Hạ tầng, thể chế và doanh nghiệp: Ba trụ cột định hình mô hình tăng trưởng mới

Định hình diện mạo Việt Nam năm 2026

Bước sang năm 2026 – thời điểm tròn 40 năm Đổi Mới, Việt Nam được xác định đứng trước một ngưỡng chuyển quan trọng: từ cải cách sang thực thi. Nhận định này được nhấn mạnh tại tọa đàm trực tuyến “Việt Nam 2026: Chuyển mình trong kỷ nguyên mới” do báo Dân trí vừa phối hợp cùng Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) tổ chức.

TS Bùi Thanh Minh (giữa) và ông Trần Đức Tùng (bên trái) tại tọa đàm trực tuyến trên báo Dân trí (Ảnh: Thành Đông).

TS Bùi Thanh Minh, Phó giám đốc chuyên môn, Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tư nhân (Ban IV), cho rằng Việt Nam dù đã tích lũy được nền tảng phát triển đáng kể, nhưng đi cùng với “thế và lực” mới là những giới hạn ngày càng rõ của mô hình tăng trưởng hiện tại.

Ông Minh nhìn nhận: “Mô hình tăng trưởng dựa trên thâm dụng vốn có thể giúp Việt Nam thoát nghèo nhưng rất khó để đưa chúng ta từ một nước thu nhập trung bình lên nước thu nhập cao”.

Trong bối cảnh đó, năm 2026 được coi là năm bản lề nhằm tạo gia tốc cho mục tiêu đến 2045 đưa Việt Nam trở thành quốc gia thu nhập cao. Để đạt được đích đến này, nền kinh tế buộc phải vượt qua bẫy thu nhập trung bình. Từ đó, TS Bùi Thanh Minh nhấn mạnh vai trò then chốt của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

“Nếu không có công nghệ, không có đổi mới sáng tạo, không gia tăng được giá trị Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu thì Việt Nam không có cửa nào để đạt được thu nhập cao”, ông Minh cho hay.

Theo ông, khi khu vực kinh tế tư nhân được trao trọng trách trở thành động lực trung tâm của tăng trưởng và đổi mới đòi hỏi các cải cách thể chế phải tiếp tục được đẩy mạnh theo hướng kiến tạo và hỗ trợ.

TS Bùi Thanh Minh nhấn mạnh vai trò kiến tạo của Chính phủ, nhất là từ “bộ tứ nghị quyết” để khơi thông các điểm nghẽn tăng trưởng của nền kinh tế (Ảnh: Thành Đông).

Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Trần Đức Tùng, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ Thế hệ mới Hanel PT, thành viên Ban chấp hành Hiệp hội Sản xuất công nghiệp tỉnh Bắc Ninh, cho rằng những chuyển động chính sách gần đây đã tạo ra thay đổi căn bản trong cách nhìn nhận vai trò của kinh tế tư nhân.

“Ở Nghị quyết (NQ) 68, vai trò của kinh tế tư nhân đã được đưa về đúng vị trí của nó, là một trong những yếu tố quan trọng nhất của nền kinh tế”, ông Tùng nói, đồng thời đánh giá các cải cách về thể chế, thủ tục hành chính và chính sách hỗ trợ đang mở ra dư địa phát triển mới cho doanh nghiệp.

Những động lực tăng trưởng mới

Cùng với cải cách thể chế, loạt siêu dự án hạ tầng chiến lược được kỳ vọng sẽ tháo gỡ các điểm nghẽn lâu nay của nền kinh tế, đặc biệt là logistics và năng lượng. Theo ông Trần Đức Tùng, có thể tưởng tượng rằng hạ tầng là mạch máu, là huyết mạch của nền kinh tế, cũng là biểu tượng của sự dịch chuyển dòng tiền.

Ông Trần Đức Tùng ví hạ tầng như mạch máu của của nền kinh tế và biểu tượng của sự dịch chuyển dòng tiền (Ảnh: Thành Đông).

Do đó, khi hạ tầng được khơi thông, chi phí logistics sẽ giảm, dòng vốn đầu tư được thúc đẩy và niềm tin của doanh nghiệp, người dân vào triển vọng tăng trưởng dài hạn sẽ được củng cố.

Bên cạnh hạ tầng và cải cách thể chế, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải xác lập những động lực tăng trưởng mới nhằm duy trì đà bứt phá trong giai đoạn tới.

