Gánh nặng ‘trụ cột’ khiến nhiều đàn ông trầm cảm

Nhưng khi đứa con thứ hai chào đời đẩy chi phí sinh hoạt tăng gấp đôi, cộng thêm khoản nợ cờ bạc của người em trai mà anh phải gồng gánh thay cha mẹ già yếu, khiến Kiên cùng lúc làm nhiều công việc. Áp lực KPI kèm sự thiếu cảm thông từ bạn đời khi thấy chồng vắng nhà liên miên, khiến Kiên ngày càng stress, căng thẳng, lâu dần bị mất ngủ, chán nản, thường xuyên bạo hành vợ con. Tại Bệnh viện E, bác sĩ Nguyễn Viết Chung, Trưởng khoa Sức khỏe Tâm thần, chẩn đoán anh mắc trầm cảm nặng, hệ quả trực tiếp của áp lực sắm vai “trụ cột kinh tế”.

Bác sĩ Vũ Sơn Tùng, Phó Trưởng Phòng Điều trị Rối loạn cảm xúc, Bệnh viện Bạch Mai, cũng từng tiếp nhận nhiều nam giới bị trầm cảm vì gánh nặng kinh tế. Khi đến khám, họ không thừa nhận có bệnh, cho rằng bản thân vẫn mạnh mẽ, “chỉ là người nhà làm quá lên rồi bắt họ đến viện”. Cuối cùng, bằng kỹ năng nghề nghiệp, bác sĩ đã khai thác được nội tâm bệnh nhân. Họ tâm sự bản thân bị stress nhiều năm, kinh tế khó khăn càng khiến người bệnh khổ sở, dẫn đến ý nghĩ muốn từ bỏ cuộc sống.

Như người đàn ông 38 tuổi làm kinh doanh, từ năm 2021 gặp nhiều khó khăn, luôn phải nghĩ cách tìm thêm đối tác, xoay dòng tiền, cân đối đầu tư… Áp lực khiến anh nhiều đêm thức trắng, giảm cân, suy giảm tình dục, suy nghĩ tiêu cực, vợ khuyên đi khám tâm lý nhưng anh từ chối, nói rằng: “Anh ổn, cả nhà không cần lo”. Vài tháng sau, người vợ bất ngờ phát hiện lá thư tuyệt mệnh anh gõ dở trên máy tính. Trong thư, anh nhấn mạnh nhiều lần: “Mong vợ con sống thật tốt”. Lập tức, chị cùng gia đình gây sức ép đưa anh đến Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai.

Một nghiên cứu từ Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS) chỉ ra hơn 80% trong số 25% nam giới thừa nhận chịu áp lực cuộc sống cho biết gánh nặng lớn nhất đến từ kinh tế và tài chính. Tương tự, khảo sát của VnExpress năm 2022 ghi nhận 27% đàn ông mong muốn được tư vấn tâm lý để giải tỏa căng thẳng về tiền bạc và sự nghiệp. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất ngăn họ tiếp cận sự giúp đỡ chính là định kiến giới ăn sâu vào tiềm thức là đàn ông không được phép yếu đuối.

Bác sĩ Tùng nhận định rằng sự kỳ vọng của xã hội về vai trò người kiếm tiền chính đã buộc nam giới phải đeo một chiếc mặt nạ khắc khổ. Họ coi khó khăn tài chính là thất bại cá nhân, dẫn đến cảm giác tự ti và mất giá trị. Khác với phụ nữ – những người thường có xu hướng chia sẻ nỗi đau, đàn ông chọn cách dồn nén cảm xúc. Cơ chế phòng vệ tiêu cực này thường dẫn đến các hành vi tự hủy hoại như lạm dụng rượu bia, chất kích thích, cờ bạc hoặc các hành vi liều lĩnh, thay vì tìm kiếm sự hỗ trợ y tế.

Hệ quả của sự im lặng là những biểu hiện lâm sàng phức tạp và khó nhận biết hơn so với nữ giới. Trầm cảm ở nam giới thường không bắt đầu bằng nước mắt, mà ngụy trang dưới các triệu chứng vật lý (somatic symptoms) như đau lưng, rối loạn tiêu hóa, đau đầu dai dẳng không đáp ứng thuốc giảm đau, hoặc sự thay đổi tính khí đột ngột như dễ nổi nóng, bốc đồng.

Theo Brightside, dù có tới 30% đàn ông trải qua trầm cảm tại một thời điểm trong đời, đa số chọn cách chịu đựng âm thầm cho đến khi bệnh chuyển biến xấu. Số liệu từ Bệnh viện Bạch Mai cho thấy, dù tỷ lệ nam giới điều trị nội trú vì trầm cảm thấp hơn nữ giới (chiếm khoảng 15%), nhưng mức độ nghiêm trọng của bệnh thường cao hơn rất nhiều.

Sự nguy hiểm của “trầm cảm nam giới” nằm ở mối liên hệ mật thiết với hành vi tự sát. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính mỗi năm có khoảng 850.000 người chết vì các nguyên nhân liên quan đến trầm cảm, trong đó nam giới chiếm tỷ lệ đáng kể do xu hướng sử dụng các phương thức tự sát quyết liệt hơn. Việc chối bỏ bệnh tật không chỉ khiến quá trình điều trị gặp khó khăn mà còn đẩy người bệnh đến bờ vực suy sụp tinh thần hoàn toàn mà không hề hay biết.

Để giải quyết, các chuyên gia y tế cho rằng cần một sự thay đổi trong tư duy quản lý tài chính gia đình và quan niệm xã hội. Áp lực kinh tế cần được chia sẻ minh bạch giữa vợ và chồng thông qua các kế hoạch chi tiêu cụ thể, thay vì mặc định là trách nhiệm đơn lẻ của người chồng. Bên cạnh đó, việc duy trì lối sống lành mạnh, bổ sung dinh dưỡng khoa học với các thực phẩm giàu magie và vitamin B, cùng sự hỗ trợ từ các hoạt động nâng cao nhận thức cộng đồng về bình đẳng giới là những bước đi cần thiết.

“Đã đến lúc xã hội cần bình thường hóa việc ‘đàn ông được phép yếu đuối’, bởi sự thừa nhận tổn thương chính là bước đầu tiên để ngăn chặn những bi kịch không đáng có sau cánh cửa mỗi gia đình”, bác sĩ nói.

Thúy Quỳnh