Gỡ bất cập thuế VAT cho nông nghiệp

Ngày 8-12, Quốc hội đã nghe tờ trình và thảo luận về dự thảo sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng (VAT).

Thu thuế VAT rồi hoàn thuế: Một gánh nặng?

Theo dự thảo, Chính phủ sửa đổi theo hướng thêm sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường của tổ chức, cá nhân tự sản xuất, đánh bắt bán ra và ở khâu nhập khẩu sẽ không phải tính thuế VAT.

Đồng thời, dự luật bổ sung quy định khấu trừ thuế theo hướng “thuế VAT đầu vào của hàng hóa, dịch vụ không phải tính thuế VAT” được khấu trừ toàn bộ.

Việc sửa đổi trên xuất phát từ thực tế tháng 11-2024 Quốc hội đã ban hành Luật Thuế VAT có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2025. Tuy nhiên, qua thực hiện, nhiều hiệp hội và doanh nghiệp phản ánh vướng mắc với lĩnh vực nông nghiệp, thức ăn chăn nuôi và điều kiện hoàn thuế.

Các doanh nghiệp phải trả thuế VAT 5% đầu vào với hàng hóa là các sản phẩm nông nghiệp mua bán ở khâu thương mại. Số thuế này được hoàn lại dẫn đến lãng phí thời gian và đọng vốn của doanh nghiệp, gây áp lực tài chính và giảm hiệu quả kinh doanh. Quy định này cũng tạo sự phân biệt đối xử giữa nông sản, thủy sản sản xuất trong nước và nông sản, thủy sản nhập khẩu.

Ngành thức ăn chăn nuôi thuộc đối tượng không chịu thuế nên không được khấu trừ, không được hoàn thuế VAT đầu vào, dẫn đến doanh nghiệp bị tăng chi phí, tăng giá bán, ảnh hưởng đến người chăn nuôi. 

Quy định này cũng chưa đảm bảo công bằng và có thể làm giảm khả năng cạnh tranh với sản phẩm thức ăn chăn nuôi nhập khẩu do thức ăn chăn nuôi nhập khẩu không chịu thuế VAT.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cho rằng chính sách hiện không phù hợp khi gây mất công trong thu, hoàn thuế và không mang lại lợi ích gì cho cả Nhà nước lẫn doanh nghiệp.

Thực tế các sản phẩm trên thuộc diện chịu thuế khiến cho doanh nghiệp phải nộp thuế 5% khi bán hàng cho các công ty xuất khẩu và được hoàn trả nên sẽ không tạo ra giá trị thực cho ngân sách.

Trong khi đó doanh nghiệp sẽ phải tạm thời ứng một khoản tiền lớn để nộp thuế 5% trong thời gian dài, trong khi đây là quy trình hành chính không cần thiết khi thu thuế rồi lại hoàn thuế. 

Về nguyên tắc, thuế VAT là đánh vào người tiêu dùng cuối cùng, không phải đánh vào người sản xuất, nên việc khấu trừ thuế như trên cho các hoạt động bán ra của doanh nghiệp là không phù hợp.

Không để doanh nghiệp bị thuế chồng thuế

Đồng tình việc sửa đổi chính sách để kịp thời tháo gỡ rào cản về thuế, cải cách thực chất và đồng hành cùng doanh nghiệp, đại biểu Trần Thị Vân (Bắc Ninh) cho rằng việc bỏ nội dung áp thuế giá trị gia tăng với các sản phẩm trên sẽ giúp khắc phục tình trạng thuế chồng thuế. Từ đó doanh nghiệp có thêm dư địa tài chính duy trì hoạt động và tái đầu tư mở rộng sản xuất.

Bà Vân cho hay năm 2024 khi luật có hiệu lực, hàng loạt doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng liên tục gửi vướng mắc, bất cập, rào cản trong thực thi. Đặc biệt là doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi đối diện với những thách thức lớn khi 80% nguồn nguyên liệu nhập khẩu, giá cả không ổn định, chuỗi chi phí logistics bất ổn, khó cạnh tranh. 

Vì vậy nếu không sửa đổi cơ chế chính sách này, doanh nghiệp sẽ giảm đáng kể năng lực cạnh tranh trên thị trường nội địa.

Dù đồng tình với việc sửa đổi chính sách trên nhưng đại biểu Nguyễn Thị Lan (Hà Nội) đề nghị để luật triển khai thuận lợi hơn, cần làm rõ đối tượng không chịu thuế VAT là các sản phẩm nông lâm thủy sản chưa qua chế biến, phân biệt với các sản phẩm mới sơ chế thông thường. Việc có quy định rạch ròi sẽ tạo sự yên tâm trong thi hành luật.

Sẽ tiếp tục sửa đổi bất cập về thuế nhiều lĩnh vực

Thừa nhận lựa chọn con đường khó là trình Quốc hội sửa đổi ngay sau khi luật vừa có hiệu lực, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho hay thực tiễn phát sinh vướng mắc rất lớn, đặc biệt trong toàn bộ hoạt động thu mua nông – lâm – thủy sản trên phạm vi cả nước.

Nếu không sửa ngay, khó khăn của doanh nghiệp sẽ chuyển trực tiếp sang bà con nông dân.

Cũng theo ông Thắng, vừa qua Bộ Tài chính nhận được nhiều ý kiến của các tập đoàn, tổng công ty, các hiệp hội ngành nghề nông, lâm, thủy sản, ý kiến của Bộ Tư pháp cho rằng việc kê khai nộp thuế rõ ràng thuộc trách nhiệm của người bán, còn việc hoàn thuế là quyền lợi của người mua.

Trong khi theo quy định hiện nay, người mua muốn được hoàn thuế thì phải chứng minh được người bán đã có hóa đơn chứng từ. Việc bổ sung quy định yêu cầu bên bán đã kê khai nộp thuế giá trị gia tăng thì bên mua mới được hoàn thuế là không phù hợp với trách nhiệm giữa bên bán hàng và bên mua, vô hình trung gây khó khăn cho doanh nghiệp vì bên mua không thể xác minh hoặc không thể chứng minh được người bán đã kê khai nộp thuế hay chưa.

Do đó tới đây bộ sẽ đề nghị rà soát tiếp ở nhiều lĩnh vực khác cũng phát sinh vướng mắc, bất cập.