Giảm nghèo bền vững từ những chính sách thiết thực

Trong căn nhà nhỏ nhưng gọn gàng ở xã Long Điền, TPHCM, chị Nguyễn Lê Thu Hiền tất bật sắp xếp hàng hóa cho buổi bán sớm hôm sau. Công việc buôn bán không lớn song đều đặn và ổn định, điều mà vài năm trước gia đình chị từng không dám nghĩ tới.

Những mô hình giúp người dân thoát nghèo  

Trước đây, gia đình chị Hiền thuộc diện hộ nghèo, nghề nghiệp bấp bênh, thu nhập không ổn định. Chồng chị làm lao động thời vụ, ai thuê gì làm nấy; còn chị xoay xở buôn bán nhỏ lẻ, lúc có lúc không. Ba người con đến tuổi đi học là nỗi lo thường trực, từ học phí, sách vở đến chi phí sinh hoạt hằng ngày.

Bước ngoặt đến khi gia đình chị Hiền được tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi 15 triệu đồng từ Ngân hàng Chính sách xã hội, cùng với hỗ trợ sinh kế từ địa phương để mở rộng buôn bán. Chồng chị cũng được giới thiệu việc làm ổn định tại một cơ sở sản xuất trên địa bàn. 

“Giờ thu nhập của hai vợ chồng khoảng 13-15 triệu đồng/tháng. Cuộc sống đỡ chật vật hơn rất nhiều. Quan trọng nhất là các con được đi học đầy đủ, không còn lo nghỉ giữa chừng vì thiếu tiền” – chị Hiền chia sẻ.

Ba người con của chị Hiền đều được miễn học phí, hỗ trợ chi phí học tập theo các chính sách an sinh dành cho hộ nghèo, hộ mới thoát nghèo. “Nhờ chính quyền địa phương quan tâm, hỗ trợ vốn, sinh kế, gia đình tôi có thêm động lực để vươn lên” – chị cảm kích.

Câu chuyện của gia đình chị Hiền không phải là trường hợp cá biệt. Tại xã Long Hải, TPHCM, bà Huỳnh Thị Cúc, ngụ ấp Phước Lộc, từng nhiều năm chật vật mưu sinh để nuôi 5 người trong gia đình. Được Ủy ban MTTQ xã hỗ trợ một xe bán cà phê, nước giải khát để tạo sinh kế, từ một phương tiện nhỏ, bà Cúc kiên trì bám việc, cần mẫn buôn bán mỗi ngày.

Đến nay, thu nhập từ xe cà phê mang lại cho gia đình bà Cúc hơn 300.000 đồng/ngày, giúp cuộc sống từng bước ổn định. “Từ ngày có xe bán cà phê, tôi làm ăn đỡ vất vả hơn. Giờ ổn định rồi, tôi làm hồ sơ xin thoát nghèo để dành sự hỗ trợ cho những gia đình còn khó khăn hơn” – bà bộc bạch.

Gia đình bà Lê Thị Huệ lại là một câu chuyện khác – câu chuyện của nghị lực, của ý chí không đầu hàng số phận. Từng được xem là hộ nghèo “lâu năm” của xã Long Điền, hàng chục năm sống trong thiếu thốn, không vốn, không đất sản xuất, kinh tế gia đình bà gần như bế tắc. Tai nạn giao thông khiến chồng bà không thể lao động nặng. Một mình bà gồng gánh nuôi 3 con ăn học. 

Người dân địa phương ví bà Huệ như một “siêu nhân”, bởi khối lượng công việc mỗi ngày bà làm rất lớn: Chăm đàn bò hàng chục con, nuôi dê, rồi ai thuê việc gì bà cũng nhận. Từ một con bò giống được chia khi nhận chăn bò thuê, bà cần mẫn chăm sóc, gây giống dần thành đàn bò hàng chục con, trị giá hàng trăm triệu đồng. Nhờ sự kiên trì, chịu thương chịu khó, gia đình bà từng bước xây dựng được nền tảng kinh tế vững vàng, chính thức thoát nghèo năm 2022.

Trong hành trình ấy, gia đình bà Huệ cũng được nhà nước tiếp sức bằng các chính sách thiết thực như thẻ BHYT, miễn giảm học phí cho các con, vay 20 triệu đồng vốn Ngân hàng Chính sách xã hội để đầu tư chăn nuôi; Hội Nông dân hỗ trợ thêm 5 con dê giống. 

“Vợ chồng khó khăn nên bảo ban nhau làm ăn, nhờ thêm sự hỗ trợ của chính quyền các cấp, gia đình mới vượt lên được” – ông Văn Bá Phi, chồng bà Huệ, thổ lộ.

Cách làm hiệu quả 

Những câu chuyện đời thực ấy chỉ là vài lát cắt trong hàng ngàn hộ dân đã được tiếp sức để vươn lên thoát nghèo ở khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu trước đây. Đó cũng là minh chứng sinh động cho hiệu quả của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, được triển khai bài bản, linh hoạt và nhân văn.