Theo TS Bùi Thanh Minh, động lực đầu tiên và có tính nền tảng chính là khát vọng phát triển. Ở đó, mục tiêu trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045 không chỉ là một khẩu hiệu, mà cần được hiện thực hóa bằng việc nâng cao chất lượng sống và hạnh phúc của người dân, từ đó tạo “ngọn cờ” quy tụ sự đồng thuận xã hội và giải phóng các nguồn lực tư nhân cho phát triển.

Từ góc nhìn cấu trúc nền kinh tế, TS Minh nhấn mạnh vai trò trung tâm của khu vực kinh tế tư nhân trong mô hình tăng trưởng mới. Theo đó, trong bối cảnh khu vực kinh tế Nhà nước và FDI đã tiệm cận trần đóng góp, thì động lực tăng trưởng từ kinh tế tư nhân được xác định vô cùng quan trọng cho bài toán tăng trưởng hai con số và mục tiêu dài hạn đến 2045.

Cả 2 diễn giả khách mời đều nhấn mạnh mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong thập kỷ tới và đưa đất nước lên nhóm thu nhập cao vào năm 2045 đang đặt ra những thách thức không nhỏ cho doanh nghiệp Việt (Ảnh: Thành Đông).

Nhận định này cũng được ông Trần Đức Tùng chia sẻ từ thực tiễn doanh nghiệp. Theo vị này, trong ngắn hạn, tăng trưởng có thể được thúc đẩy mạnh nhờ đầu tư công và các đại dự án, song về dài hạn, nền kinh tế vẫn phải dựa vào đầu tư tư nhân.

“Đầu tư công chỉ là mồi để tạo động lực, còn để đi đường dài, vẫn cần sự dẫn dắt của kinh tế tư nhân”, ông Tùng nói.

Ở tầm dài hạn, TS Bùi Thanh Minh cho rằng hợp tác quốc tế sâu hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu, cải cách khu vực Nhà nước và thúc đẩy mô hình hợp tác công – tư sẽ tạo ra nền tảng tăng trưởng bền vững.

Trong đó, Nhà nước chuyển vai từ “nhà đầu tư trực tiếp” sang “nhà kiến tạo hệ sinh thái chính sách”, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh để doanh nghiệp tư nhân lớn lên cùng các mục tiêu quốc gia.

Đưa chính sách vào thực tế thực thi

Việt Nam hiện có khoảng 1 triệu doanh nghiệp, trong đó vừa xuất hiện những doanh nghiệp lớn đứng đầu chuỗi giá trị, vừa có khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm tới 97% với sức sáng tạo và tính linh hoạt cao, cùng khoảng 5 triệu hộ kinh doanh đóng vai trò quan trọng trong tạo việc làm và bảo đảm an sinh xã hội.

Tuy nhiên, theo TS Minh, các số liệu cho thấy đầu tư tư nhân giai đoạn 2021-2024 tăng chậm, phản ánh tâm lý dè dặt của doanh nghiệp trước biến động toàn cầu và những rào cản về thủ tục, môi trường kinh doanh.

Vì vậy, thông qua cải cách hành chính thực chất, giảm chi phí tuân thủ và tạo điều kiện để doanh nghiệp tham gia các bài toán lớn của đất nước, Nhà nước và cộng đồng đang gián tiếp hỗ trợ cho doanh nghiệp tư nhân với cơ chế “thể chế là bà đỡ, cộng đồng trao niềm tin”.

TS Bùi Thanh Minh cũng nhấn mạnh để doanh nghiệp thực sự chuyển mình từ tư thế “phòng thủ” sang “tấn công”, chính sách cần tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn về vốn, nhân lực và quản trị.

Ông đặc biệt đề cao vai trò của ESG khi cho rằng ESG vừa là thuốc bổ, vừa là thuốc chữa bệnh của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp chuyển từ tư duy ngắn hạn sang dài hạn. Quan trọng hơn, các chính sách hỗ trợ phải được thực thi dựa trên kết quả, năng lực và đổi mới sáng tạo, thay vì xin – cho.

Vai trò của ESG được nhấn mạnh như là phương thuốc để doanh nghiệp kinh doanh minh bạch hơn và hướng tới dài hạn (Ảnh: Thành Đông).

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Trần Đức Tùng khẳng định điều doanh nghiệp cần nhất vẫn là niềm tin trong khâu triển khai chính sách. Theo ông, Việt Nam đã có khung chính sách tương đối đầy đủ, song để tạo động lực thực sự, cần trao quyền nhiều hơn cho địa phương và trao trọn niềm tin cho doanh nghiệp, để chính sách không chỉ nằm trên giấy mà trở thành bệ đỡ cho doanh nghiệp cất cánh cùng vận hội phát triển mới của đất nước.