm”, Buettner nói thêm.

Buettner tìm tới Carlsen đúng thời điểm, không lâu sau khi kỳ thủ Na Uy bỏ ngôi Vua cờ. Ngôi vị này được trao cho nhà vô địch cờ tiêu chuẩn thế giới, do Liên đoàn cờ vua thế giới (FIDE) tổ chức. Carlsen đã năm lần vô địch liên tiếp năm 2013, 2014, 2016, 2018 và 2021, trước khi từ chối chơi trận chung kết thế giới với Ian Nepomniachtchi năm 2023.

Trận chung kết thế giới diễn ra khoảng 3 tuần, với 14 ván cờ tiêu chuẩn, mỗi ván thường kéo dài khoảng 4 đến 5 tiếng. Quá trình chuẩn bị cho trận đấu có thể kéo dài vài tháng, và các kỳ thủ chủ yếu nghiên cứu những biến thể khai cuộc, có thể lên tới trên 20 nước cờ đầu tiên.

Trung bình một ván của trận chung kết thế giới năm 2024 giữa Gukesh Dommaraju và Đinh Lập Nhân diễn ra trong 46 nước cờ. Vì thế, kỳ thủ ghi nhớ được khai cuộc trên 20 nước cờ, có thể tương ứng việc chuẩn bị cho gần nửa ván đấu. Đó là lý do các cao thủ ngày càng chú trọng vào sự chuẩn bị cho khai cuộc, nhờ cộng sự và máy tính hỗ trợ.

Trải qua năm trận chung kết toàn thắng, Carlsen không còn động lực để tiếp tục bảo vệ ngôi vương. Anh đề xuất FIDE thay đổi thể thức trận chung kết, bằng cách thêm cờ nhanh và cờ chớp, nhưng không được chấp thuận. Kể từ đó, quan hệ giữa kỳ thủ số một thế giới và liên đoàn ngày càng xấu đi.

Carlsen gần đây không còn đánh nhiều giải cờ tiêu chuẩn, mà tham gia nhiều hơn ở các giải nhanh chớp. Trong 14 tháng qua, anh chỉ chơi 20 ván cờ tiêu chuẩn tính Elo FIDE, so với 69 ván ở 14 tháng trước đó. Kỳ thủ 34 tuổi tập trung hơn và các giải trực tuyến, trong đó có hệ thống Champions Chess Tour do chính anh khởi xướng.

Carlsen đề xuất với Buettner cờ 960, dù đây không phải thể thức anh áp đảo đối thủ, so với cờ vua truyền thống. Carlsen đang là kỳ thủ số một thế giới ở cờ vua tiêu chuẩn, nhanh lẫn chớp, giữ vị trí số một FIDE liên tiếp 14 năm qua. Nhưng tại hai giải cờ 960 thế giới gần nhất (FIDE World Fischer Random Chess Championship) năm 2019 và 2022, Carlsen lần lượt chỉ về ba và nhì.

Ở cờ 960, việc chuẩn bị sâu cho khai cuộc không có nhiều ý nghĩa, vì có tới 959 biến thể ban đầu. Kỳ thủ số ba thế giới Fabiano Caruana từng nói rằng nếu có thể chơi bốn ván cờ nhanh 960 mỗi ngày trong hai năm, anh có thể ghi nhớ mọi biến thể. Tuy nhiên, việc ghi nhớ tới trên 10 hay 20 nước cờ Freestyle Chess không khả thi.

Trong cờ vua, nếu kỳ thủ ghi nhớ khai cuộc để đi như máy tính trong nửa ván đấu, tính hấp dẫn sẽ giảm xuống. Bởi cả hai cùng đi như máy tính, thế cờ sẽ cân bằng, dễ dẫn tới kết quả hòa, trong khi người hâm mộ muốn tỷ lệ thắng thua cao hơn.

Còn ở Freestyle Chess, các kỳ thủ phải suy nghĩ và thậm chí tạo ưu thế lớn ngay từ những nước đầu tiên. Điều này dễ dẫn tới nhiều sai lầm hơn, tỷ lệ nước đi chính xác thấp hơn, và tỷ lệ thắng thua cao hơn. Nói cách khác, các ván cờ 960 sẽ giống người chơi hơn là máy. Tỷ lệ ván cờ tiêu chuẩn phân thắng thua ở Freestyle Chess Grand Slam tại Đức vừa qua là 54%, cao hơn hẳn so với tỷ lệ tương tự ở giải cờ vua Candidates 2024 (45%).

Buettner còn tự nhận là một người hâm mộ đua xe F1. Ông cho biết diễn biến cuộc đua thường nhàm chán, vì các xe chỉ đi theo một vòng. Với ông, những sự kiện diễn ra bên lề cuộc đua mới là yếu tố thú vị, chẳng hạn như các chương trình ca nhạc, giao lưu với tay đua hay khám phá các mẫu xe thể thao đặc biệt. Vì thế, doanh nhân Đức muốn tìm ra những hướng phát triển mới cho cờ vua.

Giống cơn sốt F1 từ series Drive to Survive năm 2019, cờ vua từng bùng nổ nhờ series The Queen’s Gambit năm 2020. Buettner cho rằng FIDE đã bỏ lỡ thời cơ vàng để thúc đẩy cờ vua sau thành công của series này. Nhưng ông đang làm việc cùng những đối tác để sản xuất series The Hunted King, lấy bối cảnh “vị vua” Carlsen bị 9 đối thủ “săn đuổi”.

Freestyle Chess hiện gồm 25 kỳ thủ có Elo cờ tiêu chuẩn 2.725 trở lên, trong đó có đại diện Việt Nam, Lê Quang Liêm. Mỗi giải đấu sẽ chỉ có 10 người tham dự, nhưng 15 người còn lại vẫn nhận được hàng nghìn USD.

Buettner cho biết đến nay Freestyle Chess đã gọi vốn được hơn 20 triệu USD, và vẫn còn những nhà đầu tư quan tâm đến dự án. Giải được phát miễn phí trên các nền tảng, với nguồn thu chính từ các nhà tài trợ. Freestyle Chess có mục tiêu đạt doanh thu tương ứng 50% chi phí năm 2025, và 100% chi phí năm 2026. Từ đó, dự án có thể tự nuôi sống chính nó.

Buettner còn muốn tổ chức các ván đấu Freestyle Chess trong một lồng kính, giữa khán đài lớn cho hàng nghìn người theo dõi cùng lúc. Dự kiến, giải đấu như vậy sẽ diễn ra tại Las Vegas, Mỹ năm nay.

Theo FIDE, có hơn 600 triệu người chơi cờ vua toàn cầu, với tỷ trọng lớn là lớp trẻ, được giáo dục tốt. Con số này còn lớn hơn số người chơi bóng rổ toàn cầu, 450 triệu người theo ước tính của Liên đoàn bóng rổ thế giới (FIBA).

Tham vọng của Buettner là biến cờ vua, hay Freestyle Chess trở thành môn thể thao tỷ USD. “Khi tôi muốn làm gì đó, mọi thứ phải hoàn hảo, bằng bất cứ giá nào”, ông nói. “Tôi muốn tạo ra hệ thống giải đấu lớn nhất lịch sử cờ vua. Nếu nó không hoàn hảo, tôi đã không làm”.

Xuân Bình tổng hợp