Bà Rịa – Vũng Tàu trước đây là một trong những địa phương về đích sớm trong chương trình này. Thực hiện giai đoạn 2021- 2025, đến 31-3-2025, địa phương ghi dấu mốc quan trọng khi không còn hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều của tỉnh. Kết quả ấy phản ánh sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền các cấp; sự chung sức của cả hệ thống chính trị; cùng ý chí tự vươn lên của người dân và sức lan tỏa mạnh mẽ của phong trào thi đua “Vì người nghèo – Không để ai bị bỏ lại phía sau”. 

Một điểm nhấn trong kinh nghiệm giảm nghèo của địa phương là việc ban hành chuẩn nghèo riêng, cao hơn 1,3 lần so với chuẩn Trung ương trong giai đoạn 2022-2025. Cách làm này giúp mở rộng diện thụ hưởng, kịp thời hỗ trợ các hộ vừa vượt qua ngưỡng nghèo quốc gia nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ tái nghèo.

Thực tế, đầu năm 2022, khi áp dụng chuẩn nghèo mới, toàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu có 6.589 hộ nghèo đa chiều, chiếm 2,04% tổng số hộ dân. Con số “tăng” về thống kê, nhưng lại thể hiện tinh thần chủ động, nhân văn khi không để người dân vừa chạm ngưỡng đã “rơi khỏi” chính sách. Nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp, đến cuối năm 2024, tỉ lệ hộ nghèo theo chuẩn tỉnh giảm còn 0,23%, vượt chỉ tiêu nghị quyết đề ra; đến 2025 không còn hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều của tỉnh.

Khác với cách hỗ trợ mang tính cứu trợ ngắn hạn, Bà Rịa – Vũng Tàu trước đây kiên trì quan điểm lấy sinh kế làm gốc. Các chính sách tập trung vào tạo việc làm, tăng thu nhập, giúp người nghèo đứng vững bằng chính sức lao động của mình. Tỉnh triển khai đồng bộ các chính sách: tín dụng ưu đãi, nhân rộng mô hình sinh kế, đào tạo nghề, giới thiệu việc làm, hỗ trợ nhà ở, y tế, giáo dục. Đặc biệt, 100% hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ mới thoát nghèo được hỗ trợ thẻ BHYT, miễn giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập.

Đối với hộ mới thoát nghèo, Bà Rịa – Vũng Tàu tiếp tục hỗ trợ trong 3 năm thông qua vốn vay, mô hình sinh kế và an sinh xã hội, tạo “vùng đệm an toàn” để hạn chế tái nghèo, một kinh nghiệm được đánh giá là then chốt. Nguồn vốn tín dụng chính sách được xem là đòn bẩy quan trọng. Thông qua mạng lưới tổ tiết kiệm và vay vốn, hàng chục ngàn hộ dân đã tiếp cận vốn ưu đãi để đầu tư sản xuất, tạo sinh kế lâu dài.

Trong bức tranh chung ấy, xã Long Hải, TPHCM là một điểm sáng. Tại Hội nghị tuyên dương điển hình phong trào thi đua “Dân vận khéo” năm 2025 do Thành ủy TPHCM tổ chức, Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Long Hải vinh dự là 1 trong 159 tập thể được UBND TPHCM tặng bằng khen.

Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Long Hải Nguyễn Thành Vân cho biết giai đoạn 2020-2025, Ủy ban MTTQ xã đã vận động nguồn lực xây dựng, sửa chữa 20 căn nhà đại đoàn kết (gần 1 tỉ đồng); hỗ trợ sinh kế cho 75 hộ nghèo (hơn 400 triệu đồng); hỗ trợ học tập cho hơn 500 học sinh khó khăn; hỗ trợ khám chữa bệnh cho người mắc bệnh hiểm nghèo; chăm lo hơn 1.000 lượt hộ khó khăn dịp lễ, Tết với tổng kinh phí trên 3 tỉ đồng.

Từ khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, xã Long Hải tiếp tục triển khai các mô hình thiết thực như “Tiếp sức đến trường”, “Tấm vé nghĩa tình”, hỗ trợ hàng ngàn lượt người yếu thế. 

Từ những căn nhà nhỏ nơi vùng quê ven biển đến những con số biết nói trong hành trình giảm nghèo, có thể thấy điểm chung xuyên suốt là chính sách đã thực sự đi vào cuộc sống. Khi người nghèo không chỉ được hỗ trợ trước mắt mà còn được tạo sinh kế, tiếp cận vốn, việc làm, giáo dục, y tế và được đồng hành sau khi thoát nghèo, họ có thêm niềm tin và động lực để tự đứng vững.

Thực tiễn từ Bà Rịa – Vũng Tàu trước đây cho thấy giảm nghèo bền vững không phải là “cho cá” mà là trao cơ hội, trao niềm tin và khơi dậy ý chí vươn lên. Đó cũng chính là nền tảng quan trọng để công tác an sinh xã hội tiếp tục phát huy hiệu quả trong giai đoạn phát triển mới, bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình đi lên cùng TPHCM.